Sulama Performans Değerlendirmesi: Şanlıurfa/Bozova Yaylak Ovası Pompaj Sulaması Örneği

Yıl 2023, Cilt: 18 Sayı: 2, 84 - 93, 18.12.2023

Musa Polat , Hasan Değirmenci

https://doi.org/10.54975/isubuzfd.1336115

Öz

Sulama projelerinin etkin ve verimli işletme, bakım ve yönetimi tarımsal üretim üzerinde etkilidir. Bu nedenle son yıllarda sulama projelerinin performanslarının sürekli izleme ve değerlendirmesi konusu önem kazanmıştır. Bu çalışmada, sulama performansını değerlendirmek amacı ile Devlet Su İşleri tarafından inşa edilen Atatürk Barajı Sulama Birliği tarafından işletilen Şanlıurfa/Bozova Yaylak Ovası Pompaj Sulama Projesi materyal olarak alınmıştır. Çalışma kapsamında; 2018-2022 yılları verileri kullanılarak sulamada enerji kullanım etkinliği, finansal yeterlilik ve sulama suyu kullanım etkinliği başlıkları altında toplam 14 farklı performans göstergesi kullanılmıştır. Ortalama spesifik enerji değeri 0.18 kWh m-3, sulanan alanda birim alan için tüketilen enerji 2270 kWh ha-1, sulanan alanda birim alan için harcanan enerji maliyeti 2602 TL ha-1, şebekeye alınan suyun birim enerji maliyeti 0.19 TL m-3, tüketilen enerji maliyetinin gerçekleşen gidere oranı %0.79 olarak belirlenmiştir. Finansal yeterlilik göstergeleri ortalama sonuçlarına göre; gerçekleşen bakım-onarım giderinin gerçekleşen gelire oranı %33, masrafları karşılama oranı %80, sulanan alanda birim sulama alanına harcanan bakım-onarım masrafı 707 TL ha-1, ve gelir toplama performansı ise %63 olarak hesaplanmıştır. Sulama suyu kullanım etkinliği göstergelerine göre ise; sulama alanında birim alana iletilen yıllık sulama suyu miktarı ortalama 6988 m3 ha-1 ve sulanan alanda birim alana iletilen yıllık sulama suyu miktarı ortalama 12810 m3 ha-1 olarak hesaplanmıştır. Yapılan değerlendirmeler neticesinde; tarımsal enerji tarifesinde artan yüksek maliyetler nedeni ile suyun ölçülü verilmesi ve yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanılması gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Enerji kullanımı, Finansal yönetim, Sulama birlikleri, Sulama performansı

Etik Beyan

Bu çalışmanın yazarları olarak herhangi bir etik kurul onay bilgileri beyanımız bulunmadığını bildiririz.

Assessment of Irrigation Performance: A Case Study Şanlıurfa/Bozova Yaylak Plain Pumped Irrigation Scheme

Öz

The operation, maintenance, and management of irrigation schemes have great importance on agricultural production. Therefore, in recent years, the monitoring and evaluation of irrigation scheme performances have gained its significance. In this study, the Şanlıurfa/Bozova Yaylak Plain Pump Irrigation Scheme operated by the Atatürk Dam Water User Association, which was constructed by the State Hydraulic Works, was taken as the material to evaluate performance. Within the scope of the study, 16 different performance indicators were used under the headings of energy use efficiency, financial viability, and water use efficiency, using data between 2018-2022. According to calculations, the average specific energy value was 0.18 kWh m-3, energy consumption per unit irrigated area was 1279 kWh ha-1, energy consumption per unit irrigated area was 2270 kWh ha-1, energy cost per unit irrigated area was 2602 TL ha-1, energy cost per unit diversed water was 0.19 TL m-3, and the ratio of realized energy cost to total expenditure was calculated as 0.79%. According to the average results of financial viability indicators, the ratio of realized maintenance and repair expenses to realized income was 33%, the expense coverage ratio was 80%, the maintenance and repair expense per unit irrigation water was 0.05 TL m-3, the maintenance and repair expense per unit irrigated area was 707 TL ha-1, and the maintenance expense per unit irrigated area was 375 TL ha-1. The income collection performance was calculated as 63%. According to the irrigation water use efficiency indicators, the average irrigation rate was 56%, the annual amount of irrigation water delivered per unit irrigated area was 6988 m3 ha-1, and the annual amount of irrigation water delivered per unit irrigated area was 12810 m3 ha-1. As a result of the study, it is obtained that water consumption should be reduced and measured due to increasing cost, moreover reneable energy resources can be used.

