SALIR TÜRKÇESİNDE HÂL EKLERİ

Yıl 2010, Sayı: 24, 79 - 98, 13.02.2015

Ersin Teres

Öz

Türkiyede Salırlar ve Salır Türkçesi üzerine sınırlı sayıda çalışma mevcuttur. Yeni Uygur, Kazak, Kırgız, Özbek, Tatar, Tuva ve Sarı Uygur ve Fu-yü Kırgızları ile birlikte Çin Halk Cumhuriyetinde yaşayan dokuz Türk halkından biri olan Salırlar; Qīnghăi (Çinghai) eyaleti başta olmak üzere Çin Halk Cumhuriyetinin değişik bölgelerinde yaşamaktadırlar. Bunların konuştuğu Salır Türkçesinin Türk lehçe grupları içerisindeki yeri konusunda değişik görüşler söz konusudur. Bunun yanında Salırların kökeni ve anayurtları konusunda da değişik görüşler bulunmaktadır. Bunlar makalede ayrıntılı bir şekilde verilmiştir. Ayrıca giriş bölümünde Salırlar ve Salır Türkçesi hakkında bilgi verilmiş, gelişme bölümünde Salır Türkçesinde hâl ekleri, bu hâl eklerinin kullanımı ve cümle içindeki işlevleri üzerinde durulmuştur. Bu makale, “Çindeki Türk Dilleri” adlı proje esas alınarak hazırlanmıştır.          

Anahtar Kelimeler

Salırlar, Salır Türkçesi, karşılaştırma, hâl ekleri.

CASE SUFFIXES IN SALIR TURKISH

Öz

There are limited studies on Salirs and Salir Turkish in Turkey. Salirs, who are one of nine Turkish people living in People’s Republic of China with New Uighurs, Kazakhs, Kyrgyzs, Uzbeks, Tatars, Tuvians, Yellow Uighurs and Fu-yu Kyrgyzs, live especially in Qīnghăi province and various places of People’s Republic of China. There are a lot of different views about Salir Turkish’s position in Turkish language groups. Besides, there are a lot of views about the origin and homeland of Salirs. In this paper, these views are quoted in detail. Also, the information about Salirs are given in the introduction part of the article and the case suffixes in Salir Turkish, the usage and functions in the sentence of case suffixes in Salir Turkish are dwelt on in the development part of the article. This paper is prepared on the basis of “Turkish Languages in China’s Project”.

