Embodying Difference: A Phenomenological Research on Disability Experiences

Yıl 2023, , 171 - 194, 27.12.2023

Hüseyin Özil

https://doi.org/10.21497/sefad.1407735

Öz

This study aims to reveal the disability experiences of individuals with impairment through a phenomenological perspective. The bodily changes brought about by impairment are one of the main issues which the study tries to reveal. In this framework, the study investigates the embodiment of disability by people with orthopedic and visual disabilities. In the study, the perceptions of disability, disability experiences, daily life practices, forms of disability perception, and the embodiment of disability of disabled people with orthopedic and visual disabilities were investigated. Qualitative research method was selected for the study. Phenomenological design, one of the qualitative research methods, was used. In the field study, in-depth interviews were conducted with 40 participants with orthopedic and visual disabilities. In the study, it was observed that disability starts with awareness of difference. This awareness distances people from social life. This distancing changes the life course of disabled individuals. However, against all these, it was observed that disability evolves into normality after a while. Although disability evolves into normality over time, it continues to exist as a form of exclusion in society. In this framework, the bodily experiences of disabled people were analyzed under the headings of physical body, lived body, life world and perceived other. As a result of the analysis, 7 themes were reached. These are; awareness of difference, lifeworld and disability, embodiment of strategic behaviour, disability and life with technology, life course in the disabled body, new normality of the body and the ordinary of disability. As a result, it was seen that disability is related to the management strategies of bodily knowledge.

Anahtar Kelimeler

Disability, disability experience, impairment, body, phenomenology

Farklılığı Bedenselleştirmek: Sakatlık Deneyimleri Üzerine Fenomenolojik Bir Araştırma

Öz

Bu çalışma, yeti yitimi yaşayan bireylerin sakatlık deneyimlerini fenomenolojik bir bakışla ortaya koymayı hedeflemektedir. Yeti yitiminin getirdiği bedensel değişimler çalışmanın ortaya koymaya çalıştığı hususların başında gelmektedir. Bu çerçevede çalışmada ortopedik ve görme engellerine sahip kişilerin sakatlığı bedenselleştirme durumları araştırılmıştır. Çalışmada ortopedik ve görme yeti yitimlerine sahip sakat kişilerin sakatlık algıları, sakatlık deneyimleri, gündelik hayat pratikleri, sakatlık algısının biçimleri, sakatlığı bedenselleştirme durumları incelenmiştir. Çalışmada nitel araştırma yöntemi benimsenmiştir. Nitel araştırma yöntemlerinden fenomenolojik desen kullanılmıştır. Saha çalışmasında ortopedik ve görme yeti yitimlerine sahip 40 katılımcıyla derinlemesine görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Çalışmada, sakatlığın farklılığın farkındalığı ile başladığı gözlemlenmiştir. Bu farkındalık kişileri sosyal yaşamdan uzaklaştırmaktadır. Bu uzaklaşma sakat bireylerin yaşam seyrini değiştirmektedir. Ancak tüm bunlara karşın sakatlığın bir süre sonra normalliğe evrildiği görülmüştür. Sakatlık, zaman içerisinde bir normalliğe evrilse de toplumda bir dışlama biçimi olarak var olmaya devam etmektedir. Bu çerçevede sakatların bedensel deneyimleri fiziki beden, yaşanan beden, yaşam dünyası ve algılanan öteki başlıkları üzerinden analiz edilmiştir. Analiz sonucunda yedi temaya ulaşılmıştır. Bunlar; farklılığın farkındalığı, yaşam dünyası ve sakatlık, stratejik davranışın bedenselleştirilmesi, sakatlık ve teknolojiyle yaşam, sakat bedende yaşam seyri, bedenin yeni normalliği ve sakatlığın sıradanlığıdır. Sonuç olarak sakatlığın bedensel bilginin yönetim stratejileriyle alakalı olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Sakatlık, sakatlık deneyimi, yeti yitimi, beden, fenomenoloji

