MEŞRUTİYET'TEN CUMHURİYET'E HASAN FEHMİ'NİN YAŞADIKLARI

Yıl 2008, Sayı: 19, 215 - 241, 01.06.2008

Necmi Uyanık

Öz

Bu çalışmada, İkinci Meşrutiyet Devri son Osmanlı ulemalarından olan Hasan
Fehmi'nin (Başoğlu) yaşadıkları, Türk yenileşme tarihi ekseninde incelenmeye çalışılmıştır.
Bir medrese hocası/rektörü olarak Mütareke Devrindeki kurumlarla olan ilişkisi, İstiklal
Mahkemelerindeki yargılanışı ve 1950'lerde Diyanet İşleri Başkanlığındaki faaliyetleri
değerlendirilmiştir. Bu şekilde Milli Mücadele, İnkılap hareketleri ve 1950'ler Türkiye'sinin
yapısal değişimi içinde Hasan Fehmi'nin temsil etmiş olduğu kuşağın reflekslerindeki fikri
değişim, din-siyaset ilişkisi ekseninde gözler önüne serilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Hasan Fehmi, ulema, diyanet, İstiklal Mahkemesi, siyasi değişim

Kaynakça

• ALBAYRAK, Mustafa, Türk Siyasi Tarihinde Demokrat Parti (1946-1960), Phonenix Y.evi, Ankara 2004.
• -AKGÜN, Seçil, Halifeliğin Kaldırılması ve Laiklik (1924-1928), Turhan K.evi, Ankara (tarihi yok).
• AKSEKİ, A. Hamdi, Askere Din Kitabı, Diyanet İşleri Başkanlığı Yay., Ankara 1945.
• -AKŞİN, Sina, 100 Soruda Jön Türkler ve İttihat ve Terakki, Gerçek Yay., İstanbul 1980.
• ___ , İstanbul Hükümetleri ve Milli Mücadele Mutlakiyete Dönüş, C. I, Türkiye İş Bankası Kültür Yay., Ankara 1998.
• -ALBAYRAK, Sadık, İrtica'ın Tarihçesi/2 Meşrutiyet İslamcılığı ve Siyonizm, Araştırma Yay., İstanbul 1990.
• -Ankara İstiklal Mahkemesi Zabıtları 1926, (Haz. Ahmed Nedim), İşa et Yay., İs anbul 1993.
• -ATİLHAN, C. Rifat, İslam', Saran Tehlike ve Siyonizm, (Y.evi ve yeri yok), 1950
• -AYBARS, Ergün, İstiklal Mahkemeleri C. 1-II, İleri K.evi, İzmir 1995.
• -AYDEMİR, Ş. Süreyya, Tek Adam Mustafa Kemal C. I-II, Remzi K.evi, İstanbul 1998. • . --
• -BAŞOGLU, I 1. f-ehmi, 1/idayet Yolu, Ankara 1963. ____ , İslamiyetde Cenaze, Diyanet İşleri Reisliği , Ankara 1958.
• - Belgelerle Mustafa Kemal Atatürk (1916-1922), T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yay., Ankara 2003.
• -BERKES, Niyazi, Türkiye'de Çağdaşlaşma, (Yay. Haz. Ahmet Kuyaş) , Yapı Kredi . Yay., İstanbul 2002.
• -BİRİNCİ , Ali, "Fanizade Ali İlmi Bey", Tarihin Gölgesinde Meşahir-i Meçhuleden Birkaç Zat, Dergah Yay., İstanbul 2001, s. 324-329.
• -Celal Nuri (İleri), Tarih-i Tedenniyat ı Osmaniye, Matbaa-i İctihad, İstanbul 1913
• -DAVİES, Norman, Avrupa Tarihi, Doğu'dan Batıya Buz Çağından Soğuk Savaşa Urallardan Cebeli Tarık a Avrupa'nın Panoraması, (Çev. Ed. Mehmet Ali Kıhçbay) , İmge K.evi Yay., Ankara 2006.
