Teaching Earthquake Awareness in Preschool Education Through the Montessori Method

Yıl 2025, Sayı: Kongre Özel Sayısı (Ö4), 92 - 106, 29.06.2025

Hatice Mertoğlu , Zeynep İldem Kale

Öz

Proje Numarası

1919B012338495 başvuru numaralı proje Tübitak-2209-A Üniversite Öğrencileri Araştırma Projeleri Destekleme Programı kapsamında desteklenmiştir.

Montessori Yöntemi İle Okul Öncesi Eğitimde Deprem Bilincinin Kazandırılması

Öz

Ülkemiz, jeolojik konumu nedeniyle sıklıkla depremlerle karşılaşan bir coğrafyada yer almaktadır. Deprem gerçeği, toplumun bilinçlendirilmesini ve hazırlıklı olmasını gerektirmektedir. Özellikle çocuklar, deprem bilincinin erken yaşlarda oluşturulmasıyla, afet anlarında doğru davranışları öğrenerek daha güvenli bir şekilde hareket edebilmektedirler. Bu araştırmada, Montessori yöntemine dayalı olarak geliştirilen ev modeli aracılığıyla okul öncesi dönemindeki çocuklara oyun temelli bir yaklaşımla deprem bilinci kazandırmak amaçlanmıştır. TÜBİTAK 2209-A Üniversite Öğrencileri Araştırma Projeleri Destekleme Programı kapsamında desteklenen bu çalışmada, nitel araştırma yöntemlerinden eylem araştırması deseni kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu, 2024–2025 eğitim-öğretim yılında İstanbul ilinde yer alan bir Montessori anaokulunda öğrenim görmekte olan 3–6 yaş aralığındaki 30 çocuk oluşturmaktadır. Araştırmada verilerin elde edilmesinde öğrencilere uygulanan yarı yapılandırılmış görüşme formlarından faydalanılmış; toplanan veriler içerik ve betimsel analiz teknikleri ile çözümlenmiştir. Araştırma sonuçlarına göre, uygulama öncesinde öğrencilerin deprem kavramına ilişkin bilgi düzeylerinin sınırlı olduğu ve birçok öğrencinin “bilmiyorum” şeklinde yanıt verdiği belirlenmiştir. Uygulama sonrasında ise bu tür yanıtların azaldığı, öğrencilerin depreme dair daha anlamlı ve ilişkilendirilebilir açıklamalar yapabildiği görülmüştür. Montessori yöntemine özgü materyal temelli ve deneyim odaklı uygulamaların, çocukların soyut kavramları anlamlandırmalarını kolaylaştırdığı; ev modeli üzerinden yürütülen oyun temelli etkinliklerin ise öğrenme sürecine aktif katılım sağladığı ve farkındalık gelişimini desteklediği sonucuna ulaşılmıştır. Montessori yönteminin yalnızca okul öncesi dönemde değil, farklı yaş gruplarındaki öğrencilere yönelik deprem bilinci kazandırma eğitimlerinde de etkili bir yaklaşım olarak yaygınlaştırılması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

okul öncesi eğitim , Montessori , eylem araştırması , deprem , model

Etik Beyan

Bu araştırma için Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Araştırma ve Yayın Etik Kurulu’ndan 16/09/2024 karar tarihli, 09/13 belge sayılı etik kurul izni alınmıştır.

Destekleyen Kurum

TÜBİTAK

Proje Numarası

1919B012338495 başvuru numaralı proje Tübitak-2209-A Üniversite Öğrencileri Araştırma Projeleri Destekleme Programı kapsamında desteklenmiştir.

Teşekkür

Bu araştırma 1919B012338495 başvuru numaralı proje ile Tübitak-2209-A Üniversite Öğrencileri Araştırma Projeleri Destekleme Programı kapsamında desteklenmiş olup TÜBİTAK’a teşekkür ederiz. Destek ve yardımlarından ötürü Burçin Usta’ya da teşekkür ederiz

