SOSYOLOJİ KURAMLARINDA KENT

Yıl 2011, Sayı: 25, 31 - 56, 13.02.2015

Ahmet Koyuncu

Öz

Kentler, tarihsel süreçte hem insanlığın birikiminin gelecek kuşaklara taşıyıcısı, hem de taşıdığı uygarlık birikimi ile insanoğlunun geleceğini şekillendiren en önemli faktörlerden biri olmuştur. Nitekim uygarlığın doğuşu ile kentlerin ortaya çıkması arasında bir paralellik olduğu ifade edilmektedir. Bu anlamda medeniyetin kentleşmeyle geldiğini ve var olduğunu söylemek, genel bir kanıdır. Tarihin her döneminde var olmakla birlikte özellikle Sanayi Devrimi ile Batılı ülkelerde büyük bir ivme kazanan kentleşme, pek çok toplumsal, kültürel, siyasal, ekonomik soruna da kapı aralamıştır. Söz konusu sorunlar klasik sosyologlardan başlayarak kenti sosyolojik araştırmaların nesnesi yapan, kent sosyolojisinin temellerini atan Chicago Okulu’na, 1950'li yıllarda ivme kazanan ve Chicago Okulu'nun argümanlarını sorgulayan alan araştırmalarına; 1960’lı yılların ikinci yarısında kentleşmenin ortaya çıkardığı farklılaşma ve ayrışmanın sosyolojideki karşılığı olarak nitelendirilebilecek olan ve kentsel mekan üzerinde yoğunlaşan Marksist çözümlemeye ve son dönem yeni yaklaşımlara kadar konuya ilişkin birçok görüş ortaya konmuştur. Çalışmada bu görüşlere yer verilmekte ayrıca Batı tipi kentleşme sürecinin yaşanmadığı ülkeler açısından bu yaklaşımların teorik karşılığına kısaca değinilmektedir.

Anahtar Kelimeler

kent, Sanayi Devrimi, kentleşme, Chigago Okulu

URBAN IN SOCIOLOGY THEORIES

Öz

Cities have been a carrier of the accumulation of mankind to future generations and also one of the most important factors in shaping the future of humanity with the accumulation of civilization throughout the history. Thus, it is expressed that there is a parallelism between the birth of civilization and the emergence of the cities. In this sense, it is a common belief that civilization appears and exists with urbanization. Despite existing in every period of history, urbanization which gained a big acceleration especially with the Industrial Revolution in Western countries, caused many social, cultural, political and economical problems. Many ideas have been put forward associated with the subject starting from the problems beginning with classic sociologists that makes city object of research, the Chicago school which lays a foundation of the city sociology and there searches which gained acceleration in 1950s and arguments of Chicago schools and Marxist analysis which can be qualified a reaction, differentiation and decomposition that the urbanization revealed in the second term of 1960s and which is condensed on urban residence until the new approaches in the recent term. These ideas are explained in our study and the theoretical equivalent of these approaches from the aspect of countries that there is no Western type urbanization is shortly mentioned as well. 

