Yabancı Diller Yüksekokullarındaki Öğretim Görevlilerine Göre Yabancılaşma: Bir Olgubilim Çalışması

Yıl 2023, Cilt: 4 Sayı: 3, 181 - 195, 31.07.2023

Niyazi Ağaoğlu Tuncay Akçadağ

Öz

Eğitim alanında yabancılaşma üzerine yapılan araştırmalarda akademisyenlerden ziyade genel odağın öğrenciler ve öğretmenler üzerine olduğu gözükmektedir. Bu araştırmanın amacı ise, bazı devlet üniversitelerinin yabancı diller yüksekokullarında görev yapmakta olan öğretim görevlilerine göre yabancılaşmanın ‘güçsüzlük’, ‘anlamsızlık’, ‘normsuzluk’, ‘yalıtılmışlık’ ve ‘kendine yabancılaşma’ boyutları çerçevesinde işe yabancılaşmanın nasıl oluştuğunu ve etkilerini derinlemesine araştırıp ortaya koymaktır. Bu amaç doğrultusunda araştırma, nitel çalışma yöntemlerinden olgubilim (fenomenoloji) deseninde oluşturulmuş olup araştırmanın çalışma grubunu İstanbul’daki bazı devlet üniversitelerinin yabancı diller yüksekokullarında görev yapmakta olan 10 öğretim görevlisi oluşturmaktadır. Çalışma verileri yarı yapılandırılmış görüşme formu aracılığıyla toplanmış olup verilerin analizi ise içerik analiz yöntemiyle gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın bulguları kapsamında işe yabancılaşmaya yönelik “karar mekanizmalarına katılım, eski usul uygulamalar, kıdem esaslı kayırmacılık, zoraki görevlendirmeler, yeni fikirlerin ve eleştirilerin dikkate alınmaması, işlerin rutin hale gelmesi, akademik olarak ilerlemede yaşanan zorluklar” bulgularında yoğunlaştığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