Anahtar Kelimeler

Energy use, Financial management, Water user associations, Irrigation performance

Kaynakça

• Abadia, R., Rocamora, M. C., Corcoles, J. I., RuizCanales, A., Martinez-Romero, A., & Moreno, M. A. (2010). Comparative analysis of energy efficiency in water users associations. Spanish Journal of Agricultural Research, 8(2), 134–142.
• Abdisamad, Q. A. (2021). Karataş Sulama Birliği Performansının Değerlendirilmesi. Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Biyosistem Mühendisliği Ana Bilim Dalı. Yüksek Lisans Tezi.
• Alcon, F., García-Bastida, P. A., Soto-García, M., Martínez-Alvarez, V., Martin-Gorriz, B., & Baille, A. (2017). Explaining the performance of irrigation communities in a water-scarce region. Irrigation Science, 35(3), 193-203.
• Anonim, 2023. https://www.limak.com.tr/sektorler/insaat/projeler/tamamlanan-tum-projeler/sulama-projeleri/yaylak-ovasi-sulamasi-sanliurfa (Erişim Tarihi:02.01.2023)
• Arslan, F., Córcoles Tendero, J. I., Rodríguez Díaz, J. A., & Zema, D. A. (2022). Comparison of ırrigation management in water user associations of ıtaly, spain and turkey using benchmarking techniques. Water Resources Management, 1-20.
• Ateşal, K. (2022). Akıncı Ovası Sulama Birliğinin Sulama Performansının Değerlendirilmesi. Siirt Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Biyosistem Ana Bilim Dalı. Yüksek Lisans Tezi.
• Aydın, M., Yıldırım, M. U., Fayrap, A., & Özdal, H. (2021). Evaluation of the use of prepaid water meter on some irrigation management performance indicators: A case study. International Journal of Agriculture Environment and Food Sciences, 5(4), 701-708.
• Blanco M., Camacho E., & Rodriguez J. A. (2009). Análisis de la eficiencia energética en el uso del agua deriego en comunidades de regantes de Andalucía. XXVIICongreso Nacional de Riegos, Murcia, Spain.
• Borgia, C., García-Bolaños, M., Li, T., Gómez-Macpherson, H., Comas, J., Connor, D., & Mateos, L. (2013). Benchmarking for performance assessment of small and large irrigation schemes along the Senegal Valley in Mauritania. Agricultural Water Management, 121, 19-26.
• Corcoles, J. I., De Juan, J. A., Ortega, J. F., Tarjuelo, J. M., & Moreno, M. A. (2010). Management evaluation of water users associations using benchmarking techniques. Agricultural Water Management, 98(1), 1-11.
• Corcoles J. I., Tarjuelo J. M., Moreno M. A., Ortega J. F., & De Juan J. A. (2010b). Evaluation of irrigation systems by using benchmarking techniques. XVII. World Congress of the International Commission of Agricultural and Biosystems Engineering (CIGR), Hosted by the Canadian Society for Bioengineering (CSBE/SCGAB) Québec City, Canada June 13-17.
• Değirmenci, H., & Arslan, F. (2018). Sulama birliklerine devredilen sulama şebekelerinde işletme ve bakım giderlerinin analizi. Su Kaynakları, 3(1), 16-23.
• DSİ, 2021. DSİ 2021 Yılı Faaliyet Raporu. Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü. https://www.dsi.gov.tr/Sayfa/Detay/759
• Ersöz, Ö., & Çamoğlu, G. (2020). Bursa ilindeki sulama birliklerinin performans göstergelerinin karşılaştırmalı değerlendirmesi. Bursa Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 34(2), 267-285.
• Gençoğlu, M., & Değirmenci, H. (2019). Sulama performansının değerlendirilmesi: kırıkhan sulama birliği örneği. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tarım ve Doğa Dergisi, 22(3), 436-443.
• Jiménez-Bello, M. Á., Alzamora, F. M., Castel, J. R., & Intrigliolo, D. S. (2011). Validation of a methodology for grouping intakes of pressurized irrigation networks into sectors to minimize energy consumption. Agricultural Water Management, 102(1), 46-53.
