KADIOĞLU ŞEYH MEHMED VE İNŞİRÂHU’S-SADR ADLI MESNEVİSİ

Yıl 2012, Sayı: 27, 201 - 224, 13.02.2015

Vesile Sak

Öz

İnşirâhu’s-Sadr, Mantıku’t-Tayr’ın 1578’de Kadıoğlu Şeyh Mehmed tarafından yazılan tercümelerinden biridir. Eser 4859 beyittir. Fâilâtün/Fâilâtün/Fâilün aruz kalıbıyla yazılmış olup 30 bölüm, 160 hikâye 12 temsilden müteşekkildir. İnşirâhu’s-Sadr, Doğu edebiyatında kaynak eser olma özelliğine sahip Attar’ın Mantıku’t-Tayr’ının manzum bir tercümesidir. Mantıku’t-Tayr’ın edebiyatımızda 14. yüzyıldan başlayarak 18. yüzyıla kadar her yüzyılda tercüme ve benzerleri yazılmıştır. Gülşehrî’nin Mantıku’t-Tayr‘ı (1317), Ali Şir Nevâî’nin Lisânü’t-tayr’ı  (1498/1499),  İranlı Şemsî’nin Deh Murg ‘u(1514), Zaîfî’nin Gülşen-i Sîmurg’u  (d. 1559),  Ârifî Mehmed’in Ravzatü’t-Tevhid’i (d.1563),  İbrahim Gülşenî’nin Sîmurg-nâme’si (d. 1533), Şemseddin Sivâsî’nin Gülşenâbâd’ı   (d. 1595) ve  Fedâî Dede’nin Mantıku’l- Esrâr’ı (d.1635) bu eserlerdendir. Eserinden edindiğimiz bilgilere göre Kadığlu Şeyh Mehmed III. Murad döneminde yaşamıştır. Siroz’da ikamet ettiğini, Arapça ve Farsçayı çok iyi bildiğini, Şeyhî mahlasını kullandığını İnşirâhu’s-Sadr’dan öğrenmekteyiz. Attar ve Mevlânâ’ya olan sevgisi de yine eserinde açıkça görülmektedir. Mesnevi nazım şekliyle kaleme alınan İnşirâhu’s-Sadr 16. yüzyılda yazılmış olup vahdet-i vücut temasını işlemektedir.

Anahtar Kelimeler

mesnevî, tercüme, Mantıku’t-Tayr, Kadıoğlu Şeyh Mehmed, Şeyhî, İnşirâhu’s-Sadr.

MASNAWİ BY KADIOĞLU SHEIKH MEHMED NAMED İNŞİRÂHU’S- SADR

Öz

İnşirâhu’s-Sadr is one of the translations of Mantıku’t-Tayr that was written by Kadıoglu Sheikh Mehmet in 1578. This work including 4859 couples written in prosody unit Fâilâtun/ Fâilâtun/
Fâilun consists of 30 parts, 160 stories and 12 representations. İnşirâhu’s-Sadr is a poetic translation of Mantıku’t-Tayr by Attar which has a feature of being a source work in the Eastern Literature. In our literature, translations and the likes of Mantıku’t-Tayr beginning from 14th century to 18th century. Mantıku’t-Tayr by Gülşehrî (1317), Lisânü’t-tayr by Ali Şir Nevâî (1498/1499), Deh Murg by İranlı Şemsî (1514), Gülşen-i Simurg by Zaîfî (d. 1559), Ravzatü’t-Tevhid by Ârifî Mehmed (d.1563), Simurg-nâme by İbrahim Gülşenî (d. 1533), Gülşenâbâd by Şemseddin Sivasî (d. 1595) and Mantıku’l-Esrâr by Fedâi Dede (d.1635) are among these works. According to the information given in his work, Kadıoğlu Sheikh Mehmed lived during the period of Murad III. Again we learn from İnşirâhu’s- Sadr that he resided in Siroz. He spoke Arabic and Persian languages fluently and used the appellation “Şeyhî”. His love of Attar and Mevlana is clearly seen. İnşirâhu’s-Sadr that is written in the Masnawi Verse was composed in the 16th century and treated the theme “vahdet-i vücût” (unity of existence). 

Anahtar Kelimeler

masnawi, translation, Mantıku’t-Tayr, Kadıoğlu Sheikh Mehmed, Şeyhî, İnşirâhu’s- Sadr

Kaynakça

• ALBAYRAK SAK, Vesile, (2010), Kadıoğlu Şeyh Mehmed ve İnşirâhu’s-Sadr Mesnevisi (İnceleme-Metin), Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış doktora tezi).
• ATEŞ, Süleyman, (1972), İslâm Tasavvufu, Ankara: Elif Mat.
• CAN, Şefik, (2001), Konularına Göre Açıklamalı Mesnevî Tercümesi, İstanbul: Ötüken Yay.
• FERİDÜDDİN ATTAR, (2006), Mantık Al-Tayr, (çev. Abdülbaki Gölpınarlı), Hasan Ali Yücel Klasikler Dizisi, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• GÖLPINARLI, Abdülbaki, (1977), Tasavvuftan Dilimize Geçen Deyimler ve Atasözleri, İstanbul: İnkilap Kitabevi.
• MEVLÂNA CELÂLEDDIN-I RÛMÎ, (1999), Gölpınarlı), İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• Mektuplar, (çev. Abdülbaki
• KONUK, A. Avni, (2004), Mevlâna Celâleddin-i Rûmî, Mesnevî-i Şerif Şerhi, İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• SÜREYYÂ, Mehmed, (1996), Sicill-i Osmânî Yahud Tezkire-i Meşâhir-i Osmâniye, (hzl. Ali Aktan vd.), C.3, İstanbul: Sebil Yayınevi.
• ŞEYHÎ MEHMED EFENDİ, (1989), Vekâyiu'l-Fuzalâ, (hzl. Abdulkadir Özcan), İstanbul: Çağrı Yay.
• TOPALOĞLU, Bekir - KARAMAN, Hayrettin, (1980), Arapça-Türkçe Yeni Kamus, İstanbul: Elif Ofset.
• Türkçe Sözlük, (1988), Ankara: TDK.
• ULUDAĞ, Süleyman, (1991), Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Marifet yay.