Kronik Hastalığa Sahip Yaşlılara Bakım Verenlerde Bakım Yükü ve Etkileyen Etmenler

Yıl 2016, Cilt: 7 Sayı: 1, 1 - 9, 11.03.2016

Kevser Tarı Selçuk , Dilek Avcı

Öz

Amaç: Türkiye’de yaşlıların bakım gereksinimi aile üyelerine yük getirerek bakım verenin ve yaşlının iyilik halini etkileyen önemli bir sorundur. Bu araştırmada kronik hastalığa sahip yaşlılara bakım verenlerde bakım yükünün ve etkileyen etmenlerin belirlenmesi amaçlanmaktadır.
Materyal-Metod: Kesitsel tipteki araştırmaya 342 primer bakım verici dahil edilmiştir. Veriler Tanıtıcı Bilgi Formu, Katz’ın Günlük Yaşam Aktiviteleri İndeksi, Bakım Verme Yükü Ölçeği ve Algılanan Sosyal Destek Ölçeği ile toplanmıştır. Çözümlemede t testi, Mann Whitney U testi, tek yönlü varyans analizi, Kruskall Wallis varyans analizi, posthoc karşılaştırmalarda Tukey’s b testi ve Pearson korelasyon analizi kullanılmıştır.
Bulgular: Bakım vericilerin Bakım Yükü Ölçeği puan ortalaması 60.70±14.19’dur. 85 ve üzeri yaş grubu, okuryazar değil/okuryazar olan, inme tanısı alan, sağlık güvencesi bulunmayan, bağımlı olan yaşlıya bakım verenlerde, ayrıca evli olan, yaşlıya ikinci derece akraba olan, 37 ay ve daha uzun süre yaşlının bakımını üstlenen bakım vericilerde Bakım Yükü Ölçeği puan ortalaması yüksektir (p<0.05). Bakım yükü ile algılanan sosyal destek düzeyi arasında negatif yönde güçlü ilişki bulunmaktadır (p<0.001).
Sonuç: Araştırmada primer bakım vericilerin ileri derecede bakım yükü altında olduğu belirlenmiştir. Bu doğrultuda bakım vericilerin bakım yükü ve güçlükleri belirlenmeli, bakım vericilere danışmanlık hizmetlerini kapsayan profesyonel desteğin verilmesi sağlanmalıdır.
Anahtar Kelimeler: Kronik hastalık, Yaşlı, Bakım verici, Bakım yükü, Sosyal destek.

