Tarih, Arkeoloji ve Mitoloji Bağlamında 2000 Sonrası Türk Romanında Hititler

Yıl 2025, Sayı: 54, 15 - 34, 20.12.2025

Canan Sevinç

https://doi.org/10.21497/sefad.1683369

Öz

Anadolu’da ilk siyasi birliği sağlayarak Kızılırmak havzasında, Hattuşa merkezli bir devlet kuran Hititler, yaklaşık bin yıl, Anadolu’dan Kuzey Suriye’ye uzanan geniş bir coğrafyada hüküm sürdükten sonra MS 19. yüzyıla dek kolektif hafızadan silinirler. Kitab-ı Mukaddes’te isimleri geçen Kuzey Suriyeli halklardan biri olarak hatırlanan Hititler’in, Anadolu topraklarına bahşettiği kadim miras, Charles Texier’in, tesadüfen Hattuşa kent kalıntılarını bulmasıyla gün ışığına kavuşur. Bu bağlamda dünya kültür tarihine armağan ettiği arkeolojik miras kadar Kadeş Savaşı ve Kadeş Barış Antlaşması’yla savaş ve diplomasi tarihine de adını yazdıran Hitit kültür ve medeniyeti, 2000 sonrası Türk romanına da çeşitli bağlamlarda konu olmuştur. “Dünyada Hititleri Anlatan İlk Roman” duyurusuyla yayımlanan Arinna’nın Gölgesi adlı romandan başlayarak sırasıyla Patasana, Anitta’nın Laneti, Ninatta’nın Bileziği, Hattuşa’dan Kaçış ve Toprak adlı romanlarda, Hititler, daha önceki dönemlerin genesis (köken) anlatılarının zıddına, Anadolu’nun kadim uygarlıklarından biri olarak işlenir. Bu çalışmada, Hititler özelinde Anadolu’nun zengin kültürel mirası söyleminde buluşan söz konusu romanlara yansıyan tarih ile bunun satır aralarındaki arkeolojik ve mitolojik göstergeleri, karşılaştırmalı bir bakış açısıyla, incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Tarih , arkeoloji , mitoloji , Türk romanı , Hititler

Hittites in The Post-2000 Turkish Novel in The Context of History, Archaeology and Mythology

Öz

The Hittites, who established the first political unity in Anatolia and established a state centred in Hattusa in the Kızılırmak basin, ruled over a vast geography extending from Anatolia to Northern Syria for nearly a thousand years, and then disappeared from the collective memory until the 19th century AD. The ancient heritage that the Hittites, remembered as one of the North Syrian peoples mentioned in the Bible, bestowed on Anatolian lands came to light when Charles Texier discovered the ruins of Hattusa by chance. In this context, the Hittite culture and civilisation, which has inscribed its name in the history of war and diplomacy with the Battle of Kadesh and the Kadesh Peace Treaty as well as the archaeological heritage it has gifted to the world cultural history, has also been the subject of the post-2000 Turkish novel in various contexts. Beginning with the novel The Arinna’nın Gölgesi, published with the announcement of ‘The First Novel in the World to Tell the Hittites’, the novels Patasana, Anitta’nın Laneti, Ninatta’nın Bileziği, Hattuşa’dan Kaçış and Toprak, respectively, deal with the Hittites as one of the ancient civilisations of Anatolia, in contrast to the genesis narratives of previous periods. In this study, the history reflected in these novels, which meet in the discourse of Anatolia's rich cultural heritage with a special focus on the Hittites, and the archaeological and mythological indicators between the lines will be examined from a comparative perspective.