• Kapan, E. (2010). Asartepe Sulama Birliğinde Sulama Performansının karşılaştırmalı Değerlendirilmesi. Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarımsal Yapılar ve Sulama Ana Bilim Dalı. Yüksek Lisans Tezi.
• Karakaya, G.F. (2018). Kartalkaya Sol Sahil Sulama Şebekesinin Bazı Performans Göstergeleri ile Değerlendirilmesi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Biyosistem Mühendisliği Ana Bilim Dalı. Yüksek Lisans Tezi.
• Kartal, S., Değirmenci, H., Arslan, F., & Gizlenci İ. (2023). Evaluation of some water, energy and financial indicators: A case study of esenli water user association in Yozgat, Türkiye. Journal of Agricultural Sciences, 29(2), 643-654.
• Kartal, S. (2021). Estimation of future irrigation performance with times series analysis: a case study of Andırın, Kahramanmaraş, Turkey. Turkish Journal of Agriculture and Forestry, 45(2), 234-242.
• Kartal, S., & Değirmenci, H. (2020). Evaluation of the irrigation schemes in the Antalya region. Mediterranean Agricultural Sciences, 33(3), 381-388.
• Kartal, S., Arslan, F., & Değirmenci, H. (2021). Sulama şebekelerinde bakım performansının değerlendirilmesi: Yozgat ili örneği. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 52(1), 36-45.
• Kayadelen, M. (2021). Mut Ovası Sulama Birliğinin Sistem Performans Değerlendirmesi. Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarımsal Yapılar ve Sulama Ana Bilim Dalı. Yüksek Lisans Tezi.
• Kırnak, H., Karaca, L., & Irık, H. A. (2021). Sarımsaklı pompaj sulama birliği performans analizi. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi, 8(4), 1167-1173.
• Koç, C., Dağdelen, N., Yılmaz E., & Özdemir K. 2005. Su kullanıcı örgütlerince belirlenen sulama ücretleri ile kullanılan sulama suyu birim maliyeti arasındaki ilişki üzerine bir araştırma. ADÜ Ziraat Fakültesi Dergisi, 2(2), 59-65.
• Molden, D. J., Sakthivadivel, R., Perry, C. J., Fraiture, C. D., & Kloezen, W. H. (1998). Indicators for comparing performance of ırrigated agricultural systems. IWMI, Research Report 20, Colombo, 26 p.
• Moreno, M. A., Ortega, J. F., Córcoles, J. I., Martínez, A., & Tarjuelo, J. M. (2010). Energy analysis of irrigation delivery systems: monitoring and evaluation of proposed measures for improving energy efficiency. Irrigation Science, 28(5), 445-460.
• Rocamora, C., Vera, J., & Abadía, R. (2013). Strategy for efficient energy management to solve energy problems in modernized irrigation: analysis of the Spanish case. Irrigation Science, 31(5), 1139-1158.
• Rodríguez Díaz, J. A., Camacho Poyato, E., & Blanco Pérez, M. (2011). Evaluation of water and energy use in pressurized irrigation networks in Southern Spain. Journal of İrrigation and Drainage Engineering, 137(10), 644-650.
• Soto-García, M., Martin-Gorriz, B., García-Bastida, P. A., Alcon, F., & Martínez-Alvarez, V. (2013). Energy consumption for crop irrigation in a semiarid climate (south-eastern Spain). Energy, 55, 1084-1093.
• Tekiner, M. (2020). Pompajla su temin eden bazı sulama birliklerinin sulama sistem performansının değerlendirilmesi. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi, 7(4), 1087-1097.
• Vanino S., Capone S., Nino P., Fabiani S., Barouchas P. & Maretas D. (2015). Irrigation Management by Water Users Associations: Case Studies in the Regions of Apulia, Epirus and Western Greece. International Conference on Modern technologies, strategies and tools for sustainable irrigation management and governance in Mediterranean agriculture, Valenzano (Bari, Italy).