YAPAY ZEKÂ KAYGISININ KARİYER KARARLILIĞINA ETKİSİNE YÖNELİK BİR ARAŞTIRMA: ONDOKUZ MAYIS ÜNİVERSİTESİ ÖĞRENCİLERİ ÖRNEĞİ

Yıl 2022, Cilt: 27 Sayı: 3, 477 - 491, 31.07.2022

Murat Ak

Öz

Bu çalışmada yapay zeka kaygısı değişkeninin alt boyutlarının kariyer kararlılığına etkisi incelenmektedir. Çalışmaya konu olan değişkenler arasındaki ilişkiyi incelemeye yönelik veriler çevrimiçi anket yöntemi ve kolayda örneklem yöntemiyle toplanmıştır. Toplam 281 anket dağıtılmış ve 174 anket geri dönmüştür. Verilerin analizinde SPSS ve LISREL programları kullanılmıştır. Yapay zekâ kaygısının kariyer kararlılığına etkisinde anlamlı düzeyde negatif ilişki bulgulanmıştır. Yapay zekâ kaygısının alt boyutları olan öğrenme, iş değiştirme ve sosyoteknik körlük ile kariyer kararlılığının etkisinin araştırıldığı analiz sonucunda aynı şekilde anlamlı düzeyde negatif ilişki bulgulanmıştır. Yapay zekâ alt boyutlarından yapay zeka yapılandırılması ile kariyer kararlılığı arasında ise bir ilişki bulgulanmamıştır. Bu bulgulara istinaden araştırmanın sonuç bölümünde çeşitli tavsiyelerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Yapay Zeka, Yapay Zeka Kaygısı, Kariyer, Kariyer Kararlılığı

A RESEARCH ON THE EFFECT OF ARTIFICIAL INTELLIGENCE ANXIETY ON CAREER STABILITY: A CASE OF ONDOKUZ MAYIS UNIVERSITY STUDENTS

Öz

In this study, the effect of the sub-dimensions of the artificial intelligence anxiety variable on career stability is examined. The data to examine the relationship between the variables that are the subject of the study were collected by the online survey method and the convenience sampling method. A total of 281 questionnaires were distributed and 174 questionnaires were returned. SPSS and LISREL programs were used in the analysis of the data. A significant negative correlation was found in the effect of artificial intelligence anxiety on career determination. As a result of the analysis in which the effects of learning, job changing and sociotechnical blindness, which are the sub-dimensions of artificial intelligence anxiety, and career determination were investigated, a significant negative relationship was found as well. No relationship was found between artificial intelligence structuring and career determination, which is one of the sub-dimensions of artificial intelligence. Based on these findings, various recommendations were made in the conclusion part of the study.

Anahtar Kelimeler

Artificial Intelligence, Artificial Intelligence Anxiety, Career, Career Determination