Anahtar Kelimeler

Kronik hastalık, Yaşlı, Bakım verici, Bakım yükü, Sosyal destek

Kaynakça

• United Nations, Department of Economic and Social Affairs. World Population Prospects: The 2015 Revision, Key Findings and Advance Tables. New York; 2015.
• Türkiye İstatistik Kurumu. İstatistiklerle Yaşlılar. Ankara: Türkiye İstatistik Kurumu Matbaası; 2014.
• Atagün Mİ, Balaban ÖD, Atagün Z, Elagöz M, Özpolat A. Kronik hastalıklarda bakım veren yükü. Piskiyatride Güncel Yaklaşımlar 2011; 3(3): 513-52.
• Özlü A, Yıldız M, Aker T. Zarit bakıcı yük ölçeğinin şizofreni hasta yakınlarında geçerlilik ve güvenilirlik çalışması. Nöropsikiyatri Arşivi 2009; 46(1): 38-42.
• İnci FH, Erdem M. Bakım verme yükü ölçeği’nin Türkçe’ye uyarlanması geçerlilik ve güvenilirliği. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 2008; 11(4): 85-95.
• Toseland RW, Smith G, Mccallion P. Family caregivers of the frail elderly. Gitterman A, ed. Handbook of Social Work Practice with Vulnerable and Resilient Populations. 3rd ed. New York: Columbia University Press; 2001: 11-18.
• Karahan A, Güven S. Yaşlılıkta evde bakım. Türk Geriatri Dergisi 2002; 5(4): 155-159.
• Atagün Mİ, Balaban ÖD, Atagün Z, Elagöz M, Yılmaz Özpolat A. Kronik hastalıklarda bakım veren yükü. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar 2011; 3(3): 513-552.
• Erdem M. Yaşlıya bakım verme. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi 2005; 8(3): 101-106.
• Yıldırım S, Engin E, Aycan Başkaya V. İnmeli hastalara bakım verenlerin yükü ve yükü etkileyen faktörler. Nöropsikiyatri Arşivi 2013; 50(2): 169-174.
• Chou K, Chu H, Tseng C, Lu R. The measurement of caregiver burden. J Med Science 2003; 23(2): 73-82.
• Salama R, El-Soud, F. Caregiver Burden From Caring For İmpaired Elderly: a cross-sectional study in rural lower Egypt. Italian Journal of Public Health 2012; 9(4): 1-10.
• Küçükgüçlü Ö, Esen A, Yener G. Bakım Verenlerin Yükü Envanteri’nin Türk toplumu için geçerlik ve güvenirliğinin incelenmesi. J. Neurol. Sci 2009; 26(1): 60-73.
• Arpacı F. Yaşlıya bakan kadınların bakım yüklerinin incelenmesi. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi 2009; (1): 61- 72.
• Williams AM. Caregivers of persons with stroke: Their physical and emotional wellbeing. Qualiyt of Life Research 1993; 2(3): 213–220.
• Scholte op Reimer WJM, De Haan RJ, Rijnders PT, Limburg M, Van Den Bos GAM. The burden of caregiver in partners of long- term stroke survivors. Stroke 1998; 29: 1605-1611.
• Sarı HY. Zihinsel engelli çocuğu olan ailelerde aile yüklenmesi. C.Ü. Hem Yüksekokulu Dergisi 2007; 11(2): 1-7.
• Dökmen ZY. Yakınlarına bakım verenlerin ruh sağlıkları ile sosyal destek algıları arasındaki ilişkiler. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 2012; 3(1): 3-38.
• Taşdelen P, Ateş M. Evde bakım gerektiren hastaların bakım gereksinimleri ile bakım verenlerin yükünün değerlendirilmesi. Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi 2012; 9(3): 22-29.
• T.C. Sağlık Bakanlığı. Evde Bakım Hizmetleri Sunumu Hakkında
• belge/1-570/evde-bakim-hizmetleri-sunumuhakkinda yonetmelik.html Erişim tarihi:14.01.2016.
• T.C. Sağlık Bakanlığı. Evde Sağlık Hizmetlerinin Uygulama Usul ve Esasları Hakkında Yönerge. http://www. istanbulsaglik.gov.tr/w/sb/tedk/belge/esh_yonerge.pdf
• Erişim tarihi:14.01.2016.
• Ak M, Yavuz KF, Lapsekili N, Türkçapar MH. Kronik psikiyatrik bozukluğu bulunan hastaların ve bakım verenlerinin bakım yükü açısından değerlendirilmesi. Düşünen Adam Psikiyatri ve Nörolojik Bilimler Dergisi 2012; 25(4): 330-337.
• Shelkey M, Wallace M. Katz Index of independence in activities of daily living. J Gerontol Nurs 1999; 25(3): 8-9.
• Zarit SH, Reever KE, Bach-Peterson J. Relatives of the impaired elderly: correlates of feelings of burden. Gerontologist 1980; 20(6): 649-655.
