SALJUQID BIOGRAPHIES OF IBN KHALLIKAN-11

Yıl 2006, Sayı: 16, 49 - 58, 13.02.2006

H. İbrahim Gök

Öz

A 13th centııry biography writer lbn Khalllkôn, one of the eminent authors of the Medteval Ages, wrote the life stories of the Saljuqld sultans along with other famous people. His records related to the biographies of the sultans of the Great Saljuqids are very important texts for the Saljuqid period of the Turktsh history. in the first artlcle of these series, the biography of T ogrıl Beg written by Ibn Khaltikôn was translated into Turkish and compared with the information given by other sources and studies. in this second one, the Arabic text about Alp Arslan is translated lnto Turkish and critlcized by comparing it with related sources and other studies. 

Anahtar Kelimeler

Alp Arslan, lbn Khalllkdn, Wafaydt al-A 'ydn, Saljuqlds, Blography

İBN HALLİKAfV'DA SELÇUKLU BİYOGRAFİLERİ-il

Öz

XIII. yüzyıl biyografi yazarı İbn Hal/ikan, Vefeydtü'I-A 'ydn adlı eserinde me§hur kişilerin yanı sıra Selçuklu sultanlarının hayat hikaye/erinden de bahseder. Onun özellikle Büyük Selçuklu sultanlarının biyografilerine dair kayıtları, Selçuklu dönemi Türk tarihi için oldukça önemlidir. Bu serinin ilk makalesinde onun Tuğrul Bey hakkında yazdıkları tercüme edilerek sair
kaynak ve araştırmalarla mukayese edilmişti. Bu ikinci makalede ise Alp Arslan hakkındaki Arapça metin Türkçe'ye tercüme edilerek diğer kaynak ve araştırmalardaki bilgilerle karşılaştırılmak suretiyle değerlendirmeye tabi tutulmuştur. 