yabancılaşma, işe yabancılaşma, öğretim görevlisi, olgubilim

Kaynakça

• Aiken, M., & Hage, J. (1966). Organization alienation: a comparative analysis. American Sociological Review, 31(4), 497-507. https://doi.org/10.2307/2090773
• Arı, A. (2007). Üniversite öğretim elamanlarının sorunları. Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(17), 65-74. https://dergipark.org.tr/tr/pub/manassosyal/issue/49948/640088 adresinden erişilmiştir.
• Aydın, E., & Özeren, E. (2019). Akademide işe yabancılaşma olgusu: Araştırma görevlileri üzerine nitel bir alan çalışması. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, BOR Özel Sayısı, 159-178. doi: 10.18092/ulikidince.518296
• Başkale, H. (2016). Nitel araştırmalarda geçerlik, güvenirlik ve örneklem büyüklüğünün belirlenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 9(1), 23-28. https://dergipark.org.tr/tr/pub/deuhfed/issue/46796/586804 adresinden erişilmiştir.
• Bilgin, N. (2014). Sosyal bilimlerde içerik analizi teknikler ve örnek çalışmalar (3. Basım). Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Blauner, R. (1964). Alienation and freedom. Chicago: University of Chicago Press.
• Chilton, M. A., Hardgrave, B. C., & Armstrong, D. J. (2010). Performance and strain levels of it workers engaged in rapidly changing environments. ACM SIGMIS Database, 41(1), 8-35. doi: 10.1145/1719051.1719053
• Creswell, J. W. (2013). Qualitative inquiry & research design: Choosing among five approaches (3rd Edition). New York: Sage.
• Çetinkaya, U., & Koçyiğit, M. (2021). Öğretmenlerin psikolojik sermaye, örgütsel sessizlik ve örgütsel yabancılaşma düzeylerinin incelenmesi. International Journal of Eurasia Social Sciences (IJOESS), 12(46), 1011-1040. doi: 10.35826/ijoess.3030
• Dean, D. (1961). Alienation: Its meaning and measurement. American Sociological Review, 26(5), 753-758. https://doi.org/10.2307/2090204
• Doğan, S. (2008). Hegel and Marx on alienation. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. ODTÜ, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. https://etd.lib.metu.edu.tr/upload/3/12609355/index.pdf adresinden erişilmiştir.
• Elma, C. (2003). İlköğretim okulu öğretmenlerinin işe yabancılaşması (Ankara ili örneği). Yayımlanmamış doktora tezi. Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. http://hdl.handle.net/20.500.12575/78657 adresinden erişilmiştir.
• Erdem, A. R. (2006). Dünyadaki yükseköğretimin değişimi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (15), 299-314. https://dergipark.org.tr/tr/pub/susbed/issue/61781/923639 adresinden erişilmiştir.
• Erjem, Y. (2005). Eğitimde yabancılaşma olgusu ve öğretmen: Lise öğretmenleri üzerine sosyolojik bir araştırma. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(4), 395-417. https://dergipark.org.tr/tr/pub/tebd/issue/26122/275175 adresinden erişilmiştir.
• Gider, İ., & Okçu, V. (2021). Eğitim örgütlerinde kayırmacılık ve işe yabancılaşma sorunsalı. Ankara: İksad Yayınevi.
• Fidan, N., & Elden, M. (1996). Eğitime giriş. Ankara: Alkım Kitapçılık Yayıncılık.
• Fossey, E., Harvey, C., McDermott, F., & Davidson, L. (2002). Understanding and evaluating qualitative research. Australian and New Zealand Journal of Psychiatry, 36(6), 717-732. https://doi.org/10.1046/j.1440-1614.2002.01100.x
• Fromm, E. (1955). The sane society. New York: Rinehart.
• Johnson, B. L., & Ellett, C. D. (1992). Analyses of school level learning environments: Centralized decision-making, teacher work alienation and organizational effectiveness. Educational Managements, 20(4), 1-42. https://eric.ed.gov/?id=ED368043 adresinden erişilmiştir.
• Karatepe, R., İnandı, Y., & Akar Karatepe, D. (2021). Academicians’ views on career barriers and academic alienation. In: Education Quarterly Reviews, 4(2), 152-165. doi: 10.31014/aior.1993.04.02.207
• Kesen, M. (2016). Öğretim elemanlarının işe yabancılaşmasının etik liderlik ve demografik değişkenler açısından incelenmesi: Uygulamalı bir çalışma. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(22), 118-134. doi: 10.16992/ASOS.1002
• Maslow, A. H. (1943). A theory of human motivation. Psychological Review, 50(4), 370–396. https://doi.org/10.1037/h0054346
• Mottaz, C. J. (1981), Some determinants of work alienation. The Sociological Quarterly, 22(4), 515-29. https://doi.org/10.1111/j.1533-8525.1981.tb00678.x
• Nair, N., & Vohra, N. (2010), An exploration of factors predicting work alienation of knowledge workers. Management Decision, 48(4), 600-615. https://doi.org/10.1108/00251741011041373
• Özler, N. D. E., & Dirican, M. (2015). Örgütlerde yabancılaşma ile tükenmişlik sendromu arasındaki ilişkiyi belirlemeye yönelik bir araştırma. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (39), 291-310. https://dergipark.org.tr/tr/pub/dpusbe/issue/4781/65920 adresinden erişilmiştir.
• Patton, M. (2014). Qualitative research and evaluation methods (4th Edition). Thousand Oaks: Sage.
• Petrović, G. (1963). Marx’s theory of alienation. Philosophy and Phenomenological Research, 23(3), 419-426. https://doi.org/10.2307/2105083
• Sarros, J. C., Tanewski, G. A., Winter, R. P., Santora, J. C., & Densten, I. L. (2002). Work alienation and organizational leadership. British Journal of Management, 13(4), 285-304. https://doi.org/10.1111/1467-8551.00247
• Seeman, M. (1959). On the meaning of alienation. American Sociological Review, 24(6), 783-791. http://dx.doi.org/10.2307/2088565
• Serin, M. K., & Korkmaz, İ. (2014). Sınıf öğretmenlerinin hizmet içi eğitim ihtiyaçlarının analizi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1), 155-169. https://dergipark.org.tr/en/pub/kefad/issue/59467/854523 adresinden erişilmiştir.
• Şimşek, M. Ş., Çelik, A., Akgemci, T., & Fettahlıoğlu, T. (2006). Örgütlerde yabancılaşmanın yönetimi araştırması. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (15), 569-587. https://dergipark.org.tr/tr/pub/susbed/issue/61781/923680 adresinden erişilmiştir.
• Tavşancıl, E., & Aslan, E. (2001). Sözel, yazılı ve diğer materyaller için içerik analizi ve uygulama örnekleri. İstanbul: Epsilon Yayınları.
• Thomson, W. C., & Wendt, J. C. (1995). Contribution of hardiness and school climate to alienation experienced by student teachers. The Journal of Educational Research, 88(5), 269-274. doi: 10.1080/00220671.1995.9941310
• Vavrus, M. (1987). Reconsidering teacher alienation: A critique of teacher burnout in the public schools. The Urban Review, 19(3), 179-188. https://doi.org/10.1007/BF01111878
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (9. Basım). Ankara: Seçkin.
• Yıldız, S., & Alıcı, D. (2019). Akademisyenliğe yabancılaşma ölçeğinin geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Yükseköğretim Dergisi, 9(1), 49-58. doi: 10.2399/yod.18.028
• Yörür, F. (2016). İlk ve ortaokullarda görev yapan öğretmenlerin yabancılaşma ve örgütsel sessizlik algıları arasındaki ilişki (Aydın ili örneği). Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın. http://adudspace.adu.edu.tr:8080/xmlui/handle/11607/3006 adresinden erişilmiştir.