Kaynakça

• AFAD. (2023). 06 Şubat 2023 Pazarcık-Elbistan (Kahramanmaraş).
• https://deprem.afad.gov.tr/assets/pdf/Kahramanmara%C5%9F%20Depremi%20%20Raporu_02.06.2023.pdf (Erişim tarihi: 5 Mart 2025)
• Akman, A., & Yıldırım, S. (2022). Okulöncesi öğrencilerinde afet yönetimine dair bir gözlem: Iğdır’da bir ilkokul örneği. Anasay, (21), 341–355. https://doi.org/10.33404/anasay.1156639
• Akyüz, H. S., Hartleb, R., Barka, A., Altunel, E., Sunal, G., Meyer, B., & Armijo, R. (2002). Surface rupture and slip distribution of the 12 November 1999 Düzce earthquake (M 7.1), North Anatolian Fault, Bolu, Turkey. Bulletin of the Seismological Society of America, 92(1), 61–66.
• Aral, M., & Tunç, G. (2021). Türkiye’de deprem performansına dayalı bina kimlik bilgilerinin oluşturulmasına yönelik çalışma ve öneriler. Afet ve Risk Dergisi, 4(1), 20–41. https://doi.org/10.35341/afet.825123
• Aydoğdu, F., & Fofana, A. (2023). Depremin küçük çocuklar üzerindeki etkileri ve müdahale programları. International Conference on Trends in Advanced Research, 1, 20–25.
• Babayiğit, Ö., & Gültekin, M. (2019). İlk okuma yazma öğretiminde oyunla öğretim yöntemi uygulamaları. Anadolu Journal of Educational Sciences International (AJESI), 9(2), 450-483.
• Başün, A. R., & Doğan, M. (2020). Matematik eğitiminde uygulanan oyunla öğretimin akademik başarı ve kalıcılığa etkisi. Disiplinlerarası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 4(7), 155–167.
• Bengtsson, M. (2016). How to plan and perform a qualitative study using content analysis. NursingPlus Open, 2, 8–16. https://doi.org/10.1016/j.npls.2016.01.001
• Bhandari, P. (2023). Descriptive statistics: Definitions, types and examples. https://www.scribbr.com/statistics/descriptive-statistics/
• Çoban, M., Sözbilir, M., & Göktaş, Y. (2017). Deprem deneyimini yaşamış kişilerin deprem öncesi hazırlık algılarının belirlenmesi: Bir durum çalışması. Doğu Coğrafya Dergisi, 22(37), 113–134. https://doi.org/10.17295/ataunidcd.281721
• Demirci, A., & Yıldırım, S. (2015). İstanbul’da ortaöğretim öğrencilerinin deprem bilincinin değerlendirilmesi [The evaluation of the earthquake awareness of the secondary school students in Istanbul]. Milli Eğitim Dergisi, 45(207), 89–118.
• Demirkaya, H. (2007). İlköğretim 5., 6. ve 7. sınıf öğrencilerinin depreme yönelik tutumlarının çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3, 37–49.
• Derince, Z. M., & Özgen, B. (2015). Eylem araştırması. In F. N. Seggie & Y. Bayyurt (Eds.), Nitel araştırma yöntem teknik analiz ve yaklaşımları içinde (ss. 146–161). Anı Yayıncılık.
• Duman, K., P. & Cumart, G. (2024). Oyun temelli öğrenme ve okul öncesi eğitim. International Journal of Social and Humanities Sciences Research (JSHSR), 11(106), 786–795. https://doi.org/10.5281/zenodo.11109503
• Efe, R., & Demirci, A. (2001). Gölcük 1999 depreminde zemin ve yer şekli özelliklerinin şiddet ile hasar dağılışına etkisi. Türk Coğrafya Dergisi, (36), 1–15. https://doi.org/10.17211/tcd.36587
• Eratay, E. (2011). Montessori Yönteminin Etkililiği. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 1(1), 11-19.
• Fetihi, L., & Gülay, H. (2011). Deprem Bilinci Artırma Programı’nın (Debap) 6 yaş çocukları üzerindeki etkisi. International Online Journal of Educational Sciences, 2(1), 1–17.
• George, T. (2023). What is action research? https://www.scribbr.com/methodology/action-research/ (Erişim tarihi: 9 Haziran 2025)
• Glenn, C. M. (2003). The longitudinal assessment study (las): eighteen year follow-up, final report, ED478792.
• Güzeltaş, A. (2022). Okul öncesi dönemde Montessori eğitim programının etkililiği: Bir meta-analiz çalışması (Yüksek Lisans Tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi. https://hdl.handle.net/20.500.12452/9821
• Heale, R., & Twycross, A. (2015). Validity and reliability in quantitative studies. Evidence-Based Nursing, 18(3), 66–67.
• Keçecioğlu, Ö. (2015). MEB okul öncesi eğitim programı ve montessori yaklaşımına göre eğitim alan 5 yaş çocuklarının sosyal becerilerinin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Kenanoğlu, D., & Fazlıoğlu, Y. (2024). Okul öncesi eğitimde öykü aracılığıyla verilen deprem eğitiminin okul öncesi dönem çocukların deprem algısına etkisi. Trakya Eğitim Dergisi, 14(3), 1650–1665. https://doi.org/10.24315/tred.1434308
• Kıvrak, Ö. (2019). Karabük ilinde deprem farkındalığı mevcut durumunun ve deprem eğitiminin öğrenciler üzerindeki etkisinin araştırılması (Yüksek lisans tezi, Karabük Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü). Ulusal Tez Merkezi.https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp?id=0G3MkUyJiY6Aw4hy-_Vpcg&no=acMMHv1IkVqNhbi2NHfLRQ
