Prens Sabahaddin Düşüncesinin Türk Sosyal ve Siyasal Düşünce Tarihindeki Temsiliyeti: Liberalizm mi? Muhafazakârlık mı?

Yıl 2018, Sayı: 40, 253 - 266, 24.12.2018

İlyas Sucu

https://doi.org/10.21497/sefad.515371

Cited By: 1

Öz

Prens Sabahaddin ülkemizde sosyolojinin ilk ve önemli
kurucularındandır. Onun İlm-i İçtima’sı, Ziya Gökalp’ın İçtimaiyat’ı ile
birlikte Türk sosyolojinde iki ana akım sosyoloji ekolünden biri olagelmiştir.
Prens Sabahaddin ismi sosyolojinin yanı sıra aynı zamanda Türk siyasetinin de
önemli isimlerinden biri olarak bilinmektedir. 1902’deki I. Jöntürk Kongresi’yle
başlayan merkeziyetçiler ve adem-i merkeziyetçiler ayrımından bu yana, Prens
Sabahaddin Türk siyasal düşünce hayatında liberal bir düşünce geleneğinin
öncülerinden kabul edilmektedir. Merkeziyetçi/otoriter iktidar biçimleriyle
olan siyasi mücadelesi göz önüne alındığında liberalizm içerisinde
değerlendirilebilecek olan Prens Sabahaddin düşüncesi, müntesibi olduğu ‘Sosyal
Bilim’ Ekolü’nün fikriyatı ile birlikte ele alındığında ise belirgin olarak
muhafazakâr öğeler barındırmaktadır. Prens Sabahaddin’in ‘Sosyal Bilim’
anlayışının bizzat ideolojileri dışlayan tutumuna karşın, onun hem liberalizmin
hem de muhafazakâr ideolojinin kimi öğretilerini ülkenin düşünce sistemine
bilinçsizce de olsa taşıdığı ve bu bağlamda her iki ideoloji içerisinde de
konumlandırılabileceği düşünülebilir.

Anahtar Kelimeler

Liberalizm, muhafazakârlık, Sosyal Bilim Ekolü, adem-i merkeziyet, teşebbüs-ü şahsi

Representation of Prince Sabahaddin’s Ideas in Turkish Social and Political Thought: Liberalism or Conservatism?

Öz

Prince Sabahaddin is one of the
first and most important founders of sociology in our country. His İlm-i İçtima
has become one of the two mainstream sociology schools in Turkish Sociology
with Ziya Gökalp’s İçtimaiyat. Prens Sabahaddin’s name is known as one of the
important names of Turkish policy as well as sociology. After the separation of
centralists and centrists which began with the 1^st Jöntürk Congress
in 1902, Prens Sabahaddin was considered as one of the forerunners of liberal
thought in Turkish political thought. While Prince Sabahaddin thought can be
judged in liberalism in view of the political struggle with
centralist/authoritarian forms of power, it has also considerably conservative
elements when considered together with the idea of the 'Science Social' school
of thought. In spite of Prince Sabahaddin's concept of "social
science" that excludes ideologies itself, it can be thought that it
unconsciously carried some teachings of both liberalism and conservative
ideology in the system of thought of the country, and can be positioned in both
ideologies in this context.

Anahtar Kelimeler

Liberalism, conservatism, Science Social School, decentralization, private enterprise

Kaynakça

• Çavdar, Tevik (1992). Türkiye’de Liberalizm (1860–1990). Ankara: İmge Kitabevi.
• Demolins, Edmund (Tarihsiz). Anglo-Saxonların Esbab-ı Faikiyeti Nedir? Anglo-Saksonlar Hakkında Tedkikat-ı İçtimaiye. çev. A. Fuad-A. Naci. İstanbul: Araks Matbaası.
• Durukan, Kaan (2009). “Prens Sabahaddin ve İlm-i İçtima: Türk Liberalizminin Kökenleri”. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Cilt 1: Cumhuriyete Devreden Düşünce Mirası: Tanzimat ve Meşrutiyet’in Birikimi. ed. Mehmet Ö. Alkan. İstanbul: İletişim Yay. 143–155.
• Ege, N. Nurettin (1977). Prens Sabahattin: Hayatı ve İlmi Müdafaaları. İstanbul: Güneş Neşriyat.
• Hanioğlu, M. Şükrü (23.01.2011). Hepimiz Liberal miyiz? Sabah Gazetesi. https://www.sabah.com.tr/yazarlar/hanioglu/2011/01/23/hepimiz_liberal_miyiz. [10.05.2018].
• Healy, S. M. Edward (1947). “Le Play’s Contribution to Sociology: His Method”. The American Catholic Sociological Rewiew. 8 (2): 97–110.
• Kaçmazoğlu, Hacı Bayram (2012). “Türkiye’de Science Sociale Ekolünü Temsil Etmek ya da Sosyoloji Üzerinden Anglo-Saxon Çıkarlarına Koşulmak: Prens Sabahattin”. Sosyologca Dergisi. (3): 161–169.
• Kansu, Aykut (2009a). “Prens Sabahattin’in Düşünsel Kaynakları ve Aşırı Muhafazakâr Düşüncenin İthali”. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Cilt 1: Cumhuriyete Devreden Düşünce Mirası: Tanzimat ve Meşrutiyet’in Birikimi. ed. Mehmet Ö. Alkan. İstanbul: İletişim Yay. 156–165.
• Kansu, Aykut (2009b). 20. “Yüzyıl Başı Türk Düşünce Hayatında Liberalizm”. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Cilt 1: Cumhuriyete Devreden Düşünce Mirası: Tanzimat ve Meşrutiyet’in Birikimi. ed. Mehmet Ö. Alkan. İstanbul: İletişim Yay. 277–295.
• Kansu, Aykut (2011). 1908 Devrimi. İstanbul: İletişim Yay.
• Nispet, Robert (2002). Muhafazakârlık. Çev. Erol Mutlu. Sosyolojik Çözümlemenin Tarihi. ed. Tom Bottomore-Robert Nisbet. Ankara: Ayraç Yay. 93–127.
• Nispet, Robert (2007). Muhafazakârlık: Düş ve Gerçek. Ankara: Kadim Yay.
• Mardin, Şerif (2008). Jön Türklerin Siyasi Fikirleri. İstanbul: İletişim Yay.
• Özavcı, H. Ozan (2007). “Prens Sabahaddin’in Fikri Kaynakları: Le Play ve Toplum Bilim”. Doğu Batı Dergisi. (41): 231–258.
• Özavcı, H. Ozan (2011). “Düşünce Tarihi Merceğinden: Türkiye’de Liberalizm”. Doğu Batı Dergisi. (57): 137–174.
• Reyhan, Cenk (2008). Türkiye’de Liberalizmin Kökenleri Prens Sabahaddin (1877-1948). Ankara: İmge Kitabevi.
• Rousiers, Paul de.- Rogers, Corneila (1894). “La Science Sociale”. Annals of the American Academy of Political and Social Science. (4): 128–154.
• Sucu, İlyas (2014). Türk Sosyoloji Tarihinde ‘Sosyal Bilim’ Ekolü. Doktora Tezi. Malatya: İnönü Üniversitesi.
• Tourville, Henry (2013). The Growth of Modern Nations. London: Forgotten Books.
• Zimmerman, Carle (1964). Le Play ve Sosyal İlimler Metodolojisi. çev. Oğuz Arı. İstanbul: Fakülteler Matbaası.