THE DETECTION OF THE PRIMARY AND SECONDARY VOWEL LENGTHS iN THE OLD ANATOLIAN TURKISH USING RHYME

Yıl 2007, Sayı: 17, 155 - 178, 13.02.2007

Mehmet Kara

Öz

It is thought that the lengths in Turkish words belonging to Old Anatolian Turkish, which is not shown in writing, can be detennined by examining the mesnevi type. The key point in the selection of mesnevi type is that eveıy couplet of this type is rhymed in itself. In this article, we tıy to prove this idea by giving examples of two mesnevis. It is seen that Arabic and Persian words with long vowels together with the Turkish words involving lengths can be easily combined into a rhyme. In the examples given in this paper, the words possibly involving primary lengths and Arabic/Persian originated words with long vowels combined to fomı a rhyme is based on a meaningful observation. Ali of these examples have primary lengths in Turkmen.
Unforh..ınately, in the determination of long vowels, belonging to the Old Anatolian Turkish, we can't take the advantage of the writing system used in this historical dialect. However, the rhyme system gives us a great opporh..ınity on this issue. The Turkish words including long vowels in the Old Anatolian Turkish can be determined completely after a detailed sh..ıdy on this subject. Following this analysis, we tum our attention to divan poem verses, which is concentrated on rhyme words. On this area, the open syllables that are seen as a meter error is found out to be closed syllables because of their lengths and it will be understood that there is no meter mistake in these situations. 

Anahtar Kelimeler

Long vowel, primary long vowel, Old Anatolian Turkish, Turkmen, aruz meter, meler errors, rhyme system, mesnevi

ESKİ ANADOLU TÜRKÇESİNDEKİ ASLI VE DOLAYLI ÜNLÜ UZUNLUKLARININ KAFİYE YOLUYLA TESPİTİ

Öz

Her beyti kendi arasında kafiyeli olduğu için mesnevT türü incelenerek Eski Anadolu Türkçesine ait Türkçe kelimelerde yazıda gösterilmeyen uzunluklann tespit edilebileceğini düşünüyoruz. Makalede bu düşünce, iki mesneviden yola çıkılarak ispatlanmaya çalışılmıştır. Uzun ünlülü Arapça ve Farsça kelimelerle Türkçenin uzunluk bulunduran kelimelerinin kolayca kafiye oluşh..ırabildiği görülüyor . Makalede verilen örneklerde, asli uzunluk bulundurabilecek kelimelerin uzun ünlülü Arapça/Farsça kelimelerle kafiyelenmesi, sebepsiz bir tercihe dayanmamaktadır. Bu örneklerin hepsi Türkmen Türkçesinde asli uzunluk bulundunnaktadır. Eski Anadolu Türkçesindeki uzun ünlülerin tespitinde bu tarihı lehçede kullanılan yazı sisteminden ne yazık ki pek faydalanamıyoruz . Ancak kafiye sistemi bize bu konuda büyük kolaylıklar sağlamaktadır. Bu konuda yapılacak daha geniş çalışmalardan sonra, Eski Anadolu Türkçesinde uzun ünlü bulunduran Türkçe kelimeler tam olarak tespit edilebilir. Bu tespitin ardından kafiye kelimelerinde yoğunlaşan dikkatimizi Divan şiiri mısralarına çevirdiğimizde, vezin hatası olarak görülen birçok açık hecenin aslında uzunluktan dolayı kapalı olduğu ve buralarda vezin hatasının bulunmadığı anlaşılmış olacaktır. 

Anahtar Kelimeler

Uzun ünlü, aslı uzun ünlü, Eski Anadolu Türkçesi, Türkmence, aruz vezni, vezin hataları, kafiye sistemi, mesnevi

Kaynakça

• AZMUN, Yusuf, (1990), "Türkmencede Aslî ve Dolaylı Uzun Ünlüler", Journal of T Uflak ) Studies (Türklük Bilgini Araştırmaları;), Volume 14: Center for Middle East Studies of Harvard University, S. 75—94.
• BRENDEMOEN, Bernt, (1996), "Osmanlı ve Çağatay Şiirinde İmâle ve Aslî Uzun Ünlüler”, Uluslararası T t?rk Dilli Kongresi—1992, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 3. 435-456.
• DANKOFF, Robert-J ames KELLY, (1985), Mağmzîd ai—Kâşğarf—C'ompendium of the Turkia Dialects (Dîvân Lugat at“—İlmî), Part III: Harvard University Office of the University Publisher.
• KARAHAN, Leylâ, (1994), Erzurumlu Darir - Essa-i Yâsuf - Yzîszrf :: Züleyhâ,
• Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• KARAİSMAİLOĞLU, Adnan, (2000), “Osmanlı Şiiri ve Şairi Üzerinde Tenkitli Bir Değerlendirme”, Dergâh, Sayı: 124, s. 10-11, 17-18.
• KORKMAZ, Zeynep, (1995), “Eski Anadolu Türkçesinde Aslî Ünlü (Vokal) Uzun- lukları”, T dirk Dili Üzerine Araştırmalar, Birinci Cilt, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 3. 443—474.
• TEKİN, Talât, (1975), Ana Türkçede Aslı” Uzun Ünlüler, Ankara: Hacattepe Üni- versitesi Yayınları.
• TURAN, Zikri, (1993), Eski Anadolu Türkçesi'nde Ünlü Uzunluklari, Malatya: Açıksöz Yayınları.
• Eski Anadolu Türkçesindeki Aslî ve Doı'ayh Ünlü Uzunluklarmm Kafiye Yoiuwa Tespiti 175
• TÜRKMEN, Seyfullah, (2000), Tuğfetü’lfUşşâığ' ( 'Uşşâk—nâme) —Ihcefcme-Met1h- 012mm, Kırıkkale: Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: (yayımlan— mamış yüksek lisans tezi). KISALTMALAR: DLT.: Dîvânü Lü gati't—Türk. KY; Kışşa-i Yüsuf. TU. : Tuhfetü’l—CUşşâlg. Tkmğ Türkmence