Demirci Halı Dokumacılığında Kullanılan Terimler ve Derleme Sözlüğü’ndeki Yeri

Yıl 2018, Sayı: 39, 65 - 72, 22.06.2018

Birsel Oruç Aslan Emin Erdem Özbek

https://doi.org/10.21497/sefad.443345

Cited By: 1

Öz

Bu çalışmada Demirci halı dokumacılığında kullanılan bazı terimler üzerinde durulmuş ve bunların Türk Dil Kurumu tarafından yayınlanmış olan on iki ciltlik Derleme Sözlüğü’nde yer alıp almadığı araştırılmıştır. Veri toplamada, ilgili çalışmalar da gözden geçirilerek, Demirci’de halı dokuyan kaynak kişilerden yararlanılmıştır. Üç yüz yıllık dokumacılık tarihinde Demirci halıları gündelik kullanımda önemli bir yer tutmaktadır. Bu durum son yıllarda makine halıcılığının gelişmesiyle gerilemiş, Demirci’de halı dokuyanların sayısı azalmaya başlamıştır. Bu sebeple özellikle ilçeye özgü terimlerin en kısa zamanda tespit edilmesi ve halk ağzından derlemeler sözlüğüne kazandırılması gerekmektedir. Bu çalışmayla bir nebze de olsa ağız çalışmalarına katkı koymak amaçlanmıştır. Yapılan çalışma sonucunda argaç, arış, kirkit gibi bazı terimlerin Derleme Sözlüğünde yer almasına rağmen tespit edilen bölge adlarında Demirci’ye rastlanmaması dikkatimizi çekmiştir. Bazıları da sözlükte başka anlamlarla verilmiştir. Tespit ettiğimiz terimlerden ara urganı, e'lik/eklik, gıyı örneği, iç örneği, ters ilme gibi bazılarının da Derleme Sözlüğü'nde yer almadığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Demirci, halı dokumacılığı, Derleme Sözlüğü, halıcılık terimleri

Terms Used in Demirci Carpet Weaving and Their Position in Derleme Sözlüğü (Compilation Dictionary)

Öz

In this study, some terms used in Demirci carpet weaving are analysed and it is explored whether these words exist in Derleme Sözlüğü (Compilation Dictionary), a 12-volume publication of Turkish Language Association. In the collection of data, as well as using some related works, we referred to weavers in Demirci as a source. In the two hundred years history of weaving, Demirci carpets have an important place in daily usage. In recent years, this situation is deteriorated with the development in the carpet industry and the number of carpet weavers has decreased. For this reason, it is necessary to identify these region-specific terms as soon as possible and include them in the Derleme Sözlüğü. It is attempted to contribute to dialectology studies by this paper. During our study, it caught our attention that some terms like “argaç, arış, kirkit” exist in Derleme Sözlüğü, but Demirci is not referred among the regions where these words are used. And some of these are given with different meanings in the dictionary. And also some of the terms we found like ara urganı, e'lik/eklik, gıyı örneği, iç örneği, ters ilme don't exist in the dictionary.

Anahtar Kelimeler

Demirci, carpet weaving, Derleme Sözlüğü (Compilation Dictionary), terms of carpet weaving

Kaynakça

• Akkuzu, Zehra. Kaynak Şahıs. Yaş: 53. Demirci Merkez.
• Akyol, Senem (2006). Manisa Merkez Kuzey-Batı Köylerinin Ağız Özellikleri. Yüksek Lisans Tezi. Manisa: Celal Bayar Ü.
• Buran, Ahmet - İlhan, Nadir (2008). Elazığ Yöresi Söz Varlığı. Ankara: TDK Yay.
• Caferoğlu, Ahmet (1994). Anadolu Diyalektolojisi Üzerine Malzeme I-II. Ankara: TDK Yay.
• Caferoğlu, Ahmet. Anadolu Ağızlarından Toplamalar. Ankara: TDK Yay.
• İlker, Ayşe (2017). Manisa Ağızları. Ankara: TDK Yay.
• Karahan, Leyla (1996). Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması. Ankara: TDK Yay.
• Korkmaz, Zeynep (1994). Güney-Batı Anadolu Ağızları Sesbilgisi(Fonetik). Ankara: TDK Yay.
• Oyar, Ahmet (1998). Salihli İlçesi ve Köyleri Ağızlarından Derlemeler. Yüksek Lisans Tezi. Edirne: Trakya Ü.
• Ölmez, Mehmet (2010). "Anadolu Ağızları Sözlüğü'ne Ekler Projesi ve 2006'daki Durumu". I. Uluslararası Türk Diyalektolojisi Çalıştayı, 15-20 Mayıs 2008. Gazi Magosa/Kıbrıs. Türk Dilleri Araştırmaları (20): 187-192.
• Özdurak, Hikmet. Kaynak Şahıs. Yaş: 80. Demirci Merkez. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Manisa İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü. “Kültür/Somut Olmayan Kültürel Miras/Yöresel Değerlerimiz/Demirci Halıları http://www.manisakulturturizm.gov.tr/TR,151968/demirci-halilari.html [2017.09.11] T.C. Manisa Valiliği. “İlçelerimiz/Manisa/Demirci/Sanat El sanatları Halı Dokuma”. http://manisafx.mekan360.com/iys_ilcelerimiz,sehirID=45,ilceID=602,icerik=91,sayfa=1-ilcelerimiz-el-sanatlari-hali-dokuma.html?#detay [2017.09.11].
• Tor, Gülseren (2004). Mersin Ağzı Sözlüğü. İstanbul: TDAD.
• Türk Dil Kurumu (1993). Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü (12 Cilt). Ankara: TDK Yay.