Mad People's Belonging to the Place through the Perspective of Tradesmen

Yıl 2024, , 295 - 322, 30.06.2024

Merve Sultan Akçakaya

https://doi.org/10.21497/sefad.1346201

Öz

The phenomenon of madness is the subject of this study. The aim of the study is to identify the main reasons why mad individuals are more visible in certain locations. There are mad individuals who rarely leave the vicinity of Kapu Mosque and Aziziye Mosque in Konya Bedesten Bazaar. The frequency of their visits to this place has sparked the curiosity of the researcher. No scientific studies have been conducted yet based on this research curiosity. This aspect can be considered as the original contribution of the research. The research suggests that the phenomenon of madness is primarily a cultural phenomenon that varies according to time, place, and context. In fact, the meanings attributed to the phenomenon of madness are not independent of the social, cultural and religious values of the places where this research was carried out. The study was designed based on qualitative research methodology and the data collection technique used was interviews. Semi-structured interview forms were utilized during the interviews. The research sample consisted of tradesman around Kapu Mosque and Aziziye Mosque. In-depth interviews were conducted with a total of 20 tradesmen. The data obtained from the participants were categorized into two main themes and nine sub-themes, and analysed using content analysis technique. The findings reveal that the presence of mad individuals around Kapu and Aziziye mosques can be explained by the positive attitudes of the tradesman towards them. The main motivations influencing the tradesmen's attitudes towards the mad have found to be predominantly rooted in religious and cultural values.

Anahtar Kelimeler

Madness, insane, place, culture, religion

Esnafların Gözünden Delilerin Mekân Aidiyeti

Öz

Bu çalışma, delilik olgusunu konu edinmektedir. Çalışmanın amacı, delilerin bazı mekânlarda daha fazla görünür olmasının temel sebeplerini açığa çıkarmaktır. Konya Bedesten çarşısında yer alan Kapu Camii ve Aziziye Camilerinin etrafından neredeyse hiç ayrılmayan deliler vardır. Onların bu mekâna neden bu kadar sık geldikleri araştırma sorusunu oluşturmuştur. Söz konusu soruya dayalı olarak daha önce herhangi bir bilimsel çalışma yapılmamıştır. Bu durum araştırmanın özgün tarafı olarak sunulabilir. Araştırma delilik fenomeninin temelde kültürel bir inşa olduğunu; zamana, mekâna ve bağlama göre farklılık arz ettiğini iddia etmektedir. Nitekim bu araştırmanın yapıldığı mekânlarda delilik olgusuna atfedilen anlamların sosyal, kültürel ve dini değerlerden bağımsız olmadığı görülmüştür. Çalışma, nitel araştırma yöntemine uygun bir şekilde tasarlanmıştır ve araştırmada kullanılan veri toplama tekniği mülakattır. Mülakatlar, yarı yapılandırılmış görüşme formu ile gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın örneklemi, Kapu Camii ve Aziziye Camilerinin etrafında bulunan esnaflar arasından seçilmiştir. Bu noktada, toplamda 20 esnafla derinlemesine görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Katılımcılardan elde edilen veriler, iki ana tema ve 9 alt tema altında kodlanmış ve içerik analizi tekniği ile çözümlenmiştir. Sonuç olarak delilerin Kapu ve Aziziye Camilerinin etrafında çok sık bulunmasını, esnafın onlara karşı geliştirdiği olumlu davranışlarla açıklamak mümkündür. Esnafın delilere ilişkin tutumunu belirleyen temel motivasyonların daha çok dini ve kültürel değerler olduğu saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Delilik, meczup, mekân, kültür, din