Kaynakça

• AKÇAKANAT, T. ve UZUNBACAK, H. H. (2019). Kariyer kararlılığı ölçeği: Türkçe’ye uyarlama, geçerlik ve güvenirlik çalışması. İktisadi İdari ve Siyasal Araştırmalar Dergisi, 4(9),159-170.
• AKKAYA, B., ÖZKAN, A. ve ÖZKAN, H. (2021). “Yapay Zekâ Kaygı (YZK) Ölçeği: Türkçeye Uyarlama, Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması”. Alanya Akademik Bakış, 5(2), 1125-1146.
• AKYÜZ, H. E. (2018). Yapı geçerliliği için doğrulayıcı faktör analizi: Uygulamalı bir çalışma. Bitlis Eren Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 7(2), 186-198.
• AMİRUDDİN, Ponto G. T. ve SRİNİNGSİH, E. (2021). Determinants of Attitudes of Computer Users: an Approach to the Technology Acceptance Model and Social Cognitive Theory. Webology, Special Issue on Management and Social Media, 18, 92-111. ATALAY, E. (2021). Kariyer yönetimi ve güncel kariyer sorunları. (Ed. Ş. Karabulut), Yönetim – Strateji – Organizasyon: Teoride ve Uygulamada içinde, Ankara: Gazi.
• AZİZİ, Z., REZAİ, A., NAMAZİANDOST, E. ve TİLWANİ, S. A. (2022). The Role of Computer Self-Efficacy in High School Students’ E-Learning Anxiety: A Mixed-Methods Study. Contemporary Educational Technology, 14(2), ep356, https://doi.org/10.30935/cedtech/11570.
• BANDURA, A. (1989). Social cognitive theory. In R. Vasta (Ed.), Annals of child development. Vol. 6. Sixt heories of child development(pp. 1-60). Greenwich, CT: JAIPress.
• BİNGÖL, A. (2017). Üniversite Öğrencilerinde Bilgisayar Kaygısı (Gence Devlet Üniversitesi örneği). Gence Devlet Üniversitesi İlmi Eserler Dergisi, II, 364-372.
• BRUNDAGE, M. (2015). Takings uper intelligence seriously Super intelligence: Paths, dangers, strategies by Nick Bostrom. Futures, 72, 32–35. doi:10.1016/j.futures.2015.07.009
• CARLETON, R. N., GOSSELİN, P. ve ASMUNDSON, G. J. (2010). Theintolerance of uncertaintyindex: replicationandextensionwith an English sample. PsycholAssess., 22(2), 396-406.
• CARLETON, R. N. (2012). The intolerance of uncertainty construct in the context of anxiety disorders: Theoretical and practical perspectives Expert Rev. Neurother. 12(8), 937–947.
• CHOİ, W. W. (2017). Teknoloji ve Hayatın Varlık Boyutunda Bütünleşmesi. In Teknoloji ve Değerler İçinde (pp. 45-55). İstanbul: İmak.
• CHUA, S. L., CHEN, D-T., WONG, A. F. L. (1999). Computer anxiety and its correlates: a meta-analysis. Computers in Human Behavior, 15, 609-623.
• CİVELEK, M. E. (2009). İnternet Çağı Dinamikleri. İstanbul: Beta.
• COPPİN, B. (2004). Artificial Intelligence Illuminated. Jones and Bartlett Publishers.
• CSİKSZENTMİHALYİ, M. (2007). Mutluluğun Geleceği. In Gelecek 50 Yıl (pp.107-117). İstanbul: NTV.
• ÇAVUŞ, H. ve GÜNBATAR, M. S. (2008). Bilgisayar Kaygı Ölçeğinin Türkçe’ye Uyarlama Çalışması. GÜ, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28(3), 147-163.
• ÇELİK, A. (2016). Kariyer kavramı, kapsamı ve temel boyutları (Ed., M. Ş. Şimşek, A. Çelik ve A. Akatay), İnsan Kaynakları Yönetimi ve Kariyer Uygulamaları (s.125-152), Konya: Eğitim.
• ÇELİK, H. E. ve YILMAZ, V. (2013). LISREL 9.1 ile Yapısal Eşitlik Modellemesi. Ankara: Ana Yayıncılık.
• ÇETİNAY Aydın, P. (2017). Kaygı ve endişe. Türkiye Klinikleri J Psychiatry-Special Topics, 10(4):228-36.
• DÖNMEZ Turan, A. ve KIR, M. (2019). User anxiety as an external variable of technology acceptance model: A meta-analytic study. Procedia Computer Science, 158, 715–724
• EREN GÜMÜŞTEKİN, G. ve GÜLTEKİN, F. (2009). Stres Kaynaklarının Kariyer Yönetimine Etkileri. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23, 147-158.
• GHERHEȘ, V. (2018). Why are we afraid of artificial intelligence (AI)?. European Review of Applied Sociology, 11(17), 6-15.
• GORDON, V. N. (1998). Career Decidedness Types: A Literature Review. The career development quarterly, 46, 386-403.
• GÜMRÜKÇÜ BİLGİCİ, B. ve ÜNVER, N. (2021). Okul öncesi öğretmen adaylarının eğitimde teknoloji kullanımına yönelik kaygılarının bazı değişkenlere göre incelenmesi. Yaşadıkça Eğitim, 35(2), 580-593.
• GÜRBÜZ, S. ve ŞAHİN, F. (2015). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri (2.Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• HA, J. G., PAGE, T. ve THORSTEİNSSON, G. (2011). A study on technophobiaand mobile devicedesign. International Journal of Contents, 7(2),17-25.
• HARARİ, Y. N. (2018). 21. Yüzyıl için 21 ders. İstanbul: Kolektif.
• HODKİNSON, P. ve SPARKES, A. C. (1997) Careership: a sociological theory of career decisionmaking. British Journal of Sociology of Education, 18(1), 29-44, DOI: 10.1080/0142569970180102.
• KATSAROU, E. (2021). The Effect of Computer Anxiety and Self-Efficacy on L2 Learners’ Self-Perceived Digital Competence and Satisfaction in Higher Education. Journal of Education and eLearning Research, 8(2), 158-172.
• KLİNE, R. B. (2019). Yapısal eşitlik modellemesinin ilkeleri ve uygulaması (S. Şen, Çev.). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• KLOVER, D. M. (1983). The Career Decision. Dissertations and Theses. Paper 3299. https://doi.org/10.15760/etd.3290.