Anahtar Kelimeler

Alp Arslan, İbn Hallikan, Vefeyatü'l-A'yan, Selçuklular, Biyografi

Kaynakça

• ALPTEKİN, Coşkun, _(1988),_“Büyük Selçuklular”, Doğuştan Günümüze Büyük Islâm Tarihi {DGBIT ), Vll, lstanbul, 95-229.
• AziMi, (1988), Azimi Tarihi, Yay. A. Sevim, Ankara.
• BUNDARİ, (1999), Zübdetü’n—Nusra ve Nuhbetü’l—Usra, Türkçe terc. Kıvameddin Burslan, Irak ve Horasan Selçukluları Tarihi, Ankara.
• BARTHOLD, (1990), Vassiliy Viladimiroviç, Moğol istilâsına Kadar Türkistan, Haz. H.Dursun Yıldız, Ankara.
• çaresi, Ahmed, (1998), İslâm’da Eğitim-Öğretim Tarihi, Terc. Aıı Yıldırım, lstanbul.
• GÖK, H.İbrahim, (1991), Musul Atabegliği; Zengiler (Masal Kolu:ll46—l233), (A. U. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi), Ankara.
• GÖK, H. İbrahim, (2006), “İbn Hallikân'da Selçuklu Biyografileri-l”, SÜ Fen- Edebiyat Fakültesi, Edebiyat Dergisi, 15, 79—96.
• lbnü'l—Esîr, el—Kdmil, x, 49.
• Bundârî’de, Kutalmış'ın atından düşerek öldüğü kayıtlıdır. Bkz., Zübdetü’n—Nusra. 2.7; Sadreddin el
• Hüseynî, Kutalmış'ın savaştan sonra bir koyun ağılında ölü olarak bulunduğunu, cenazesinin "Sultan
• Tuğrul’un Rey’deki makberi yanına gömüldüğünü" bildirir. Bkz. Ahbâru'd—Deuleti’s—Selçükı'yye,, 22.
• Bu son kayıt, Sadreddin cal-Hüseyni’nin eserinin önceki bölümünde (8.16) Tuğnıl Bey'in Merv'de
• kardeşi Çağn Bey’in mezan yanına defnedildiği bilgisiyle çelişiyor. Şayet, bu kayıtlar, dizgiden ya da
• çeviriyi yapan nâşirin hatasından kaynaklanmıyorsa, Sadreddin (il-Hüseyni'nin, Selçuklu larihi ile
• ilgili eserini yazarken kaynaklarını tam anlamıyla sorgulamadığı anlamına geliyor..
• “ lbnü'l—Esîr, benzer ifadelerle Kutalmış’ın ölümünden bahsetmiştir, bkz. el—Kâmil, X, 49; Turan.
• Selçuklular Tarihi, 149; Sümer, Oğuzlar, 122; Kafesoğlu, "Alparslan”, DIA, III 526; Alptekin, "Büyük
• Selçuklular", DGBİT, Vll, 117-118. Ayrıca, Kutalmış’ın taht mücadelesinde Alp Arslan karşısında
• uğradığı mağlubiyetin ayrıntı ve tahlili hakkında, bkz. Köymen, Alp Arslan ve Zamanı, 44 vd.
• BMS-i': '- '...;f-fâfııı“. -.-'.:.:5. %"ij :-_'; ı, ı.; -ı-ı ?"-'“ ' ı |ı.-“3 î”;“_".ı'
• İbn Hallikân’da Selçuklu Biyografileri -lİ ' 57
• GREGORY ABU’L-FARAC (BAR HEBRAEUS), (1987), Abü'l—Farac Tarihi, Türkçe çev. O. Rıza Doğrul, I-lI, Ankara.
• İBNÜ’L-ADİM, (1951-1968), Zübdetü’l-Haleb min Tarih Haleb, Tahkik ve Neşr. Sami Dehhân, I-III, Dımaşk.
• İBNÜ'L-ADİM, (1976), Bugyetü’t—Taleb fi Tarih Haleb, Neşr. A. Sevim, Ankara.
• İBNÜ’L—ESİR, (1979), el-Kâmil fi’t—lîarih, J. C. Tomberg neşri tıpkı başımı, I-XII, Beyrut; Türkçe terc. Abdülkerim Özaydın, (1987), Islâm Tarihi, I—XII, İstanbul.
• İBNÜ'L-KALANİSİ, (tarihsiz), Zeylu Tarihi Dımaşk, H. F. Amedroz 1908 neşri tıpkı basımı, Kahire.
• İBNÜ’L—EZRAK, (1974), Tarihu’l—Fârıkî, Neşr. Bedevi Abdüllatif Avad, Beyrut.
• İBN KEBİR, (1995), el—Bia'âye ue’n—Nihâye, Türkçe tere. M. Keskin, Büyük İslâm Tarihi, l-XV, İstanbul.
• İBN TAĞRIBİRDİ, (1413-1992) en-Nücümü'z-Zâhire fi Mülülci Mısr ve’l—Kâhire, Neşr. M. Hüseyin Şemseddin, Beyrut.
• KAFESOĞLU, İbrahim, (1993), “Selçuklular", İA, X, İstanbul, 353-416 .
• KAFESOĞLU, İbrahim, (1989), “Alparslan”, DİA, T.D.V., Il, İstanbul, 526-530.
• KÖK, Bahaeddin, (_1992), Nüruddin Mahmüd Bin Zengi ve İslâm Kurumları Tarihindeki Yeri, Istanbul.
• KÖYMEN, Mehmet Altay, (1992), Büyük Selçuklu İmparatorluğu Tarihi cm.-Hı, Alp Arslan ve Zamanı, Ankara.
• RAVENDİ, (1957), Râhatü’s-Südür ve Ayea’s-smar, Türkçe terc. A. Ateş, Gönüllerin Rahatı ve Sevinç Alâmetl, Ankara.
• SADREDDİN EL-HÜSEYNİ, (1943), Ahbâru’d—Devleti’s—Selçükiyye, Türkçe tere. N. Lügal, Ankara.
• SEVİM, Al'ı, (1997), “Slbt İbnü’l—Cevzî’nin Mirâtü'z—zamârı Fî Tarihi“—Ayan Adlı Eserindeki Selçuklularla Ilgili Bilgiler [Sultan Tuğrul Bey Dönemi”, Belgeler, XVIII/22, 1—90.
• SEVİM, Ali, (1989), Suriye ve Filistin Selçukluları Tarihi, Ankara.
• SEVİM, Ali, (1989), Biyografilerle Selçuklular Tarihi, İbnü’l—Adim, Bugyetü’t-Taleb ff Tarihi Haleb (Seçmeler), Ankara.
• SEVİM, Ali, (1998), “Sıbt lbnü'l-Cevzî’nin Mir'âtü’z-zaman Fî Tarihi'l-Ayan Adlı Eserindeki Selçuklularla İlgili Bilgiler Il. Sultan Alp Arslan Dönemi”, Belgeler, XIX,/23, 1-51.
• SEVİM, Ali, (2000), “İbnü’l-Adim’in Zübdetü'l—Haleb Min Tarihi Haleb Adlı Eserindeki Selçuklularla İlgili Bilgiler", Belgeler, XXI/25, 1-84. S.:-c 58 H. İbrahim Gök
• SIBT İBNÜ’L—CEVZİ, Mir’âtü'z-zamân fr Tarihi’l—A’yân, (Kayıp Uyünü’t—teuârih’ten Naklen Selçuklularla Ilgili Bölümler), Neşr. A. Sevim, Belgeler, XIV/18, (1992), 1-260.
• SÜMER, Panik, (1999), Oğuzlar (Türkmenler), Tarihleri-Boy Teşkilatı—Destanları, (S.Baskı), istanbul.
• TALAS, M. Asad, (2000), Nizamiyye Medresesi ve İslâm’da Eğitim—Öğretim, Çev. Sadık Cihan, Samsun.
• TURAN, Osman, (tarihsiz), Selçuklular Tarihi ve Türk-İslâm Medeniyeti, (Boğaziçi Yay.), Istanbul.
• URFALI MATEOS, (1987), Urfali Mateos Vekayi-Names:“ (952—1136) 1.19 Papaz Grigor’urı Zeyli (1136-1162), Türkçe çev. H. D. Andreasyan, Ankara, (2. Baskı).
• UZUNÇARŞILI, (1988), İsmail Hakkı, Osmanlı Devleti Teşkilâtın: Medhal, Ankara.
• YAKUT EL—HAMAV’I‘, (1979),Mu‘cema’1—Buzdan, Beyrut.
• YİNANÇ, Mükrimin Halil, (1993), “Alp Arslan”, İA, I, İstanbul, 384-386. amıma»—
• ';i-:" i-“Lîâââ'fzğî
• . ı r n . . (i_l'I'Pp'ı '.. ., — —.- '.-".' ._ .
• ııııırı"ır',- .. ...-. ı. ...; __, (i_l'I'Pp'ı '.. ., — —.- '.-".' ._ . .“,u'ı'ı’ı | J. '.—. . '. ı' .. ı..- - -':‘. -‘r.