Anahtar Kelimeler

city, Industrial Revolution, urbanization, Chicago School

Kaynakça

• BAUMAN, Z., (1998a), Postmodern Etik, Çev, A. Türker, Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• BAUMAN, Z., (1998b), Sosyolojik Düşünmek, Çev. A. Yılmaz, Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• BAUMAN, Z., (1999), Küreselleşme: Toplumsal Sonuçları, Çev, A. Yılmaz, Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• BAUMAN, Z., (2001), Parçalanmış Hayat, Çev, İ. Türkmen, Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• BOOKCHİN, M., (1999), Kentsiz Kentleşme, Yurttaşlığın Yükselişi ve Çöküşü, Çev. B. Özyalçın, Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• BURGESS, E. W., (1923), "The Growth of The City", The City, ed.by Park- Burgess-McKenzie, Proceedings of the American Sociological Society, Cilt XVIII, s. 85-97.
• BURGESS, E. W., (1927), “The Determination of Gradients in the Growth of a City”, Publications of the American Sociological Society, Cilt XXI (September, 1927), s. 178-184.
• CASTELLS, M., (1977), The Urban Question, Trans, by Alan Sheridan, London, Edward Arnold, London.
• CASTELLS, M., (1983), The City and The Grassrootts, A Croos-Cultural Theory of Urban Social Movement, Edvard Arnold, London.
• CASTELLS, M., (1997), Kent, Sınıf, İktidar, Çev. A. Erendil, Bilim ve Sanat Yayınları, Ankara.
• COOLEY, C. H., (1918), Social Organization: A Study of the Larger Mind, Scribner Press, New York.
• DOĞAN, A. E., (2001), “Kollektif Tüketim ve Kentsel Siyasetteki Önemi”, Bilim ve Siyaset, Yıl 1, 2, 30-41.
• DURKHEIM, E., (1964), The Division of Labour, Trans, by George Simpson, Free Press, New York-London.
• ERDER, S., (1998a), “Kökene Dayanan Dayanışma İlkeleri ve Kentte Ortak Yaşama”, Türkiye’de Bunalım ve Demokratik Çıkış Yolları, Türkiye Bilimler Akademisi Yayınları, Ankara.
• FİSCHER, C. S., (1977), Netwoks and Places, Free Press, New York.
• FLANAGON, W., (1993), Contemporary Urban Sociology, Cambridge University Press, London.
• GANS, H. J., (1962), “Urbanism and Suburbanism as a Way of Life”, in A. M. Rose ed. Human Behaviour and Social Processes, Houghton Mifflin, Boston, s. 625-648.
• GANS, H. J., (2005), Popüler Kültür ve Yüksek Kültür, Çev. E. O. İncirlioğlu, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• GİDDENS, A., (1993) Sosyoloji: Eleştirel Bir Yaklaşım, Çev. R. Esengün, İ. Öğretir, İhtar Yayıncılık, İstanbul.
• GİDDENS, A., (2000), Sosyoloji, Ayraç Yayınları, Haz. H. Özel & C. Güzel, İstanbul
• GLAZER, N., (1984), “Notes on Sociological Images of the Cıty”, Der: L. Rodwin and R. Hollester, Cities of the Mind, Plenum Press, New York, s. 337-344.
• GÜNGÖR, E., (1990), Kültür Değişmesi ve Milliyetçilik, Ötüken Yayınları, İstanbul.
• HARVEY, D., (2003), Sosyal Adalet ve Şehir, Çev. M. Moralı, Metis Yayınları, İstanbul.
• İSBİR, E. G., (1982), Kentleşme Metropoliten Alan ve Yönetimi, AİTİA Yayınları, Ankara.
• KARTAL, G. K., (1978), Kentleşme ve İnsan, TODAİE Yayını No: 175, Ankara.
• KELEŞ, R., (2004), Kentleşme Politikası, Genişletilmiş 8. Baskı., İmge Kitabevi Yayını, Ankara.
• KIRAY, M., (1982), “Toplumsal Yapı Analizleri İçin Bir Çerçeve”, Toplum Bilim Yazıları, GÜİİBF Yayınları, Ankara, s. 11-19.
• KOENİGSBERG, M., (1968), Urban Development: An Introduction to the Theories of Lewis Munford, Der: S. Fawa, Urbanism in World Perspective, Crowel Company, New York.