• -Diyanet ݧleri Başkanlığı Biyografik Teşkilat Albümü 1924-1989, Ankara 1989.
• - ERTAN, Temuçin Faik, Kadrocular ve Kadro Hareketi, Kültür Bak. Yay., Ankara 1994.
• -Feroz Ahmad, İttihatçılıktan Kemalizme, (Çev. F. Gül B. Baltalı), istanbul 1986.
• -Gazi Mustafa Kemal, Nutuk-Söylev, C. I, TTK. , Ankara 1989. -GÜNDÜZ, Osman, Meşrutiyet Romanında Yapı ve Tema II, Düşünce Eserleri Dizisi, MEB. Yay., İstanbul 1997.
• -Haşim Nahit (Erbil), Türkiye İçin Necat ve İ'tila Yolları, Şems Matbaası, İstanbul 1916
• -"İstiklal Mahkemesi", Hdkimiyet-i Milliye, No: 1561, 25 T.ewel 1925, s. 1.
• -KARPAT, Kemal H. , Türk Demokrasi Tarihi- Sosyal Ekonomik ve Kültürel Temeller, İstanbul 1967.
• -Kılıç Ali, İstik/dl Mahkemesi Hatıraları, Sel Yay., İstanbul 1955. -KODAMAN, Bayram, Abdülhamit Devri Eğitim Sistemi, TIK., Ankara 1999.
• -LEWİS, Bernard, Modern Türkiye'nin Doğuşu, (Çev. Metin Kıratlı), TIK., Ankara 1988.
• -MARDİN, Şerif, "Yenileşme Dinamiğinin Temelleri ve Atatürk", Çağdaş Düşünce Açısından Atatürk, Eczabışı Vakfı Yay., İstanbul 1983.
• -ÖZTOPRAK, Halil, Kur-'an'da Hikmet Tarihte Hakikat ve Kur'an'dd Hikmet İncil'de Hakikat, (Ankara 1953, Emek Basın Y.evi 1959-60 ve Can Yay., Ankara 1990.
• -Prens Sabahattin, Türkiye Nasıl Kurtarılabilir ve İzahlar, (Ç. Fahri Unan), Ayraç Yay., Ankara 1999.
• -"Rıza Çöllü oca'nın Dünyasından ... Vaizlik Zor Mesele", Altınoluk, Sayı: 77, Temmuz 1992, s. 17-22.
• -SAFRAN, Mustafa, "Bir kahramanın Doğuşu Çanakkale Savaşları ve Sonuçları", Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C. X, Sayı: 30, Kasım 1994, s. 575. (573-577).
• -SARIKOYUNCU, Ali, Milli Mücadele'de Din Adamları I, Diyanet İşleri Başkanlığı Yay., Ankara 2007.
• -SARINAY, Yusuf, Türk Milliyetçiliğinin Tarihi Gelişimi ve Türk Ocakları 1912- 1931, Ötüken Neş-., İstanbul 1994.
• -SİTEMBÖLÜKBAŞI, Şaban, Türkiye'de İsleım'ın Yeniden İnkişafı (1950-1960), İsam Yay., Ankara 1995.
• -Ş. Habip, Takva Sırrı, (Çev. M. Hana Dolapönü), Hikmet B.evi, Mardin 1956.
• :.TANERİ, Aydın, Türk Devlet Geleneği Dün-Bugün, MEB., Yay., İstanbul 1993.
• -Tahiru'l Mevlevi (OLGUN), Matbuat Alemindeki Hayatım ve İstiklal Mahkemeleri, Nehir Yay., İstanbul 1990. -TEKELİ, İlhan, Tarih Yazımı Üzerine Düşünmek, Dost Kitapevi, Ankara 1998.
• -TUNAYA, T. Zafer, Türklye'de Siyasal Partiler-Mütareke Dönemi, C. 2, İletişim Yay., İstanbul 1999.
• -Tüccarzade İbrahim Hilmi, Avrupalı/aşmak Felôketlerimizin Esbabı, Kitabhane-i İslam ve Askeri, İstanbul 1332/1914.