RETHINKING THE AKHISM FROM THE PERSPECTIVE OF THE POTLATCH CULTURE

Yıl 2017, Sayı: 37, 465 - 476, 22.06.2017

Kenan Göçer

https://doi.org/10.21497/sefad.328641

Cited By: 3

Öz

Akhism,
dating back to the time of the Turkey Seljuks in its origin, is a professional
association organized as tariqa which was also continued by Ottomans. Futuwwas,
being a kind of regulations of akhism, advice helping each other, contributing
to union members and thus, becoming a role model of a human being. Such advices
bear the traces of potlach alleged as a universal culture around the world
before the period of monotheistic religions. Potlatch is a name given to the
exchange festivals in Chinook language in the North American Indian
communities. On the basis of the opuses of three Turkish futuwwa authors,
Burgazi, Sheikh Sayyid Hussein and Radavi declaring the akhism norms, in this
paper it will be examined whether or not the potlatch known as a gift or
donation culture and the akhism resemble and differ from each other in some
ways.

Anahtar Kelimeler

Akhism, potlatch, futuwwa, Islam, irrational

AHİLİĞİ POTLAÇ KÜLTÜRÜ ÜZERİNDEN YENİDEN DÜŞÜNMEK

Öz

Kökeni,
Türkiye Selçukluları zamanına kadar giden ahilik, Osmanlı’da da devam etmiş ve
tarikat gibi örgütlenmiş bir meslek birliğidir. Ahiliğin bir çeşit yönetmeliği
olan fütüvvetnameler ise birlik üyelerine yardımlaşmayı, vermeyi kısaca örnek
insan olmayı öğütler. Potlaç ise
Kuzey Amerika Kızılderili toplumlarında değiş-tokuş şeklinde gerçekleşen
bayramlarına Chinook dilinde verilen
bir isim. Bu tarz öğütler, tek tanrılı dinler öncesi tüm dünyada evrensel
kültür olduğu iddia edilen potlacın izlerini taşır. Burada, ahiliğin normlarını
ihsas eden üç Türkçe fütüvvetnâme yazarının (Burgâzî, Şeyh Seyyid Hüseyin ve
Radavî) eserlerinden hareketle, armağan veya bağış kültürü olarak da ifade
edilen potlaç ile ahiliğin hangi açılardan benzeştiği ve ayrı düştüğü ele alınmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Ahilik, potlaç, fütüvvet, İslam, irrasyonel

Kaynakça

• ADANIR, Oğuz (2010). Eski Dünyaya Yeni Bakışlar. Ankara: Doğu Batı Yay.
• ANADOL, Cemal (1991). Türk-İslâm Medeniyetinde Âhilik Kültürü ve Fütüvvetnâmeler. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.
• BATAILLE, Georges (2010). Lanetli Pay. çev. Işık Ergüden, İstanbul: Dost Kitabevi.
• BAYRAM, Mikail (2004). Destursuz Bağdan Üzüm Yiyenler. Konya: Kömen.
• BAYRAM, Mikail (2006). Sosyal ve Siyasi Boyutlarıyla Ahi Evren - Mevlânâ Mücadelesi. Konya: Yayınevi yok.
• BİREKUL, Mehmet (2014). Armağan Kültürü. İstanbul: Açılım Kitap.
• BURGÂZÎ. Fütüvvetnâme. İstanbul: İstanbul Millet Kütüphanesi. Ali Emiri Efendi Şeriyye Kitapları. Katalog no: 1352.
• ÇAĞATAY, Neşet (1997). Bir Türk Kurumu Olan Ahilik. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
• ERDOĞAN, Kenan (2008). Niyâzî-i Mısrî Dîvânı. Ankara: Akçağ Yay.
• GÖLPINARLI, Abdulbaki (1955). Fütüvvet-Nâme-i Şeyh Seyyid Hüseyin ibni Gaybî. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası (17): 1-4.
• HUIZINGA, Johan (2000). Homo Ludens. çev. Mehmet Ali Kılıçbay. İstanbul: Ayrıntı Yay.
• HYDE, Lewis (2008). Armağan. çev. Emine Ayhan. İstanbul: Metis.
• KARATANİ, Kojin (2017). Dünya Tarihinin Yapısı Üretim Tarzlarından Mübadele Tarzlarına. çev. Ali Karatay. İstanbul: Metis.
• KUR’AN (2000). Kur’an Mesajı. haz. Muhammed Esed. çev. Cahit Koytak-Ahmet Ertürk. İstanbul: İşaret Yay.
• KUTUBUSİTTE.com [ 22.04.2016].
• MALINOWSKI, Bronislaw (1922). Argonauts of the Western Pasific. New York: Geo. Routledge and Sons. London: E. P. Dutton and Co.
• MAUSS, Marcel (2006). Sosyoloji ve Antropoloji. çev. Özcan Doğan. Ankara: Doğu Batı Yay.
• MERİÇ, Numan (2013). Radavi’nin Haza Kitabu Fütüvvetname. Yüksek Lisans Tezi. Manisa: Celal Bayar Ü.
• OCAK, Ahmet Yaşar (1996). “Fütüvvetnâme”, İslâm Ansiklopedisi C.XIII. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 264-265.
• PALA, Ayhan (2007). “Türk Kültür Tarihinin Bir Kaynağı Olarak Burgazi Fütüvvetnamesi”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî (44): 1-60.
• RADAVÎ. Haza Kitabu Fütüvvetname. Manisa İl Halk Kütüphanesi. Yer no: 45 hk 1137/7.
• SOLAK, Fahri (2009). Ahilik. İstanbul: İstanbul Ticaret Odası.
• TABAKOĞLU, Ahmet (2005). İktisat Tarihi. İstanbul: Kitabevi.
• TAESCHNER, Franz (1972). “İslamda Fütüvvet Teşkilatının Doğuşu Meselesi ve Tarihi Ana Çizgileri”. çev. S. Yüksel. Belleten (XXXVI/142): 203-235.
• TORUN, Ali (1998). Türk Edebiyatında Türkçe Fütüvvet-nâmeler. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.
• ÜLGENER, Sabri (1991). İktisadi Çözülmenin Ahlak ve Zihniyet Dünyası, İstanbul: Der Yay.
• ÜLGENER, Sabri (2015). Zihniyet ve Din: İslam, Tasavvuf ve Çözülme Devri İktisat Ahlâkı. İstanbul: Derin Yay.
• YILMAZ, Kaan (2006). Burgâzi Fütüvvetname Dil İncelemesi-Metin-Sözlük. Yüksek Lisans Tezi. Sakarya: Sakarya Ü.
• ZEYREK, Yunus (sadeleştiren) (2015). Dede Korkut Kitabı. İstanbul: Ötüken Yay.