• KONGAR, E., (1982), “Kentleşen Gecekondular ya da Gecekondulaşan Kentler Sorunu”, Kentsel Bütünleşme, Türk Sosyal Bilimler Derneği Türkiye Gelişme Araştırmaları Vakfı Yayınları, Ankara, s. 23-54.
• MAC DONALD, J., (1974), Chain Migration, Ethnic Neighbourhood Formation and Social Networks, Der: C. Tilly, An Urban World, Little Brown and Company, Boston, s. 226-235.
• MARSHALL, G., (1999), Sosyoloji Sözlüğü, Çev. D. Akınbay, D. Kömürcü, Bilim Sanat Yayınları, Ankara.
• MARX, K. & Engels, F., (1999), Alman İdeolojisi, Çev. S. Belli, 4. baskı, Sol Yayınları, Ankara.
• PAHL, R. E., (1968), The Rural–Urban Continuum. In: R. E. Pahl, Editor, Readings in Urban Sociology, Pergamon Press, New York, s. 95- 118.
• PAHL, R. E., (1977), “Managers, Technical: Experts and the State, Harloe”, M. (der.) Captive Cities, John Wiley, Chichester.
• PAHL, R. E., (1988), Some Remarks on İnformal Work, Social Polarization and The Social Structure International Journal of Urban and Regional Reserch 12.
• PARK, R. E., Burgess E. W., (1925), The City, University of Chicago Press, Chicago.
• REİSS, A., (1974), “Rual Urban and Status Differences in Social Contacts”, Der: E. Tilly, An Urban World, Little Brown and Company, Boston.
• SAVAGE, M. & Warde, A., (1993), Urban Sociology, Capitalism and Modernity, London, MacMillan.
• SENNETT, R. (1999), Gözün Vicdanı: Kentin Tasarımı ve Toplumsal Yaşam, Çev. S. Sertabiboglu ve C. Kurultay, Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• SENNETT, R. (2002), Kamusal İnsanın Çöküşü, Çev. S. Durak, A. Yılmaz, Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• SENNETT, R., (2008), Ten ve Taş Batı Uygarlığında Beden ve Şehir, Çev. T. Birkan, Metis Yayınları, İstanbul.
• SEZAL, İ., (1992), Şehirleşme, Ağaç Yayınları, İstanbul.
• SİMMEL, G., (1950), The Stranger, (In.) The Sociology of Georg Simmel, Translated K. Wolff, The Free Press, New York.
• SİMMEL, G., (1996), “Metropol ve Zihinsel Yaşam”, Cev. B. Ö. Düzgören, Cogi- to, No:8,Yaz 1996, İstanbul, s. 81-89.
• SJOBERG; G., (1965), The Preindustrial City: Past and Present, The Free Press, New York.
• SUHER, H., (1991), Kentleşme ve Kentlileşme Politikaları, TÜSES Yayınları (1- 15), İstanbul.
• SUTTLES, G. D., (1968), The Social Order of the Slum: Ethnicity and Territory in the Inner City, University of Chicago Press, Chicago.
• SUTTLES, G. D., (1973), The Social Consruction of Communities, University of Chicago Press, Chicago.
• ŞENGÜL, H. T., (2001), Kentsel Çelişki ve Siyaset: Kapitalist Kentleşme Süreçleri Üzerine Yazılar, Demokrasi Kitaplığı 6, WALD, İstanbul.
• TİLLY, C., Brown H., (1974), On Uprooting Kinship and the Anspices of Migration, Der: C. Tilly, An Urban World, Little Brown and Company, Boston.
• TÖNNİES, F., (1988), Community & Society, (Gemeinschaft und Gesellschaft), (Trans. Charles P.Loomis), Transaction Books, New Brunswick (USA) & Oxford (UK)
• VERGİN, N., (1986), “Hızlı Kentleşmenin Sosyolojik ve Siyasal Sonuçları”, Hızlı Kentleşmenin Yarattığı Ekonomik ve Siyasal Sorunlar, İstanbul, s. 27-52.
• WEBER, M., (2000), Şehir: Modern Kentin Oluşumu, Çev. M. Ceylan, Bakış Yayınları, İstanbul.
• WİRTH, Louis, (1938), Urbanism as a Way of Life, in p. Hatt and A. J. Reiss eds. Cities and Society, Free Press, New York.
• YÖRÜKAN, Ayda, (2006), Şehir Sosyolojisinin ve İnsan Ekolojisinin Teorik Temelleri, Nobel Yayınları, Ankara.