• Koçyiğit, S., & Kayılı, G. (2008). Montessori eğitimi alan ve almayan anaokulu öğrencilerinin sosyal becerilerinin karşılaştırılması. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (20), 511–516.
• Korkmaz, E. (2006). Montessori metodu: Özgür çocuklar için eğitim. Algı Yayıncılık.
• Kurtdede Fidan, N. & Yaşar, M. (2024). İlkokul öğrencilerinin depreme yönelik metaforik algıları. Uluslararası Karamanoğlu Mehmetbey Eğitim Araştırmaları Dergisi, 6(1), 41–56. https://doi.org/10.47770/ukmead.1424690
• Lillard, A. (2008). Montessori life: A publication of the American Montessori Society, 20(4), 20–25. EJ819577. MAXQDA. (2025). Why MAXQDA? https://www.maxqda.com/why-maxqda (Erişim tarihi: 13 Şubat 2025)
• Noble, H., & Smith, J. (2015). Issues of validity and reliability in qualitative research. Evidence-Based Nursing, 18(2), 34–35.
• Öcal, A. (2007). İlköğretim okullarında deprem hazırlıkları: Kırıkkale ili örneği. Kastamonu Eğitim Dergisi, 15(1), 1–12.
• Özkorkmaz, H., Türk, M. M., Taşyürek, K., Taşyürek, M., Baran, S., & Güler, T. (2023). 7. sınıf öğrencilerinin deprem hakkındaki farkındalıklarının incelenmesi. International Journal of Social and Humanities Sciences Research (JSHSR), 10(96), 1346–1362. https://doi.org/10.5281/zenodo.8112114
• Saygılı, P., & Yalman, F. E. (2021). Okul öncesi dönemde oyun tabanlı öğrenme yönteminin bilimsel süreç becerisine etkisinin incelenmesi. Milli Eğitim Dergisi, 50(231), 7–26. https://doi.org/10.37669/milliegitim.755100
• Seiden, J., Kunz, V., Dang, S., Sharma, M., & Gyawali, S. (2021). Effects of two early childhood interventions on the developmental outcomes of children in post-earthquake Nepal.
• Subedi, S., Hetényi, G., and Shackleton, R. (2020) Impact of an educational program on earthquake awareness and preparedness in Nepal, Geosci. Commun., 3, 279–290, https://doi.org/10.5194/gc-3-279-2020.
• Şahin, C., & Sipahioğlu, Ş. (2002). Doğal afetler ve Türkiye. Gündüz Eğitim ve Yayıncılık.
• Şahintürk, Ö. (2012). Montessori yönteminin okul öncesi dönemde öğrencilerin yaratıcı düşünmelerine etkisi. (Yüksek Lisans Tezi). Zonguldak: Bülent Ecevit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Taş, N. (2003). Yerleşim alanlarında olası deprem zararlarının azaltılması. Uludağ Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dergisi, 8(1).
• Toran, M. (2011). Montessori yönteminin çocukların kavram edinimi, sosyal uyumları ve küçük kas motor becerileri üzerindeki etkisinin incelenmesi. (Doktora Tezi). Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Tuğluk, M. N., Gündoğdu, K., & Kaya, H. İ. (2006). Okul öncesi eğitimde Montessori yaklaşımı. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 0(13), 167–174.
• Tuncer, N., Sözen, Ş., & Sakar, Ş. (2021). Okul öncesi eğitimde deprem farkındalığı: “Deprem benden küçüksün” projesi, Tokat ili örneği. International Journal of Educational Spectrum, 3(1), 1–27. https://doi.org/10.47806/ijesacademic.756668
• Türk, S. A., & Midilli Sarı, R. (2020). Montessori okullarında mekanı kavramlarla okumak. Sanat ve Tasarım Dergisi, 10(1), 82–105. https://doi.org/10.20488/sanattasarim.830694
• Usta, N., Işık, A. D., Taş, F., Gülay, G., Şahan, G., Genç, S., Diril, F., Demir, Ö., & Küçük, K. (2018). Oyunlarla matematik öğretiminin ortaokul 7. sınıf öğrencilerinin matematik başarısına etkisi. İlköğretim Online, 17(4), 1972-1987. https://doi.org/10.17051/ilkonline.2019.506917
• Uzuner, Y. (2005). Özel eğitimden örneklerle eylem araştırmaları. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 6(2), 1–12.
• Vilscek, E. (1966). Programs for the pre-school child. ED Publication.
• Yalman, N., & Yalman, Y. (2019). Effects of earthquake education on increase of secondary school. Atlas Journal, 5(17), 140–155. https://doi.org/10.31568/atlas.284
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (10. baskı). Seçkin Yayıncılık.
• Yıldızbaş, F., & Aslıyüksek, M. (2016). Montessori eğitiminin 4-5 yaş çocuklarının motor beceri, görsel algı ve bellek, el-göz koordinasyonu ile küçük kas becerilerinin gelişimine etkisinin incelenmesi. Turkish Studies, 11(3), 2407–2426. https://doi.org/10.7827/TurkishStudies.9280
• Yücesan, Y. (2017). Montessori eğitiminin okul öncesi dönem çocukların problem çözme becerileri ve problem davranışları üzerine etkisinin incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Karabük: Karabük Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.