Kaynakça

• Açıkgöz, R. (2021). Hastalık, sağlık ve toplum- bir sağlık sosyolojisi incelemesi. İstanbul: DYB Yayınları.
• Altman, B. M. (2001). Disability definitions, models, classification schemes, and applications. In Gary L. Albrecht, Katherine Seelman, and Michael Bury (Edited by). Handbook of disability studies (pp. 97-122) United States of America: Sage Publications.
• Berger, P. L. ve Luckmann, T. (2018). Gerçekliğin sosyal inşası bir bilgi sosyolojisi incelemesi. (V. S. Öğütle, Çev.). Ankara: Atıf Yayınları.
• Crossley, N. (2001). The phenomenological habitus and its construction, Theory and Society 30(1), 81-120 doi:10.1023/A:1011070710987.
• Dupond, P. (2013). Merleau-Ponty sözlüğü. (E. Şan, Çev.). Ankara: Say Yayınları.
• Frankfort-Nachmias, C., Nachmias, D. and De Waard, J. (2015). Research methods in the social sciences, (8th. ed.), USA: Worth Publishers.
• Goodley, D. (2011). Disability studies: An interdisciplinary introduction. London: Sage.
• Honderich, T. (ed) (2005). The Oxford campanion to philosophy. (2nd ed.), New York: Oxford University Press.
• Hughes, B. (2004). Disability and the body, In C. Thomas, J. Swain, C. Barnes, S. French (Edited by). Disabling barriers- enabling environments. (pp. 63-68) London, Thousand Oaks, New Delhi: SAGE Publications.
• Hughes, B. ve Paterson K. (2011). Sakatlık sosyal modeli ve kaybolan beden: Bir yeti yitimi sosyolojisine doğru. S. Yardımcı, Y. Şentürk ve D. Bezmez (Editör). Sakatlık çalışmaları sosyal bilimlerden bakmak, (F. B. Aydar, Çev.), içinde. (ss. 63-80), İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Husserl, E. (1970). The crisis of European sciences and transcendental phenomenology: An introduction to phenomenological philosophy. Evanston: Northwestern University Press.
• Kara, Z. (2013). Toplumla yüzleşme: Yüz nakli üzerine fenomenolojik bir çözümleme. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Kaylo, J. (2003). The phenomenological body and analytical psychology, Erişim adresi: https://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.452.2907&rep=rep1&type=pdf
• Kaylo, J. (2007/2008). The Body in Phenomenology and Movement Observation DTAA Quarterly, 6(3/4). Erişim adresi: http://dtaa.org.au/wp-content/uploads/2015/06/Janet-Kaylo-article-.pdf
• Le Breton, D. (2010). Acının Antropolojisi, (İ. Yerguz, Çev.). (2. bs.). İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Leder, D. (1990). The absent body. Chicago: University of Chicago Press.
• Lewis, M. ve Staehler, T. (2020). Fenomenoloji (2. bs.). (M. Demirhan vd., Çev.). Ankara: Fol Kitap.
• Martiny, K. M. (2015). How to develop a phenomenological model of disability. Med Health Care and Philos, 18, 553–565 doi:10.1007/s11019-015-9625-x
• Merleau-Ponty, M. (1967). The structure of behavior. (A. L. Fisher, Trans.). Pittsburgh: Duquesne University Press.
• Merleau-Ponty, M. (1968). The visible and the invisible, USA: Nortwestern University Press.
• Merleau-Ponty, M. (2020). Algının fenomenolojisi, (E. Sarıkartal ve E. Hacımuratoğlu, Çev.), İstanbul: İthaki Yayınları.
• Merriam, S. B. (2018). Nitel araştırma, desen ve uygulama için bir rehberi. (S. Turan, Çev.), Ankara: Nobel Yayınları.
• Morgan, D. (2002). The body in pain, In Evans M. and Real E. L. (Edited by) Bodies: A sociological introduction, (pp. 79-95) UK: Palgrave Macmillan.
• Neuman, W. L. (2017). Toplumsal araştırma yöntemleri nitel ve nicel yaklaşımlar cilt I-II (9. bs.). Ankara: Yayın Odası.
• Padilla, R. (2003). Clara: A Phenomenology of Disability, American Journal of Occupational Therapy, 57(4), 413-23 DOI:10.5014/ajot.57.4.413.
• Peckitt, M., Inahara, M. and Cole. J., (2013). Between Two Worlds: a Phenomenological Critique of the Medical and Social Models of Disability. UTCP Uehiro Booklet, 2, 139–153.
• Saldana, J. (2022). Nitel araştırmacılar için kodlama el kitabı. (A. Tüfekçi ve S. N. Şad, Çev.), (2. bs.). Ankara: Pegem Akademi.
• Sartre, J. P. (2010). Varlık ve Hiçlik / Fénomenolojik Ontoloji Denemesi. (T. İlgaz ve G. Ç. Eksen, Çev.), (4. bs.). İstanbul: İthaki Yayınları.
• Seymour, W. (1998). Remaking the body, London and New York: Routledge.
• Shakespeare, T. (2011). Sakatlık sosyal modeli. S. Yardımcı, Y. Şentürk ve D. Bezmez (Editör). Sakatlık çalışmaları sosyal bilimlerden bakmak (F. B. Aydar, Çev.), içinde. (ss. 51-62), İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Sherry, M. (2016). A sociology of impairment, Disability & Society, 31(6), 1-16 doi: 10.1080/09687599.2016.1203290.
• Shultz, A. (2020). Fenomenoloji ve toplumsal ilişkiler. (A. Akan ve S. Kesikoğlu, Çev.), (2. bs.). Ankara: Heretik Yayınları.
• Tham, K., Borell, L., & Gustavsson, A. (2000). The Discovery of Disability: Phenomenological Study of Unilateral Neglect. American Journal of Occupational Therapy, 54, 396–406.
• Tomkins, L. & Eatough, V. (2014). Stop ‘helping’me! identity, recognition and agency in the nexus of work and care. Organization, 21(1), 3-21.
• Toombs, S. K. (1992). The meaning of illness: A phenomenological account of the different perspectives of physician and patient. Dordrecht: Kluwer Academic Publishers.
• Toombs, S. K. (1995). The Lived Experience of Disability. Human Studies, 18(1), 9–23. DOI:10.1007/BF01322837.
• Turner, B. S. (2019). Beden ve toplum sosyal teoride arayışlar, (İ. Kaya, Çev.), Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• van Manen, M. (2016). Phenomenology of practice, meaning-giving methods in phenomenological research and writing, London and New York: Routledge Taylor & Francis Group.
• Wieseler, C. (2018). Missing Phenomenological Accounts: Disability Theory, Body Integrity Identity Disorder, and Being an Amputee. IJFAB: International Journal of Feminist Approaches to Bioethics, 11(2). 83-111. DOI: 10.3138/ijfab.2017.12.05.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, Ş. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (9. bs.). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yüksel, P. ve Yıldırım S. (2015). Theoretical frameworks, methods, and procedures for conducting phenomenological studies. Educational Settings, Turkish Online Journal of Qualitative Inquiry, 6(1). 1-20.