Trabzon Geleneksel Mutfağında Tatlılar ve Çekme Helva

Yıl 2020, , 59 - 68, 15.06.2020

Berk Yılmaz

https://doi.org/10.21497/sefad.755502

Cited By: 1

Öz

Toplumların yaşama biçimleri, yeme-içme alışkanlıklarını ve mutfak kültürlerini etkilemektedir. Türklerin İslamiyet’i kabulü, Orta Asya’dan Anadolu’ya gelişi, göçebelikten yerleşik yaşama geçişi gibi geçirdiği önemli değişimlerin; Türk mutfağı üzerinde büyük bir etkisi vardır. Trabzon, tarihin her döneminde, ticaret yolları üzerinde olması ve Karadeniz’i Anadolu’ya bağlayan bir kapı vazifesi görmesi sebebiyle önemli bir liman kentidir. Kentin coğrafî konumu, geleneksel mutfak kültürünü de etkilemiş; Trabzon’da balık, mısır ve karalahanayla yapılan yemeklerin zengin bir çeşitliliğe sahip olmasını sağlamıştır. Trabzon mutfağında tatlılar da önemli bir yer tutmaktadır. Son yıllarda Beton helva, Laz böreği, Hamsiköy sütlacı gibi tatlılar ülke çapında tanınmıştır. Ayrıca Akçaabat ilçesinin Derecik mevkiinde sadece erkekler tarafından yapılan çekme helva da şehrin önemli tatlılarından biridir. Çalışmada, Trabzon mutfağı hakkında bilgi verilmesi, Akçaabat’a özgü çekme helvanın tanıtılması amaçlanmakta; şehrin gastronomik değerinin geliştirilmesi üzerine önerilerde bulunulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Mutfak kültürü, Karadeniz, Trabzon, Akçaabat, helva

Desserts and Çekme Halva in Traditional Trabzon Cuisine

Öz

Ways of living in society have affected eating and drinking habits as well as cuisine culture. Turkish cuisine has been affected by accepting Islam, immigrating from Middle East to Anatolia and giving up nomadic life for transition to settled life. Since antiquity, Trabzon has always served as an important port city because of its strategic location on the crossroads of trade routes that connect the Black Sea and its vicinity to the Anatolian heartlands. Geographical position of the city has affected its traditional cuisine culture and has caused a rich variety of foods cooked with fish, corn and savoy cabbage in Trabzon. Desserts have a place in Trabzon cuisine. Desserts, such as Beton halva, Laz böreği (dessert of milk, vanilla, sugar and butter mixture on layers of pastry), “rice puding” of Hamsiköy, have been known nationwide in recent years. Also çekme halva, which is cooked by men in Derecik province in Akçaabat, is a significant dessert of the city. In this study; it is aimed to give information about Trabzon cuisine and introduce “çekme helva” specific to Akcaabat. Besides, the study gives suggestions for developing the city's gastronomic value.

Anahtar Kelimeler

Cuisine culture, Black Sea, Trabzon, Akçaabat, halva

Kaynakça

• Araz, N. (25-30 Eylül 1986). Türk yemek geleneği. Birinci Milletlerarası Yemek Kongresi Bildirileri (s.31-33). F. Halıcı (haz.). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Arslan, D. (2018, 17 Eylül). Japonya'da yediği reçelin tarifini alamayınca formülünü keşfedip dünyaya satan Trabzonlu. Erişim adresi: https://yemek.com/japon-sut-receli-tarifini-kesfeden-adam/
• Biryol, U. (2016). Gurbet pastası-Hemşinliler, göç ve pastacılık. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Chailland, G. (2001). Göçebe imparatorluklar: Moğolistan’dan Tuna’ya. İstanbul: Doğan Kitapçılık.
• Çelik Şavk, Ü. (2011). Sorularla Evliya Çelebi-insanlık tarihine yön veren 20 kişiden biri. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları. Damlanın Hikayesi. (t.y.). http://www.damlapasta.com/ Erişim tarihi: 04.03.2020
• Dede mirasına sahip çıkıyoruz. (23.11.2017). Karadeniz. https://www.karadenizgazete.com.tr/karadeniz/trabzon/dede-mirasna-sahip-ckyoruz/170298 Erişim tarihi: 04.03.2020
• Dinçel, E., Bostan, K., Yalçın, S. ve Alçay Ünver, A. (2015). Orta Asya’dan Anadolu’ya kurutulmuş gıdalar. ABMYO Dergisi. 40. 83-93. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/abmyoder/issue/46669/585191.
• Ersoy, Y. (2002). “Türk mutfak kültürü”. Türkler Ansiklopedisi. (C. IV, s.382-396). Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Güvenç, B. (1999). İnsan ve kültür. Ankara: Remzi Kitabevi.
• Hamsiköy sütlacı Japonya yolunda (2020, 17 Şubat). Pazar 53. https://www.pazar53.com/hamsikoy-sutlaci-japonya-yolunda-35841h.htm Erişim tarihi: 06.03.2020
• Helvacı İbrahim’in açılışı muhteşem oldu. (2012, 23 Ekim). Akçaabat’ın Sesi. http://www.akcaabatinsesi.com/helvaci-ibrahim-in-acilisi-muhtesem-oldu-2959h.htm Erişim tarihi: 06. 03. 2020
• Hikayemiz. (t.y.). https://betonhelva.com/gizli-tarif-ustasi/ Erişim tarihi: 04.03.2020
• Keleş, İ. (2018). Trabzon ili Çarşıbaşı ilçesi halk bilimi monografisi (Yüksek lisans tezi). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Kurt, H. (2018, 4 Mart). Tatlıcı Raif!. Kuzey Ekspres. Erişim adresi: http://www.kuzeyekspres.com.tr/tatlici-raif-16418yy.htm
• Kurt, H. (2018, 11 Mart). Şekerci Remzi ve Salim Aga. Kuzey Ekspres. Erişim adresi: http://www.kuzeyekspres.com.tr/sekerci-remzi-ve-salim-aga-16449yy.htm
• Mack, G. R. & Surina, A. (2005). Food Culture in Russia and Central Asia. Westport – Connecticut, United States of America: Greenwood Publishing Group.
• Oğuz, B. (1976). Türkiye halkının kültür kökenleri I. İstanbul: Anadolu Aydınlanma Vakfı Yayınları.
• Ögel, B. (1982). Türk mutfağının gelişimi ve Türk tarihi gelenekleri. Türk Mutfağı Sempozyumu Bildirileri (s. 15-18). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Milli Folklor Araştırma Dairesi Yayınları.
• Sinor, D. (2002). Erken İç Asya tarihi. R. Sezer (çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Trabzon’da fındıkla değişen hayatlar (2017, 31 Mart). Haber 61. https://www.haber61.net/trabzon/trabzon-da-findikla-degisen-hayatlar-h289773.html Erişim tarihi: 04.03.2020
• Trabzon’dan bir kadın girişimci hikayesi. (2010, 29 Haziran). https://www.haberler.com/trabzon-dan-bir-kadin-girisimci-hikayesi-2127763-haberi/ Erişim tarihi: 04.03.2020
• Türk Patent ve Marka Kurumu (2018). Kastamonu Çekme Helva. Erişim adresi: https://www.ci.gov.tr/cografi-isaretler/detay/38427
• Vasary, I. (2007). Eski İç Asya'nın tarihi. İ. Doğan (çev.). İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Yılmaz, B. (2019). Trabzon ili geleneksel halk bilgisi ve etnografyası. (Doktora tezi). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp.