Determination of Some Important Agronomic and Quality Characteristics of Registered Sesame (Sesamum indicum L.) Varieties Grown as a Main Crop in Mediterranean Region (Turkey)

Yıl 2020, - Türkiye 13. Ulusal, I. Uluslararası Tarla Bitkileri Kongresi Özel Sayısı, 218 - 225, 07.04.2020

Halil Bakal , Halis Arıoğlu

Öz

This study was conducted at the experimental area of the Department of Field Crops, Faculty of Agriculture, Cukurova University as a double crop in 2018. The objective of this study was to determine the important agronomic and grain quality (oil and protein content, fatty acid composition of oil) characteristics of some registered sesame varieties in double crop growing condition in Mediterranean Region (Turkey). The experiment design was a randomized complete block with three replications. Arslanbey, Batem-Aksu, Batem-Uzun, Baydar-2001, Boydak, Cumhuriyet, Gölmarmara, Hatipoglu, Kapsut-99, Muganlı-57, Orhangazi-57, Osmanlı-99, Özberk-82, Sarısu, Tan-99, Tanas and Sarı Susam (landrace) sesame varieties were used as a plant material in this research. Plant height, the first capsule height, branch and capsule number per plant, 1000 seed weight, seed yield per hectare, oil and protein content and fatty acids composition of oil characteristics were investigated. According to the results, the seed yield of sesame varieties varied between 977-1521 kg/ha, oil percentage varied between 44.2-50.9%, protein percentage varied between 20.9-22.2% in main crop growing condition.

Anahtar Kelimeler

Sesame, Seed yield, Agronomic and Quality Characteristic, Fatty acids composition

Tescil Edilmiş Susam (Sesamum indicum L.) Çeşitlerinin Çukurova Bölgesi İkinci Ürün Koşullarında Bazı Önemli Tarımsal ve Tohum Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi

Öz

Bu çalışmaya konu olan deneme; 2018 yılında, ikinci ürün koşullarında, Ç.Ü. Ziraat Fakültesi deneme alanında, tesadüf blokları deneme desenine göre üç tekrarlamalı olarak kurulmuş ve yürütülmüştür. Bu araştırmanın amacı; yurt içinde tescil edilmiş bazı susam çeşitlerinin ikinci ürün koşullarında bazı önemli tarımsal ve kalite özelliklerinin belirlenmesidir. Bu amaca yönelik olarak, yurt içinde farklı kurumlar tarafından tescil ettirilen; Arslanbey, Batem-Aksu, Batem-Uzun, Baydar-2001, Boydak, Cumhuriyet-99, Gölmarmara, Hatipoglu, Kapsut-99, Muganlı-57, Orhangazi-57, Osmanlı-99, Özberk-82, Sarısu, Tan-99, Tanas ve Sarı Susam (st.) çeşitleri denemede materyal olarak kullanılmıştır. Denemeye alınan susam çeşitlerinin; bitki boyu, ilk kapsül yüksekliği, bitki başına dal ve kapsül sayısı, 1000 tohum ağırlığı, tohum verimi, yağ ve protein oranı ile önemli yağ asitleri içeriği gibi özellikler incelenmiştir.
Elde edilen bulgulara göre, denemeye alınan susam çeşitlerinin; tohum verimi değerlerinin 97.7-152.1 kg/da, yağ oranı değerlerinin %44.2-50.9 ve protein oranı değerlerinin ise %20.9-22.2 arasında değişim gösterdiği saptanmıştır. Denemeye alınan susam çeşitlerinin Çukurova bölgesi ikinci ürün koşullarında başarıyla yetişebildikleri, Tanas ve Cumhuriyet çeşitleri hariç, diğer çeşitlerin standart çeşit olarak üretilen Sarı susam çeşidinden daha yüksek verim potansiyeline sahip oldukları gözlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