• KOSİNE, N. R. ve LEWİS, M. V. (2008). Growth and Exploration: Career Development Theory and Programs of Study. Career and Technical Education Research, 33(3), 227-243.
• KÜSBECİ, P. (2021). İşletmelerde yapay zekâ. Ankara: Gazi.
• MACCALLUM, R. C., BROWNE, M. W., & SUGAWARA, H., M. (1996). Power analysis and determination of sample size for covariance structure modeling. Psychological Methods, 1(2), 130-49.
• MANYİKA, J., LUND, S., CHUİ, M., BUGHİN, J., WOETZEL, J., BATRA, P., … SANGHVİ, S. (2017). Jobslost, jobsgained: Workforcetransitions in a time of automation. San Francisco, CA: McKinsey Global Institute. https://www.mckinsey.com/~/media/BAB489A30B724BECB5DEDC41E9BB9FAC.ashx. (E. T.: 2.05.2022)
• MERDAN, E. (2021). Eysenck’in Kişiliğin ve Sosyal Zekânın Kariyer Kararlılığı Üzerindeki Rolünün İncelenmesi. 3. International CEO Communication, Economy, Organization & Social Sciences Congress, 24-25 December 2021 - Ukraine, 266-276.
• MEYDAN, H. & ŞEŞEN, H. (2015). Yapısal Eşitlik Modellemesi AMOS Uygulamaları. Ankara: Detay Yayıncılık.
• MULHALL, S. (2014) ‘Careers and Career Development’, in Harney, B. and Monks, K. (eds.) Strategic HRM: Research and Practice in Ireland, pp. 211-229, Dublin, Orpen Press.
• NAUTA, M. M. (2010). The Development, Evolution and Status of Holland’s Theory of Vocational Personalities: Reflections and Future Directions for Counseling Psychology. Journal of Counseling Psychology, 57(1), 11-22.
• PASSİG, D. (2011). 2050 İki bin elli. İstanbul: Koton.
• RİLHO, A. M. V. (2019). Nothingtohide, nothingtofear: Themoderatingeffect of fear on AI empoweredtechnologyintention of use. Dissertationsubmitted as partial requirement forthe conferral of the Mastersdegree in Socialand Organizational Psychology, ISCTE – University Institute of Lisbon, IUL School of Social Sciences.
• SAADÉ, R. G. ve KİRA, D. (2009). Computer Anxiety in E-Learning: The Effect of Computer Self-Efficacy. Journal of Information Technology Education, 8, 177-191.
• SAPORSKY, R. M. (2007). Elli Yıl Sonra Hâlâ Hüzünlü Olacak mıyız?.JohnBrockman (Ed.), Gelecek 50 Yıl içinde (s.119-128), İstanbul: NTV.
• SAVİCKAS, M. ve LENT, R. (1994). Convergence in Career Development Theories. Palo Alto, California: Consulting Psychologists Press, Inc. And Stitt-Gohdes, W. (1997) Career Development. Columbus, Ohio: ERIC Clearing house on Adult, Career and Vocational Education.
• SCHUMACKER, R. & LOMAX, R. (2010). A beginner's guide to structural equation modeling. NJ: Taylor & Francis Group
• SHAH, M. M., HASSANA, R. ve EMBİA, R. (2012). Computer anxiety: Data analysis. Procedia – Social and Behavioral Sciences, 67, 275–286.
• SİVAKUMARAN, T. ve LUX, A. C. (2011). Overcoming Computer Anxiety: A Three-Step Process for Adult Learners. US-China Education Review, 1, 155-161.
• SULLİVAN, S. E. ve BARUCH, Y. (2009). Advances in Career Theory and Research: A Critical Review and Agenda for Future Exploration. Journal of Management, 35(6) 1542–1571.
• SUPER, D. (2012). Donald Super Developmental self-concept. https://www.careers.govt.nz/assets/pages/docs/career-theory-model-super.pdf (Erişim Tarihi: 2.05.2022).
• ŞAHİN, M. (2019). Korku, kaygı ve kaygı (anksiyete) bozuklukları. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi (ASEAD), 6(10), 117-135.
• ŞENDUR, Ş. T. (2021). Lise öğrencilerinin bilgisayara yönelik tutumları ile ebeveyn tutumları arasındaki ilişki. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Medipol Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• TABACHNİCK, B. G. ve FİDELL, L. S. (2013). Using multivariate statistics (Sixthedition). United States: Pearson Education.
• TEKİNARSLAN, E. ve BIÇAK, B. (2007). Türkçe’ye uyarlanan bir bilgisayar kaygısı ölçeğinin geçerlik ve güvenirlik çalışması. Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(15), 139-156.
• TERZİ, R. (2020). An adaptation of artifıcial intelligence anxiety scale into Turkish: Reliability and validity study. International Online Journal of Education and Teaching (IOJET), 7(4), 1501-1515.
• URGAN, S. (2019). Transhumanism and Positive Psychological Capital in Organizational Behavior. In S. Sisman-Ugur, & G. Kurubacak (Eds.), Handbook of Research on Learning in the Age of Transhumanism (pp. 328-345). Hershey, PA: IGI Global, doi:10.4018/978-1-5225-8431-5.ch020.
• ÜNAL KARAGÜVAN, H. (1999). Açık kaygı ölçeğinin geçerlik ve güvenirliği ile ilgili bir çalışma. M.Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 11, 203-218.
• WANG, Yu-Yin ve WANG, Yi-Shun (2022). Development and validation of an artificialintelligence anxietyscale: an initial application in predicting motivated learning behavior, Interactive Learning Environments, 30(4), 619-634.
• YALÇINALP, S. ve CABI, E. (2015). Eğitim Teknolojileri Kullanımı Kaygı Ölçeği (ETKKÖ): Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. İlköğretim Online, 14(3), 1005-1016. DOI: 10.17051/io.2015.50515.