OSMANLI DEVLETİ SİLİSTRE GÜMRÜĞÜ’NÜN İKTİSADİ ve MALİ ANALİZİ (1788-1792)

Yıl 2021, Cilt: 26 Sayı: 3, 259 - 278, 31.07.2021

Bahadır Emre Küçükkalay

Öz

Bu çalışmanın temel amacı 1788-1792 döneminde Osmanlı İmparatorluğu’nun Silistre Sancağı gümrüğünün ekonomik veçhelerini analiz etmektir. Çalışmanın odak noktaları söz konusu dönemde Silistre Gümrüğü’ne mal getiren tüccarların getirdikleri malların dağılımı, bu mallardan tahsil edilen vergiler ve gümrüğün dört yıllık genel gelir-gider dengesidir. Söz konusu amaca ulaşmak için Baş-bakanlık Osmanlı Arşivinde D. BMK. SLM kodu ile kayıtlı ve her birisi bir yıla karşılık gelen dört adet gümrük defterinin içerdikleri bilgiler sistematik bir hale getirilmiş ve bunlardan bir sonuç elde etmeye imkân sağlayacak şekilde düzenlenerek analize tabi tutulmuştur. Bu çalışmanın temel sonu-cunu Silistre ticaretinde Müslüman tüccarların ağırlıklı olduğu, ticari mallardan yerel gıda mallarının ezici bir ağırlığa sahip olduğu ve 1788-1792 arasında Silistre Gümrüğü’nün gelirlerin giderlerden fazla olduğu şeklinde özetlemek mümkündür.

