Borçalı’da Bir Söz Ustası: Aslan Kosalı ve Şiirleri

Yıl 2020, , 37 - 58, 15.06.2020

Bahadır Güneş

https://doi.org/10.21497/sefad.755498

Öz

Karapapak / Terekeme Türkleri bugün genel olarak Türkiye, Gürcistan, Azerbaycan, İran ve Ermenistan’da yaşamaktadırlar. Gürcistan sınırları içinde yer alan kadim Türk yurdu Borçalı, Karapapak / Terekeme Türklerinin yoğun olarak yaşadığı eski Türk topraklarının başında gelmektedir. Tarihî Borçalı coğrafyasının eski yerleşim birimlerinden biri olan ve bugün Gardabani adıyla anılan Karayazı, Borçalı içinde ve Karapapak / Terekeme Türklerinin yoğun bir şekilde yaşadığı bölgelerden biridir. Karapapak / Terekeme Türklerinin hâkim nüfusu oluşturduğu Karayazı bölgesine bağlı çok sayıda Türk köyü mevcuttur. Bu köylerden biri de çalışmaya konu olan söz ustası Aslan Kosalı’nın doğup büyüdüğü ve yaşadığı Kosalı köyüdür. Aslan Kosalı’nın adı, Karayazı bölgesine bağlı “Kosalı” köyünden gelmektedir. Âşık Aslan da bu köyden olduğu için “Aslan Kosalı” ismi ile anılmaktadır. Kosalı köyü, Karayazı merkezinin 5 km doğusunda, bölge merkezine giden ana yolun kenarında yer alan 290 rakımlı bir yerdir. Kadim Türk yurdu Borçalı’nın hemen bütün bölgelerinde olduğu gibi Karayazı bölgesine bağlı Kosalı köyünde de âşıklık sanatı ve söze dayalı hünerler öne çıkmaktadır. Bu durum, genelde Borçalı; özelde ise Kosalı köyü temelinde çok sayıda âşığın, söz ustasının yetişmesini sağlamıştır. Kosalı’da yetişen; ancak adını Karayazı’da, Borçalı’nın genelinde ve Türk Dünyası’nda duyuran isimlerden biri de Aslan Kosalı’dır. Bu çalışmanın amacı, Borçalı’nın söz ustalarından Aslan Kosalı’yı hayatı ve şiirleri ekseninde Türkiye sahasında tanıtmaktır. Bu maksatla Aslan Kosalı’nın kısa özgeçmişi ve bazı örnekler yardımıyla şiirlerinin şekil, içerik ve üslup özellikleri belirtilmeye çalışılmıştır. Çalışmada kullanılan şiirler Vahid Ömerli tarafından hazırlanan Aşıq Aslanın Ozan Dünyası (2009) adlı eserden alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Borçalı, Aslan Kosalı, şiir, yapı, içerik

A Poet in Borchaly: Aslan Kosali and his Poems

Öz

Today, the Qarapapaq / Terekeme Turks live mostly in Turkey, Georgia, Azerbaijan, Iran and Armenia. Borchaly, an ancient Turkish settlement in Georgia, is the most significant of the lands largely inhabited by the Qarapapaq / Terekeme Turks. One of the ancient settlements of Borchaly and today called as Gardabani, Qarayazi is one of the regions where the Qarapapaq / Terekeme Turks densely populate in Borchaly. However, there are also many other Turkish villages in Qarayazi where the Qarapapaq / Terekeme Turks prevail over other populations by number. One of these villages is Kosali where Aslan Kosali, the poet subject to this research, was born and grew. The family name of Aslan Kosali comes from the “Kosali” village of Qarayazi. Born in Kosali, the poet was given the name “Aslan Kosali”. Kosali is a village situated 5 km south to Qarayazi next to the highway to the centre of the region and at an altitude of 290 meters. As is the case with almost all the regions of Borchaly, the ancient Turkish territory, Kosali village also is distinguished with bard tradition and traditional poetry. This, therefore, made it possible for many bards to emerge from Borchaly, in general, and Kosali village, in particular. Among these, Aslan Kosali grew up in Kosali but made a name for himself in Qarayazi, Borchaly and the rest of the Turkish world. The purpose of this study is to introduce Aslan Kosali of Borchaly to Turkey with regard to his life and poetry. To this end, this paper intends to offer the formal, content and style characteristics of the poetry of Aslan Kosali with a short history and certain examples. The poems used in this paper have been received from ‘Asiq Aslanin Ozan Dunyası’ (2009) (The Poetry World of Aslan the Bard), a book edited by Vahid Omerli.

Anahtar Kelimeler

Borchaly, Aslan Kosali, poem, structure, content

Kaynakça

• Aktaş, Ş. & Gündüz, O. (2008). Yazılı ve sözlü anlatım. Ankara: Akçağ Yay.
• Alışık, G. S. (2005). Görkemli âlim Muharrem Ergin beğ. Modern Türklük Araştırmaları, 2(4), 10-25. Erişim adresi: http://mtad.humanity.ankara.edu.tr/makale.php?id=73.
• Alyılmaz, S. (2002). Borçalı (Gürcistan) Karapapaklarının / Terekemelerinin tarihine dair. Yeni Türkiye (Türkoloji ve Türk Tarihi Araştırmaları Özel Sayısı I), 43, 288-291.
• Alyılmaz, S. (2003). Borçalılı bilim adamı, eğitimci, şair Valeh Hacılar: hayatı-sanatı-şiirleri. Ankara: Devran Yay.
• Bala, M. (1977). Karapapak. İslam ansiklopedisi (C. 6, s. 330-331). İstanbul: Millî Eğitim Yay.
• Dilçin, C. (2005). Örneklerle Türk şiir bilgisi (8. bs.). Ankara: TDK Yay.
• Ercilasun, A. B. (2002). Kars ili ağızları. Ankara: TDK Yay.
• Kara, M. (1997). Ata Atacanov’un şiirleri II (inceleme-gramer dizini). Ankara: TDK Yay.
• Kırzıoğlu, M. F. (1972). Karapapaklar / Borçalı-Kazak uruğunun Kür ve Aras boylarındaki 1800 yılına bir bakış. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yay.
• Kırzıoğlu, M. F. (1992). Yukarı Kür ve Çoruk boylarında Kıpçaklar. Ankara: TTK Yay.
• Memmedli, Ş. (2006). Gürcistan Azerbaycanlıları. Tbilisi: Kolori Yay.
• Ömerli, V. (dzl.) (2009). Aşıq Aslanın ozan dünyası. Bakı: Borçalı Cemiyyeti Yay.
• Saraç, M. A. Y. (2007). Klâsik edebiyat bilgisi belâgat. (6. bs.). İstanbul: 3F Yay.
• Togan, Z. V. (1970). Umumî Türk tarihine giriş I. (2. bs.). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yay.
• Togan, Z. V. (1979). Azerbaycan. İslam ansiklopedisi, (C. 2, s. 91-118). İstanbul: Millî Eğitim Yay.
• Tozlu, S. (2005). Karapapaklar hakkında bazı notlar-I. Karadeniz Araştırmaları, 7, 86-96. Erişim adresi: http://www.karam.org.tr/Makaleler/437500126_tozlu.pdf.