KARTEZYEN DÜALİZM’İN ‘DEMİR KAFES’İ VE WEBER’İN ANLADIĞI İSLAM TOPLUMU / IRON CAGE OF “CARTESIAN DUALISM” AND THE ISLAMIC SOCIETY UNDERSTOOD BY WEBER

Yıl 2016, Sayı: 35, 397 - 410, 20.06.2016

Ejder Ulutaş

https://doi.org/10.21497/sefad.45387

Öz

Bryan S. Turner, “Max Weber ve İslam” adlı eserinde Weber’in İslam’a ve İslam toplumlarına yaklaşırken kendi yorumcu sosyolojisinin ölçütlerine uymadığını belirtmektedir. Ona göre Weber’in İslam’a yönelik değerlendirmeleri Marx’ınkinden pek de farklı değildir. Turner, Weber’in doğuya özgü bir toplum modeli olarak tasarımladığı patrimonyalizm kuramına sık sık atıfta bulunmaktadır. Bu düşüncenin, Weber’in oryantalist bir ön yargıya derin bağlılığından kaynaklandığını düşünmektedir. Dolayısıyla bu yazıda, bilim felsefesinde kendisine büyük bir taraftar ve izleyici kitlesi ve geniş hacimli bir tartışma alanı açan Kartezyen felsefenin kısa bir açıklama ve tartışması yapılmaktadır. ‘Batı Aklı’nın düştüğü çıkmazların bir örneği üzerinde durulmaktadır. Weber’in bilim anlayışı hakkında bir değerlendirme yapılmaktadır. İslam toplumlarını incelerken, pozitivist paradigmanın pek de dışına çıkamadığını dile getiren Turner’in eseri üzerinden de bir tartışma yürütülmektedir. Weber’in de kapıldığı düşünülen bu düalizm açmazı ele alınmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kartezyen düşünce, pozitivizm; İslam; patrimonyalizm; şehir.

Kaynakça

• ALVER, Köksal (2013). “Hz. Peygamber ve İslam Şehri”. Hece: İslam Medeniyeti Özel Sayısı (198-199): 151-161.
• BERNSTEIN, J. Richard (2009). Objektivizmin ve Rölativizmin Ötesi. çev. Feridun Yılmaz. İstanbul: Paradigma Yay.
• BULUT, Yücel (2002). Oyantalizmin Eleştirel Kısa Tarihi. İstanbul: Yöneliş Yay.
• CAN, İslam (2012). “Dinî Metinlerin Anlaşılması ve Yorumlanmasında Anlayıcı Yöntemin İmkânı ve Sınırlılıkları: Dilthey ve Weber Örneği”. Dinî ve Felsefî Metinler Sempozyumu C. I. ed. Bayam Ali Çetinkaya. İstanbul: Sultanbeyli Belediyesi Kültür Yay. 511-529.
• GADAMER, Hans-Georg (2009). Hakikat ve Yöntem. çev. Hüsamettin Arslan-İsmail Yavuzcan. İstanbul: Paradigma Yay.
• GÖKA, Erol-TOPÇUOĞLU, Abdullah vd. (1996). Önce Söz Vardı,Yorumsamacılık Üzerine Bir Deneme. Ankara: Vadi Yay.
• GULBENKİAN Komisyonu (1996). Sosyal Bilimleri Açın. çev. Şirin Tekeli. İstanbul: Metis Yay.
• KALBERG, Stephen (1990). “Rationalization Of Action In Max Weber's Sociology Of Religion”. Sociological Theory (8): 56-84.
• ÖZLEM, Doğan (2001). Max Weber’de Bilim ve Sosyoloji. İstanbul: İnkılap Yay.
• SLATTERY, Martin (2007). Sosyolojide Temel Fikirler. çev. Ümit Tatlıcan-Gülhan Demiriz. İstanbul: Sentez Yay.
• SUNAR, Lütfi (2011). “Klasik Sosyolojinin Şarkiyatçı Kaynakları: Marx ve Weber’in Karşılaştırmalı Bir incelemesi”. İnsan ve Toplum 1 (2): 29-56.
• SUNAR, Lütfi (2012). “Despotizme Karşı Omuz Omuza”-Marx ve Weber’de Doğu Toplumları. http://www.altust.org/2012/04/despotizme-karsi-omuz-omuza-marx-ve-weberde-dogu-toplumlari [09.02.2016].
• TURNER, Bryan S. (1991). Max Weber ve İslam. çev. Yasin Aktay. Ankara: Vadi Yay.
• TURNER, Bryan S. (2003). Oryantalizm, Postmodernizm ve Globalizm. çev. İbrahim Kapaklıkaya. İstanbul: Anka Yay. 2. bas.
• ULUTAŞ, Ejder (2013). “Pozitivizmin Ulus-devlet İnşasına Etkileri: Türkiye Toplumu Örneği”. Türkiye Lisansüstü Çalışmalar Kongresi C.1. ed. Ümit Güneş. Bursa: Bursa Büyükşehir Belediyesi Yay. 171-186.
• WEBER, Max (1999). Protestan Ahlakı ve Kapitalizmin Ruhu. çev. Zeynep Gürata. Ankara: Ayraç Yay.
• WEBER, Max (2012). Şehir. çev. Musa Ceylan. İstanbul: Yarın Yay. 10. bas.
• WEST, David (2005). Kıta Avrupası Felsefesine Giriş. çev. Ahmet Cevizci. İstanbul: Paradigma Yay.
• YELKEN, Ramazan (2007). Tarih Sosyolojisi. Ankara: Vadi Yay.