ADIYAMAN EFSANELERİNİ TASNİF DENEMESİ VE BUNLAR ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2011, Sayı: 26, 119 - 136, 13.02.2015

Necdet Tozlu

Öz

Bu makalede, Adıyaman ve çevresinden derlenen 171 efsane tasnif edilerek genel bir değerlendirme yapılmıştır. Bireysel ve toplumsal açıdan efsanelerin işlevleri üzerinde durularak karakter yapılanmasında ve ortak idealler belirlemede efsanelerin rolü anlatılmıştır. Bir toplumu anlamanın yolu o toplumun beslendiği kaynakları tanımakla olur. Kültürel beslenme kaynaklarımız arasında çok önemli bir yeri olan efsanelere dikkat çekilerek bu efsanelerin çeşitli açılardan yöre halkı üzerindeki etkilerine değinilmiştir. Üzerinde durulan kimi efsanelerin özetleri verilmiş, milletlerin tarihî hafızalarının oluşmasında efsanelerin önemine işaret edilmiştir. Bu bağlamda Adıyaman efsanelerinin Türk milletinin ortak hafızasının oluşumu ve kültür birliğini sağlamadaki fonksiyonu da anlatılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

efsane, Adıyaman Efsaneleri, tasnif, Gölbağı, Kör Semsur, Öksüz Minare, Kız Kapan, Sözün Özü, kültür

A TRIAL OF CLASSIFICATION ON ADIYAMAN LEGENDS AND AN ASSESSMENT

Öz

In this paper, 171 legends collected in Adıyaman and its surroundings have been classified and assessed in general terms. The functions of the legends in individual and social respect has been emphasized and their roles in character-building and determining common ideals have been mentioned. The best way to understand a society is to get to know the sources it feeds. As a highly significant element among the cultural sources, the effects of the legends in various ways on the people in the region have been pointed out. In this study, the summarized versions of some legends, which seem to be more important than the others, have been included and the significance of the legends in the formation of historic memory of the nations has been explained in detail. In this respect, the function of Adıyaman legends in the formation of common memory of Turkish nation and supplying the cultural unity has also been examined thoroughly. 

Anahtar Kelimeler

legend, Adıyaman Legends, classification, Gölbağı, Kör Semsur, Öksüz Minare, Kız Kapan, Sözün Özü, culture

Kaynakça

• ALPTEKİN, Ali Berat, (1988), “Bingöl Efsanelerinin Türk Efsaneleri İçindeki Yeri”, Seçuk Ünv. l. Milletlerarası Türk Halk Edebiyatı ve Folklor Kongresi, Konya: Selçuk Ünv. Basımevi.
• BACHOFEN, J. Jakob, (1997), Söylence, Din ve Anaerki, (Çev. Nilgün Şarman), İstanbul: Payel Yayınları.
• BORATAV, Pertev Naili, (1992), 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı, İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• BRATTON, Fred Gladstone, (1995), Yakın Doğu Mitolojisi, (Çev. Nejat Muallimoğlu), İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fak. Vakfı Yayınları. Nu. 99.
• DALYAN, M. Gökhan, (2007), Adıyaman Tarihi, Ankara: Yeni Reform Matb.
• ERGİN, Muharrem, (1971), Dede Korkut Kitabı, İstanbul: MEB.
• ERGUN, Metin, (1997), Türk Dünyası Efsanelerinde Değişme Motifi, Ankara: TDK Yayınları: 690.
• GÖRKEM, İsmail, (2006), Elazığ Efsaneleri, Elazığ: Manas Yayıncılık.
• MALİNOWSKİ, B. (2000), Büyü, Bilim ve Din, (Çev. Saadet Özkal), İstanbul: Kabala Yayınları.
• OCAK, Ahmet Yaşar, (1983), Bektaşi Menakıbnâmelerinde İslam Öncesi İnanç Motifleri, İstanbul: Enderun Kitabevi.
• SAKAOĞLU, Saim, (1980), Anadolu Türk Efsanelerinde Taş Kesilme Motifi ve Bu Efsanelerin Tip Kataloğu, Ankara: Ankara Ünv. Basımevi.
• SAKAOĞLU, Saim, (2009), Efsane Araştırmaları, Konya: Kömen Yayınevi.
• SEYİDOĞLU, Bilge, (1985), Erzurum Efsaneleri, İstanbul: KB Yayınları.
• TOZLU, Necmettin, (2003), İnsandan Devlete Eğitim, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.