susam, yağ asitleri, ikinci ürün, verim, kalite

Kaynakça

• Arıoğlu, H., 2014. Yağ Bitkileri Yetiştirme ve Islahı. Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Genel Yayın No 220 s 142 Adana.
• Arıoğlu, H., Kurt, C., Güllüoğlu, L., Zaimoğlu, B., 2009. Çukurova Bölgesinde İkinci Ürün Koşullarına Uygun Susam (Sesamum indicum L.) Çeşit ve Hatlarının Belirlenmesi. Ç.Ü.Z.F. Dergisi, 2009, 24(1): 1-8
• Arrıel N.H.C., Andrade, F.P.De, Alencar, A.R.D., Guedes, A.R., Costa I.T.Da., 1997. Behavior of sesame genotypes in two municipalites of Paraiba state. Field Crop Abstracts. Vol. 50, No: 11.
• Arslan, Ç.¸ Uzun, B., Ülger, S., Çağırgan, M.I., 2007. Determination of oil content and fatty acid compositions of sesame mutants suited for intensive management conditions. J Am Oil Chem Soc 84:917–920
• Ashrı, A. 1998. Sesame breeding. Plant Breeding Reviews, 16: 179-228.
• Baydar, H., 2005. Susamda (Sesamum indicum L.) verim, yağ, oleik ve linoleik tipi hatların tarımsal ve teknolojik özellikleri. Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 18 (2), 267-272.
• Cürat, D., 2010. Kilis ve Yöresinde Yetiştirilen Yerel Susam (Sesamum indicum L.) Populasyonlarının Biyolojik ve Kimyasal Özelliklerinin Belirlenmesi Yüksek Lisans Tezi, Kilis 7 Aralık Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, 2010.
• Çubukcu, P., Arıoğlu, H., 2001. Adana İli Çevresinden Toplanan Susam Materyalinin Önemli Tarımsal Özellikleri ile Bu özellikler Arasındaki İlişkinin Belirlenmesi. Türkiye IV. Tarla Bitkileri Kongresi, S:391-394, 1721 Eylül 2001, Tekirdağ.
• Çubukçu, P., 1998. Çukurova Koşullarında Yerli Ve Yabancı Kökenli Bazı Susam Çeşit Ve Hatlarının İkinci Ürün Olarak Yetiştirme Olanaklarının Saptanması. Yüksek Lisans Tezi Ç.Ü. Ziraat Fakültesi. Adana.
• Furat, Ş., Uzun, B., 2005. Türk susam koleksiyonunun morfolojik ve tarımsal özellikler bakımından değerlendirilmesi. Türkiye VI. Tarla Bitkileri Kongresi Bildiri Kitabı Cilt II, S. 431-436, 5-9 Eylül 2005, Antalya
• Gür, M. A., Özel, A., Çopur, O., 1998. Harran Ovası koşullarında II. ürün tarımına uygun susam (sesamum indicum l.) çeşitlerinin saptanması.. Harran Üniversitesi Ziraat Fakütesi Dergisi, Cilt:2, Sayı:2, 119-128, Şanlıurfa
• Hıremath, S.C., Patıl, C.G., Patıl K.B. Ve Nagasampıge, M.H., 2011. Genetic diversity of seed lipid content and fatty acid composition in some species of Sesamum L. (Pedaliaceae). African Journal of Biotechnology Vol. 6 (5), pp. 539-543, 5 March 2011.
• İpkin, B., ÜTÜK, A., 1987. Tarım Orman ve Köy İşleri Bakanlığı, Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, susam araştırma Projesi, 1987 yılı gelişme raporu, Antalya
• İşler, N. Arıoğlu, H. Boydak, E., Hacıkamiloğlu, İ., 1996. Şanlıurfa Koşullarında 2. Ürün Olarak Yetiştirilecek Bazı Susam Çeşitlerinin Önemli Tarımsal ve Bitkisel Özelliklerinin Belirlenmesi. Ç.Ü. Ziraat Fakültesi Dergisi, Cilt.11 ss.39-50.
• Kapıcı, İ. E., 1996. Şanlıurfa koşullarında ikinci ürün olarak yetiştirilen farklı susam (Sesamum indicum L.) çeşitlerinin verim ve verim unsurları üzerine bir araştırma. Yüksek Lisan Tezi, Tez No: 112, Harran Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, Şanlıurfa
• Karaaslan, D., Şakar, D., Söğüt, T., 2002. GAP Bölgesi Susam Materyalinin Karakterizasyonu ve İkinci Ürün Tarımına Uygun Susam Çeşitlerinin Saptanması, Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu.
• Khan, N. I., Akbar, M., Mahmood, K., Iqbal, S., 2001. Characters association and path coefficient analysis in sesame (Sesamum indicum L.). Online Journal of Biological Sci. 1(3): 99-100.
• Moazzamı, A. A., Kamal-Eldın. A., 2006. Sesame seed is a rich source of dietary lignans. The Journal of American Oil Chemists. Society, Vol.83: 719723
• Osman, H. El G., Khıdır, M. O. 1974. Relations Of Yield Compenents İn Sesame. Field Crop Abstracts. 28(1) : 43.
• Öztürk, Ö., ve Şaman, O. (2012). Effects of different plant densities on the yield and quality of second crop sesame. World Academy of Science, Engineering and Technology, International Journal of Biological, Biomolecular, Agricultural, Food and Biotechnological Engineering, 6(9), 644-649.
• Pham, D.T., Nguyen, T.T.D., Carlsson, A.S., Buı, M.T., 2010. Morphological evaluation of sesame (Sesamum indicum L.) varieties from different origins. Australian Journal of Crop Science 4(7), 498- 504.
• Tan, A. Ş. 2012. Susam Tarımı. Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Yayınları No: 146.
• Turgut, İ., Zeybek, A., 1997. Türkiye II. Tarla Bitkileri Kongresi, S.261-264 22-25 Eylül 1997.Samsun.
• Ulukütük,E., 2011. Kilis Yöresinden Toplanan Yerel Susam ( sesamum indicum l.) Populasyonlarının Verim Ve Kalite Parametrelerinin Karşılaştırılması. Kilis 7 Aralık Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi
• Uzo, J.O., Adedzwa, D. K., Onwakwe, R. O., 1985. Yield, Yield Components And Nutritional Attiributes Of Cultivated Sesame (Sesamum İndicum L) And İts Endemic Wild Relatives İn Nigeria, Field Crop Abstracts. 39 (8) : 728.
• Uzun, B., Arslan, Ç., Furat, Ş., 2008. Variation in fatty acid compositions, oil content and oil yield in a germplasm collection of sesame (Sesamum indicum L.). J Am Oil Chem Soc 85: 1135-1142.
• Weiss, E.A., 1971. Castor, Sesame, and Safflower. Barnes and Noble Inc., New York
• Were, B.A., A.O., Onkware, S., Gudu, M., Welander., A.S. Carlsson. 2006. Seed oil content and fatty acid composition in East African sesame (Sesamum indicum L.) accessions evaluated over 3 years. Field Crops Research, 97: 254-260.
• Yılmaz, A., Boydak, E., Beyyavaş, V., Cevheri, C.İ., Haliloğlu, H. Ve Güneş, A. 2005. Şanlıurfa ekolojisinde ikinci ürün olarak bazı susam (Sesamum indicum L.) çeşit ve hatlarının yetiştirilme olanakları üzerine bir araştırma. Türkiye VI. Tarla Bitkileri Kongresi, 5-9 Eylül, Antalya, Cilt I, 425- 429.