• Şirzai H, Ünsal Delialioğlu S, Sarı İF, Özel S. İnme ve bakım verme yükü. FTR Bil Der 2015; 18(3): 162-169.
• Mollaoğlu M, Özkan Tuncay F, Kars Fertelli T. İnmeli hasta bakım vericilerinde bakım yükü ve etkileyen faktörler. DEUHYO ED 2011; 4(3): 125-130.
• Yüksel G, Varlıbaş F, Karlıkaya G, Şıpka Y, Tireli H. Parkinson hastalığında bakıcı yükü. Parkinson Hastalıkları Hareket Bozukluğu Dergisi 2007; 10(1-2): 26-34.
• Eker D, Arkar H. Perceived social support: psychometric properties of the MSPSS in normal and pathological groups in a developing country. Soc Psychiatry Psychiatric Epidemiol 1995; 30: 121-126.
• Eker D, Arkar H. Çok boyutlu Algılanan Sosyal Destek Ölçeği’nin faktör yapısı, geçerlik ve güvenirliği. Türk Psikoloji Dergisi 1995; 10(34): 45-55.
• Özkan Tuncay F, Mollaoğlu M, Kars Fertelli T. Kronik hastalığı olan bireye bakım verenlerde bakım yükü ve sosyal destek düzeyi. Literatür Sempozyum 2015; 1(8): 5-10.
• Koyuncu Yaşar E. Yaşlıya Evde Bakım Veren Aile Bireylerinin Bakım Yükü Ve Etkileyen Faktörler. İzmir: Ege Üniversitesi; 2009.
• Işık K. Yaşlı Hastaya Evde Bakım Verenlerin Yaşam Doyumları İle Bakım Yükleri Arasındaki İlişki ve Etkileyen Faktörler. Malatya: İnönü Üniversitesi; 2013.
• Gürol A, Çapık C. Yaşlıya evde bakım verenlerin bakım verme yükünün değerlendirildiği bir araştırma. STED 2014; 23(2): 65-72.
• Salama RAA, El-Soud FAA. Caregiver burden from caring for impaired elderly: a cross-sectional study in rural Lower Egypt. IJPH 2012; 9(4): 1-10.
• Kim H, Chang M, Rose K, Kim S. Predictors of caregiver burden in caregivers of individuals with dementia. Journal of Advanced Nursing 2011; 68(4): 846-855.
• Loureiro LSN, Fernandes MGM, Marques S, Nobrega MML, Rodrigues RAP. Burden in family caregivers of the elderly: prevalence and association with characteristics of the elderly and the caregivers. Rev Esc Enferm USP 2013; 47(5): 1129-36.
• Tel H, Demirkol D, Kara S, Aydın D. KOAH’lı hastaların bakım vericilerinde bakım yükü ve yaşam kalitesi. Turk Toraks Derg 2012; 13(3): 87-92.
• Malak AT, Dicle A. Beyin tümörlü hastalarda bakım verenlerin yükü ve etkileyen faktörler. Türk Nöroşirürji Dergisi 2008; 18(2): 118-121.
• McCullagh M, Brigstocke G, Donaldson N, Kalra L. Determinants of caregiving burden and quality of life in caregivers of stroke patients. Stroke 2005; 36(10): 2181– 2186.
• Orak OS, Sezgin S. Kanser hastasına bakım veren aile bireylerinin bakım verme yüklerinin belirlenmesi. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi 2015; 6(1): 33-39.
• Dökmen ZY. Yakınlarına bakım verenlerin ruh sağlıkları ile sosyal destek algıları arasındaki ilişkiler. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 2012; 3(1): 3-38.
• Shieh SC, Tung HS, Liang SY. Social support as influencing primary family caregiver burden in Taiwanese patients with colorectal cancer. Journal of Nursing Scholarship 2012; 44(3): 223–231.
• Chiou CJ, Chang HY, Chen IP, Wang HH. Social support and caregiving circumstances as predictors of caregiver burden in Taiwan. Archives of Gerontology and Geriatrics 2009; 48: 419-424.
• Yeh PM, Wıerega ME, Yuan SC. Influences of psychological well-being, quality of caregiver-patient relationship, and family support on the health of family caregivers for cancer patients in Taiwan. Asian Nursing Research 2009; 3(4): 154-166.
• Rodakowski J, Skidmore ER, Rogers JC, Schulz R. Role of social support in predicting caregiver burden. Archives of Physical Medicine and Rehabilitation 2012; 93(12): 2229- 2236.
• Chen HM, Huang MF, Yeh YC, Huang WH, Chen CS. Effectiveness of coping strategies intervention on caregiver burden among caregivers of elderly patients with dementia. Psychogeriatrics 2015; 15(1): 20-25.
• Chiou CJ, Chang HY, Chen P, Wanga HH. Social support and caregiving circumstances as predictors of caregiver burden in Taiwan. Archives of Gerontology and Geriatrics 2009; 48(3): 419-424.