Anahtar Kelimeler

History , archaeology , mythology , Turkish novel , Hittites

Kaynakça

• Abiç, T. (2019). Buket Uzuner’in “Uyumsuz Defne Kaman’ın Maceraları: Toprak” adlı romanında psikomitolojik unsurlar. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 27(12), 749-757. doi: 10.12981/mahder.604770
• Alparslan-Doğan, M. (2023). Kâtipler ve arşivler. M. Doğan-Alparslan & M. Alparslan (Haz.), Hititler Bir Anadolu İmparatorluğu içinde (s.175-187). İstanbul: Yapı Kredi Yay.
• Alparslan, M. (2023). Geçmişi kaydetmek: Hitit tarih yazıcılığı. M. Doğan-Alparslan & M. Alparslan (Haz.), Hititler Bir Anadolu İmparatorluğu içinde (s.30-41). İstanbul: Yapı Kredi Yay.
• Argunşah, H. (2016). Tarih ve roman. İstanbul: Kesit Yay.
• Aydoğan, S. (2021). Uygarlık tarihinde Hitit uygarlığının ve Kadeş antlaşmasının yeri. Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(8), 129-151.
• Belge, M. (2008). Genesis “Büyük ulusal anlatı” ve Türklerin kökeni. İstanbul: İletişim Yay.
• Bryce, T. (2022). Hititler Anadolu savaşçıları (Ü. E. Uysal, Çev.). İstanbul: Kronik Kitap.
• Bryce, T. (2023). Hitit dünyasında yaşam ve toplum (İ. Kutluk, Çev.). İstanbul: Alfa Yay.
• Ceram, C. W. (2024). Tanrıların vatanı Anadolu gizemli Hititlerin keşfi (E. N. Erendor, Çev.). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Dinçol, B. (2023). Hititlerde müzik ve dans. M. Doğan-Alparslan & M. Alparslan (Haz.), Hititler Bir Anadolu İmparatorluğu içinde (s.315-327). İstanbul: Yapı Kredi Yay.
• Eğilmez, M. (2022). Anitta’nın laneti. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Eğilmez, M. (2021). Hattuşa’dan kaçış. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Eravcı, B. E. (2018). Hitit kralının saray muhafızları: Lúmešmešedi. Medeniyet ve Toplum Dergisi, 2(2), 73-88.
• Gavaz, Sir Ö. (2016). MÖ 2. bin yıl bazı gelenek ve halk motiflerinin günümüze yansıyan örnekleri. TÜBA-AR, 19, 79-91.
• Gökgöz, S. (2023). Türk Tarih Tezi’nin politik kültürel göstergesi: Hitit = Eti adı. Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 72(2023), 89-125. doi: 10.46955/ankuayd.1253960
• Gülcan, H. (2019). Ahmet Ümit’in romanları üzerine bir inceleme (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Çankırı Karatekin Üniversitesi, Çankırı.
• Güler, S. (2017). Türkiye’de roman tartışmaları ve Türk romanının gelişimi (Yayınlanmamış doktora tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• İri, E. C. (2016). Ahmet Ümit’in Patasana romanının kurmaca dünyası. Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 8(16), 104-125.
• Karasu, C. (2023). Hititçe ve Hitit çiviyazısı. M. Doğan-Alparslan & M. Alparslan (Haz.), Hititler Bir Anadolu İmparatorluğu içinde (s.57-67). İstanbul: Yapı Kredi Yay.
• Klinger, J. (2021). Hititler (F. G. Gerhold, Çev.). İstanbul: Alfa Yay.
• Küçükler, G. (2005). Erol Toy’un hayatı ve eserleri üzerine bir inceleme (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Ege Üniversitesi, İzmir.
• Macqueen, J. G. (2022). Hititler ve Hitit çağında Anadolu (E. Davutoğlu, Çev.). Ankara: Akılçelen Kitaplar.
• Martino, de S. (2023). Din ve mitoloji. M. Doğan-Alparslan & M. Alparslan (Haz.), Hititler Bir Anadolu İmparatorluğu içinde (s.203-218). İstanbul: Yapı Kredi Yay.
• Özgen, A. (2015). Aklı ile yüreği arasında sıkışan bir saray yazmanı, bir âşık: Patasana. Roman Kahramanları Dergisi, 24, 129-136.
• Öztürk, H. (2022). İktidarın gölgesi ve roman. Ankara: Anı Yay.
• Peker, H. (2023). Hitit Devleti’nin uluslararası ilişkileri ve politik enstrümanları: savaş ve diplomasi. M. Doğan-Alparslan & M. Alparslan (Haz.), Hititler Bir Anadolu İmparatorluğu içinde (s.42-54). İstanbul: Yapı Kredi Yay.
• Pelvanoğlu, T. & Özer, B. (2021). Hititler’in Türkiye’nin kültür mirasındaki yeri. Y. E. Tansü (Ed.), Yûnus Emre Anısına Türkiye ve Türk Dünyası Araştırmaları-IX içinde (s.141-157). Ankara: İKSAD Yay.
• Sayce, A. (2024). Hititler unutulmuş bir imparatorluğun hikâyesi (I. Baydu, Çev.). Eskişehir: Dorlion Yay.
• Schachner, A. (2023). Hattuša, Hitit İmparatorluğu’nun başkenti. M. Doğan-Alparslan & M. Alparslan (Haz.), Hititler Bir Anadolu İmparatorluğu içinde (s.104-125). İstanbul: Yapı Kredi Yay.
• Toy, E. (2000). Arinna’nın gölgesi. İstanbul: Yaz Yay.
• Uçar, İ. D. (2002). Toplumcu yazarlarımızdan “Erol Toy”un hayatı ve eserleri (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Uslu, A. (2024). Tarihî roman bağlamında Mahfi Eğilmez’in Hitit tarihi konulu romanları üzerine bir inceleme. International Journal of Languages’ Education and Teaching, 12(4), 24-45.
• Uzuner, B. (2015). Uyumsuz Defne Kaman’ın maceraları Toprak. İstanbul: Everest Yay.
• Ümit, A. (2021). Patasana. İstanbul: Yapı Kredi Yay.
• Ümit, A. (2022). Ninatta’nın bileziği. İstanbul: Yapı Kredi Yay.
• Yağcı, Ö. (2021, 8 Nisan). Aydınlanmacı, devrimci bilge; Erol Toy! Erişim adresi: https://www.cumhuriyet.com.tr/haber/aydinlanmaci-devrimci-bilge-erol-toy-1826310
• Yener, C. (2022). Ahmet Ümit’in romanlarına yeni tarihselci bir yaklaşım (Yayınlanmamış doktora tezi). Manisa Celal Bayar Üniversitesi, Manisa.