Anahtar Kelimeler

Salirs, Salir Turkish, comparison, case suffixes

Kaynakça

• CHENG, Shiliang (ed.), (1997), Tujue Bijiao Yuyan-xue [A Comparative Study of the Turkic Languages], Urumchi: Xinjiang Peoples Press.
• CINFER, Ayso Cañ, (2008), Salar İbret Sözler, Chinese: Salir Gençleri Teşkilatı.
• DRIMBA, V., (1998), “Sur la classification de la langue salare”, UAJb, vol. 40, nu. 3-4, pp. 200-213.
• DWYER, Arienne M., (1998), “The Turkic Strata of Salar: An Oghuz in Chaghatay Clothes?”, Turkic Languages 2, pp. 49-83.
• GABAİN, von A., (1963), “Charakteristik der Türksprachen”, Handbuch der Orientalistik, vol. 5, Leiden-Köln: I. J. Brill.
• HAN, Jianye, (1982), “Tan Salayu de Xinci Shuyu” [On the New Words and Termins in Salar], Qinghai Minzu Xueyuan Xuebao [Journal of Qinghai Institute of Nationalities] 1, pp. 68-76.
• HAHN, Reinhard F., (1988), “The Origin and Development of the Salar Language”, AOH XLII, pp. 235-275.
• ―,(1998), “Yellow Uyghur and Salar”, Lars Johanson and Éva Á. Csató (eds.). The Turkic Languages. London and New York: Routledge, pp. 397-402.
• KAKUK, S., (1961), “Textes salar”, AOH XIV, nu. 1-2, pp. 95-117.
• ―, (1961), “Un vocabulaire salar”, AOH XIV, nu. 2, pp. 173-196.
• ― , (1962), “Sur la phonetique de la langue salare”, AOH XV, nu. 1-3, pp. 161- 172.
• KORSH, E. F., (1910), “Klassifikatsiya turetskih plemen po yazıkam”, Étnografiçeskoe obozrenie, 84, Moskva.
• MALOV, S. E., (1927), “Izuçenie Civyx Turetskix nareçiy zapadnoko Kitaya”, Vostoçnıe Zapiski, 1, Leningrad.
• MENGES, K. H., (1979), “Türk Dillerinin Sınıflandırılması”, Tarihî Türk Şiveleri, ed. Mehmet Akalın, Ankara.
• ÖLMEZ, Mehmet, (2009), “Oğuzların En Doğudaki Kolu: Salırlar ve Dilleri”, IV. Uluslararası Büyük Türk Dil Kurultayı Bildiri Kitabı, Kırım (Simferopol), pp. 436-438.
• POPPE, Nicholas, (1953), “Remarks on the Salar Language”, Harvard Journal of Asiatic Studies, vol. 16, nu. 3-4, pp. 438-477.
• POTANIN, G. N., (1950), Sobranie Slov Salarskago Nareçiya. The new edition, Moskva, pp. 426-434.
• PRITSAL, O., (1953), “Das Neuuigurishe”, PhTF 1, pp. 525-563.
• QUANLIN, Ma, WANXIANG Ma, MA, Zhicheng, (1993), Salar Language Materials, edited by Kevin Stuart, Sino-Platonic Papers Nu: 43, Pennsylvania: Department of Asian and Middle Eastern Studies University of Pennsylvania.
• SAMOILOVITCH, A. N., (1922), “Nekotorie dopolneniya k klassifikatsi turetskih yazıkov”, Mir-Ali Şir, Sbornik k pyatisotletiyu so dnya rozdeniya, PIJVYA.
• SCHONIG, Claus, (1997), “A New Attempt to Classify the Turkic Languages”, Turkic Languages 1-2, pp. 117-133, pp. 262-277; 3, pp. 130-151.
• ―,(1999), “The Internal Division of Modern Turkic and its Historical Implications”, Acta Orientalia Academiae Scientiarum Hungaricae, vol. 52, pp. 85.
• The Turkic languages, (1998), ed. Lars Johanson ve Eva, A. Csato, London and New York: Routladge.
• TEKIN, Talat, ÖLMEZ, Mehmet, (2003), Türk Dilleri Giriş, İstanbul.
• TENISHEV, A. R., (1962), “Sur le folklore et la langue de Salars”, AOH 14, nu. 3, pp. 253-272.
• ―,(1963), Salarskiy Yazık, Moskva.
• ―,(1964), Salarskie Tekstiy, Moskva.
• ―,(1976a), Stroy Salarskogo Yazyka, Moskva: Nauka.
• ―,(1976b), Otyyvok iz Istorii Salarov [A fragmnent concerning the history of Salars], UAJb, nu. 48, pp. 237-248.
• ―, (1997), “Salarskiy Yazık”, Moskva: Yazıki Mira: Tyurkskie Yazıki, pp. 335- 345.
• THOMSEN, K., (1959), “Die Sprache der Gelben Uiguren und das Salarische”, eds. Jean Deny, Philologiae Turcicae Fundamenta 1, Steiner, pp. 565-568.
• YAKUP, Abdurishid, (1997), “Xinjiang Salayu Jiegou Tedian Shixi”, [A Primary analysis on the structural features of the language of Xinjiang Salars], Journal of Xinjiang University, vol. 25, nu. 1, pp. 93-97.
• ―,(1998), “A Sample of oral literature of Xinjiang Salars”, Türk Dilleri Araştırmaları, nu. 8, pp. 49-72.
• ―,(2002), An Ili Salar Vocabulary, Tokyo: Tokyo University Press.
• WEI, Cui-yi, (1987), “The Turkic-Speaking Minorities in China”, Materialia Turcica, Band 11, Bochum.
• WEI, Ma, JIANZHONG Ma, STUART Kevin, (2001), The Folklore of China Islamic Salar Nationality, vol: 15, Lewiston: The Edwin Mellen Press, Chinese Studies.