Kaynakça

• Akçakaya, M. S. (2021). Türk edebiyatında deliliğin sosyolojik dinamikleri (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Karaman.
• Akçakaya, N. (2019). Sosyal kontrolün başka fenomenleri: Gramatik yapılar. Akademik İncelemeler Dergisi, 14(1), 403-442.
• Akın, H. (2014). Antikçağ'dan yeniçağ'a delilik, melankoli ve cinlenme: Avrupa'da aykırı olma halleri üzerine tarihsel bir inceleme (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Alver, K. (2007). Steril hayatlar. Ankara: Hece Yayınları.
• Alver, K. (2013). Mahalle: mahallenin toplumsal ve mekânsal portresi. Ankara: Hece Yayınları.
• Alver, K. ve Boz, D. (2017). Mekân hikayeleri. İstanbul: İz Yayıncılık.
• Arslan, M. ve Erdem, D. G. (2021). Deli ve delilik temalı anlatmaların bağlamsal çerçevesi: Denizli örneklemi. Milli Folklor Dergisi, 17(130), 120-131.
• Artvinli, F. (2011). Toptaşı bimarhanesi (1873-1927): Delilik, siyaset ve toplum (Doktora Tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Artvinli, F. (2017). Sorma birader! dehşet, cinnet, felaket!: Geç Osmanlı dönemi edebiyatında tımarhanenin temsili. Öztürk, B., Büyükarman, D.A. ve Şahin S. (Ed.) Edebiyatın İzinde: Delilik ve Edebiyat içinde (s. 13-36). İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Artvinli, F. (2020). Deliliğin aynası: Osmanlı'dan günümüze ruhsal bozuklukların toplumsal ve tıbbi sınıflandırması. M. Eskin, Ç. G. Dereboy, A. N. Karancı (Ed.) Klinik Psikoloji: Bilim ve Uygulama içinde (s. 317-338). Ankara: Türk Psikologları Derneği.
• Ayhan, D. (2022). Mekânsal aidiyet: Mekân sosyolojisine yeni bir bakış. Konya: Çizgi Kitabevi.
• Casey, B. (2003). Meanings of madness: A literature review. Journal of Psychiatric and Mental Health Nursing, 10(1), 89-99.
• Coleborne, C. (2001). Exhibiting madness: Material culture and the asylum. Health and History, 3(2), 104-117.
• Cross, S. (2010). Mediating madness mental distress and cultural representation. New York: Palgrave Macmillan.
• Dols, M. W. (2013). Mecnun: Ortaçağ islam toplumunda deli (D. G. Dinç, Çev.). İstanbul: Pinhan Yayınları.
• Durkheim, E. (2015). Sosyolojik yöntemin kuralları (C. B. Akal, Çev.). Ankara: Dost Kitabevi.
• Eghigian, G. (2009). From madness to mental health: Psychiatric disorder and its treatment in western civilization. New Jersey: Rutgers University Press.
• En-Neysaburi, E.-K. (2013). Akıllı deliler (Y. Atak, Çev.). İstanbul: Şule Yayınları.
• Foucault, M. (2011). Bilginin arkeolojisi (V. Urhan, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2014). Akıl hastalığı ve psikoloji (E. Bayoğlu, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2015). Büyük kapatılma (I. Ergüden, ve F. Keskin, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2017). Deliliğin tarihi (M. A. Kılıçbay, Çev.). Ankara: İmge Kitabevi.
• Goffman, E. (2014). Damga: Örselenmiş kimliğin idare edilişi üzerine notlar (Ş. Geniş, L. Ünsaldı, ve S. N. Ağırnaslı, Çev.). Ankara: Heretik Yayınları.
• Goffman, E. (2016). Tımarhaneler: Akıl hastalarının ve kapatılmış diğer kişilerin toplumsal durumu üzerine denemeler (E. Arıcan, Çev.). Ankara: Heretik Yayınları.
• Goffman, E. (2017). Kamusal alanda ilişkiler: Toplu yaşamın mikro incelemeleri (M. F. Karakaya, Çev.). Ankara: Heretik Yayınları.
• Harvey, D. (2008). Umut mekânları (Z. Gambetti, Çev.). İstanbul: Metis Yayıncılık.
• İbni Haldun. (2004). Mukaddime (S. Uludağ, Çev.). İstanbul: Dergah Yayınları.
• Karaaslan, Ö. N. (2017). Mekân sosyolojisinin imkânı üzerine bir derkenar. Düşünen Şehir Dergisi, 1(Mart), 80 - 88.
• Kızılçelik, S. (2006). Sosyolojide coğrafyacı görüşler: İbni Haldun, Montesquieu ve Fernand Braudel ekseninde bir değerlendirme. E. Eğribel ve U. Özcan (Ed). Sosyoloji ve coğrafya içinde. (s. 138-155). İstanbul: Kızılelma Yayıncılık
• Kurtuluş, M. (2016). Osmanlı'nın meczubları ve mecnunları: Erken modern dönemde hastaneler ve deliliğe bakış. Milli Folklor Dergisi, 28(110), 100-113.
• Lefebvre, H. (1991). The production of space (D. Nicholson, Çev.). Cornwall: Blackwell Publishing.
• Merriam, S. B. (2018). Nitel araştırma: Desen ve uygulama için bir rehber (S. Turan, Çev.). Ankara: Nobel Yayınları.
• Narlı, M. (2019). Edebiyat ve delilik: Türk roman ve öyküsünde deliler ve delilik. İstanbul: İz Yayıncılık.
• Neuman, W. L. (2017). Toplumsal araştırma yöntemleri (S. Özge, Çev.). Ankara: Yayın Odası.
• Pietikainen, P. (2015). Madness a history. New York: Routledge.
• Porter, R. (2002). Madness: A brief history. New York: Oxford University Press.
• Punch, K. F. (2016). Sosyal araştırmalara giriş: Nicel ve nitel yaklaşımlar (D. Bayrak, H. B. Arslan, ve Z. Akyüz, Çev.). Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Rahimi, S. (2015). Meaning, madness and political subjectivity: A study of schizophrenia and culture in Turkey. Newyork: Routledge.
• Sass, L. A. (2013). Delilik ve modernizm (E. Gürol, Çev.). İstanbul: Alfa Bilim.
• Scull, A. (2016). Madness in civilization: A cultural history of ınsanity, from the bible to freud, from the madhouse to modern medicine. New Jersey: Princeton University Press.
• Silverman, D. (2021). Nitel araştırma nasıl yapılır? (E. Hava, Çev.). İstanbul: Küre Yayıncılık.
• Simmel, G. (2009). Bireysellik ve kültür (T. Birkan, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Sonkan Gündüz, N. (2017). Mahallenin delisi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Staub, M. E. (2011). Madness is civilization: When the diagnosis was social (1948-1980). Chicago: University of Chicago Press.
• Şahin, Ç. (2010). Verilerin analizi. R. Y. Kıncal (Ed.) Bilimsel Araştırma Yöntemleri içinde (s. 181-217). Ankara: Nobel Yayınları.
• Tezgör, H. (2017)."Her köyde en az biri": Modern türk öyküsünde "köyün delisi". Öztürk, B., Büyükarman, D.A. ve Şahin S. (Ed.) Edebiyatın İzinde: Delilik ve Edebiyat içinde (s. 110-116). İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Tuğcu, E. (2023). Sözlü kültürden yazılı kültüre delilik: Son asır türk şairleri. Milli Folklor Dergisi, 18(137),134-144.
• Ulutaş, E. (2016). Kanaat önderi: Bir liderlik fenomenolojisi. İstanbul: Açılım Kitap.
• Ury, J. (1999). Mekânları tüketmek (R. Öğdül, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2000). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.