Anahtar Kelimeler

Silistre Gümrüğü, Osmanlı Ekonomisi, Gümrük, Dış Ticaret, Balkan Ekonomisi

Kaynakça

• 1. BAŞKANLIK OSMANLI ARŞİVİ (BOA). D. BMK. SLM. d. 22657
• 2. BAŞKANLIK OSMANLI ARŞİVİ (BOA). D. BMK. SLM. d. 22661
• 3. BAŞKANLIK OSMANLI ARŞİVİ (BOA). D. BMK. SLM. d. 22665
• 4. BAŞBAKANLIK OSMANLI ARŞİVİ (BOA). D. BMK. SLM. d. 22659
• 1. AKDAĞ, M. (1995). Türkiye’nin İktisadi ve İctimai Tarihi (1243-1453), C. 2, Cem Yayınları, İstanbul.
• 2. ANDREASYAN H. D, İNCİCİYAN P. L (1947). “Osmanlı Rumelisi Tarih ve Coğrafya” Güneydoğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, No. 2-3: 11-86.
• 3. CEBECİ, A. (1988). “Silistre Sancağı Vakıfları ve H. 1006 (1597-1598) Tarihli Silistre Livası Vakıf Defteri (No. 561)”, Vakıflar Dergisi, C. 20: 453-466.
• 4. ELİBOL, N. (2005). “XVIII. Yüzyıl Osmanlı Dış Ticaretiyle İlgili Bazı Değerlendirmeler”, ESOGU Sosyal Bilimler Dergisi, C. 6, No. 1: 61-76.
• 5. GENÇ M. (1999). “19. yüzyılda Osmanlı İktisadi Dünya Görüşünün Klasik Prensiplerindeki Değişmeler”, Divan Dergisi, No. 6: 1-8
• 6. GENÇ, M. (2000). Osmanlı İmparatorluğu’nda Devle ve Ekonomi, Ötüken Yayınları, İstanbul.
• 7. HALAÇOĞLU, Y. (1994). “Derbent”, İslam Ansiklopedisi, C. 9, Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul: 162-164.
• 8. HEATON, H. (1995). Avrupa İktisat Tarihi, (Çev. M. Ali Kılıçbay), İmge Yayınları, Ankara.
• 9. İNALCIK, H. (2012). Devlet-i Aliyye: Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar I, Klasik Dönem (1302-1606): Siyasal, Kurumsal ve Ekonomik Gelişim, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 51. Baskı, İstanbul.
• 10. İNALCIK, H. (2000). “İmtiyazat”, İslam Ansiklopedisi, C. 22, Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul: 245-252.
• 11. İNALCIK, H. (2010). Osmanlı İmparatorluğu: Klasik Çağ (1300-1600), Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul.
• 12. İNALCIK, H. (2003). “Osmanlı’nın Avrupa ile Barışıklığı: Kapitülasyonlar ve Ticaret”, Doğu Batı Dergisi, C. 24: 55-82.
• 13. İNALCIK, H. (1995). “Osmanlı İktisat Zihniyeti ve Osmanlı Ekonomisi”, Tarih Risaleleri, (Der: M. Özel), İz Yayıncılık, İstanbul:33-35.
• 14. KARPAT, K. (1992). “Balkanlar”, İslam Ansiklopedisi, C. 5, Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul: 25-32.
• 15. KARPAT, K. (2002). Osmanlı Modernleşmesi Toplum, Kurumsal Değişim ve Nüfus, (Çev. A. Z. Durukan-K. Duru-kan), İmge Kitabevi, Ankara.
• 16. KILIÇ, O. (2017). “Batı Karadeniz Kıyısında Bir Osmanlı Eyaleti: Özi / Silistre (İdari Taksimat ve Yönetim)”, Karadeniz İncelemeleri Dergisi, C. 23: 29-82.
• 17. KİEL, M. (2009). “Silistre”, İslam Ansiklopedisi, C. 37, Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul: 202-209.
• 18. KOCAKAPLAN, S. Ç. (2017). 18. Yüz-yılda Osmanlı Ekonomisi ve İstanbul Gümrüğü, Ötüken Yayınları, İstanbul.
• 19. KÜÇÜKKALAY, A. M. (2001). Coğrafi Keşifler ve Ekonomiler Avrupa ve Osmanlı Devleti, Çizgi Yayınları, Konya.
• 20. KÜTÜKOĞLU, M. (2018). Osmanlı’nın Sosyo-kültürel ve İktisadi Yapısı, Türk Tarih Kurumu, Ankara.
• 21. KÜTÜKOĞLU, M. (1996). “Osmanlılarda Gümrük”, İslam Ansiklopedisi, C. 14, Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul: 263-268.
• 22. MANTRAN, R. (1995). “Osmanlı İmparatorluğu ve 16 ve 17. Yüzyıllardaki Asya Ticareti”, 16-18. Yüzyıllarda Osmanlı İmparatorluğu, (Çev. M. Ali Kılıçbay), İmge Yayınları, Ankara: 125-136.
• 23. MANTRAN, R. (1987). “XVIII. Yüzyıl-da Osmanlı İmparatorluğu’nda Ticaretin Değişmesi”, (Çev. Zeki Arıkan), Tarih İncelemeleri Dergisi, C. 3, No. 1: 159-175.
• 24. MCGOWAN, B (2004). “Ayanlar Çağı 1699-1812”, Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi 1600-1914, (Ed. H. İnalcık-D. Quataert), (Çev. Ayşe Berktay), C. 2, Eren Yayıncılık, İstanbul: 761-867.
• 25. PAMUK, Ş. (1988). 100 Soruda Osmanlı Türkiye İktisadi Tarihi: 1500-1914, Gerçek Yayınları, İstanbul.
• 26. PANZAC, D. (1989). “XVII. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nda Deniz Ticareti”, Tarih İncelemeleri Dergisi, C. 4: 173-192.
• 27. QUATAERT, D. (1992). “Main Problems of the Economy During the Tanzimat Period”, 150. Yılında Tanzimat, (Yay. İ. Hakkı DURSUN), TTK. Yayınları: 211-218
• 28. TABAKOĞLU, A. (2009). Türkiye İktisat Tarihi, Dergâh Yayınları, 9. Baskı, İstanbul.
• 29. TOPRAK, Z. (1982). Türkiye’de Milli İktisat, Yurt Yayınları, Ankara.
• 30. YALÇIN, A. (1979). Türkiye İktisat Tarihi Osmanlı İktisadında Büyüme ve Gerileme Süreci, Ayyıldız Matbaası, Ankara.