Eleştiri Kültürünün Konya Türkülerine İz Düşümü

Yıl 2017, Sayı: 38, 419 - 432, 18.12.2017

Sinan Gönen

https://doi.org/10.21497/sefad.377447

Öz

Halk şiirinin önemli türlerinin başında türküler gelmektedir. Yüzyıllardan
bu tarafa Türk sözlü kültürünün zenginlikleri içerisinde yer alan türküler,
insanımızın aşklarını, sevgilerini, sevinçlerini, kederlerini, vb.
yansıtmıştır. Türküler, kendine has farklı ezgileriyle çeşitlilik arz ederken,
işlediği konu ve şekil açılarından da farklılıklar gösterirler. Ayrıca,
türküler anonim olabildiği gibi, ferdi olan türküler de bulunmaktadır.
Türkülerde, günlük yaşamın içinde insanın karşılaşabileceği bütün durumlar konu
olarak işlenmiştir. Elbette, günlük yaşama dair bakış açılarının içinde,
eleştirel yaklaşımlar da türkülerde kendine yer bulabilmiştir. Türküler
içerisinde, Konya türkülerinin kendine özgü farklı bir yeri vardır. Bu
makalede, Konya türkülerinde yer alan eleştiri kültürü ayrıntılı olarak ele
alınmış ve eleştirinin sebepleri, çeşitleri, sınırları, vb. hususlarda
türkülerin işlevi ortaya konulmaya çalışılmıştır.  Burada Konya türküleri özelinde, eleştirel
bakış açısının kümelendiği belli başlı hususlar örnekleri ile ortaya
konulmuştur. Özellikle örneklerde görüleceği gibi, evliliğin çeşitli yönleriyle
ilgili eleştirilerin yoğunlaştığı görülmüş; ayrıca sevgili, kaynana, komşu,
yakınlar, düşman, vb. insanın çevresinde var olan, hayatta karşılaşabileceği
kişiler de eleştirilmiştir. Bunun yanında hastalık, ölüm, hayatın getirdiği
beklenilmeyen durumlar da türkülerde eleştirilen konular içerisinde
bulunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Konya, türkü, işlev, eleştiri

Culture of Criticism’s Reflection on Konya’s Folk Songs

Öz

Folk songs are one of the main important types of folk poetry. Folk songs,
contained within richness of Turkish oral culture for centuries, have reflected
our people’s love, liking, happiness, sadness etc. Folk songs both indicate
variety with idiocratial melodies and show distinctness in terms of theme and
form. Also, folk songs can be both anonymous and personal. In folk songs, all
circumstances that the human can experience in the daily life have been treated
as theme. Of course, there are critical approaches that are viewpoints about
daily life in folk songs. In folk songs, Konya’s folk songs have idiocratial
and different position. In this paper, culture of criticism have been analyzed
in Konya’s folk songs broadly and function of folk songs have been attempted to
be revealed on causes, types, verges etc. of folk songs. At this point,
specific to Konya’s folk songs, main subjects that include critical point of
view have been revealed with examples. Especially, it has been seen that
criticisms are in majority about several aspects of marriage. Also, people
around the human have been cricitised such as the darling, mother-in-law,
neighbour, intimates, enemy etc. as it can be seen in the examples. In
addition, illness, death, unexpected situations have been cricitised in folk
songs.

Anahtar Kelimeler

Konya, folk song, function, criticism

Kaynakça

• DİZDAROĞLU, Hikmet (1969). Halk Şiirinde Türler. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• EKİCİ, Metin (2007). Halk Bilgisi (Folklor)/Derleme ve İnceleme Yöntemleri. Ankara: Geleneksel Yay.
• HALICI, Mehdi (1985). Konya Sazı ve Türküleri. İstanbul: Özden Matbaacılık.
• KÜÇÜKBEZİRCİ, Seyit (2006). Konya Merkez Türküleri. Konya: İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yay.
• ODABAŞI, A. Sefa (1999). Dünden Bugüne Konya Türküleri. (haz. Ali Osman Öztürk). Konya: İl Kültür Müdürlüğü Yay.
• SAKMAN, Mehmet Tahir (1999). Konyalı Mazhar Sakman’dan Türküler. Konya: Konya Valiliği İl Kültür Müdürlüğü Yay.
• SAKMAN, Mehmet Tahir (2001). Dünden Bugüne Konya Oturakları. Konya: Milenyum Yay. www.tdk.gov.tr
• YAKICI, Ali (2007). Halk Şiirinde Türkü/Tanım-Tasnif-İnceleme-Metin. Ankara: Akçağ Yay.
• YAKICI, Ali (2010). “Somut Olmayan Kültürel Mirasın Somut Mekânı: Konya Barana Odaları”. Millî Folklor 22 (87): 94-100.
• YARDIMCI, Mehmet (2008). Başlangıcından günümüze Türk Halk Şiiri/Anonim Halk Şiiri, Âşık Şiiri, Tekke Şiiri. Ankara: Ürün Yay.