Hitit Devleti ile Vassalları Arasında Yapılan Antlaşmalarda Vassallara Getirilen Yükümlülükler

Yıl 2018, Sayı: 40, 267 - 282, 24.12.2018

Caner Özdemir

https://doi.org/10.21497/sefad.515372

Öz

MÖ II. binyılda Anadolu’da Kızılırmak Nehri’nin oluşturduğu çekirdek bölge
başta olmak üzere bu bölgede yaşamış ve Eski Yakın Doğu’nun en büyük
imparatorluklarından birini kurmuş olan Hititler, bu imparatorluğu 450 yıl
boyunca ayakta tutmayı başarmışlardır. Hitit Devleti’nin asıl kurucusunun I.
Hattušili (MÖ 1650-1620) olduğu kabul edilmektedir. Hattušili, günümüzde
Çorum’a bağlı ve 82 km uzağında bulunan Boğazköy’deki Hattuşa’yı kendine
başkent yapmıştır. Hitit idari sistemi genel yapısıyla incelendiğinde iki
farklı yapı bulunduğu anlaşılmaktadır. Bunlardan biri vassal statü ile krallığa
bağlanmış bölgeler, diğeri ise doğrudan merkeze bağlı olarak yönetilen
bölgelerdir. Hitit kralları kendilerine vassal statü ile bağlanmış merkezden
uzakta bulunan eyaletleri, kendilerine mutlak sadakat ile bağlı olan güvenilir
hanedan üyeleri veya Hitit Kralına yakın bölgenin ileri gelenlerinden birisini
vassal kral olarak atayarak yönetirlerdi. Hititlerdeki vassal devlet
yapılanmasının I. Šuppiluliuma tarafından oluşturulduğu ve II. Muršili
zamanında da geliştiği gözlenmektedir. Yapılan vassal antlaşmalardan 6’şar
adeti I. Šuppiluliuma ve II. Muršili tarafından, 3’ü III. Hattušili, 2’şer
adeti II. Muwatalli ve IV.Tuthaliya tarafından, diğer 1’er adeti ise II.
Tuthaliya ve II. Šuppiluliuma tarafından yapılmıştır. Bu makale, Hitit
krallarının vassalları ile yapmış oldukları tüm antlaşmaların içeriğinin
incelenerek, bu antlaşmalarla vassallara getirilen benzer ve farklı
yükümlülükleri topluca sunmak amacıyla hazırlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Hitit Krallığı, vassal antlaşmalar, yükümlülükler

The Obligations to Vassals in the Treaties between the Hittite State and Their Vassals

Öz

The Hittites, who lived in the
region formed by the Kızılırmak River in Anatolia in the second Millennium BC,
established one of the biggest empires of the Ancient Near Eastern and managed
to keep this empire alive for 450 years. Hattušili I (1650-1620) is accepted as the founder of the
Hittite Kingdom. Hattusa (Boğazköy), which is 82 km away from Çorum city
center today, had been chosen as the capital by Hattušili. When the Hittite administrative system is examined with
its general structure, it is understood that there are two different
structures: the regions connected to the Kingdom with the vassal status, and
regions directly connected to the center. The regions connected to the Kingdom
with the vassal status were ruled by a vassal king who was appointed by the
Hittite King. The vassal king would be one of the trustworthy dynasty members
who were wholly loyal to the King, or one of the notables of nearby regions. It is seen that vassal state structure was formed by
Šuppiluliuma I and improved by Muršili II. Among the signed 21 vassal treaties,
6 of them were made by Šuppiluliuma I, 6 of them by Muršili II, 3 of them by
Hattušili III, 2 each with Muwatalli II and Tuthaliya IV and 1 each with
Tuthaliya II and Šuppiluliuma II. This article was prepared to examine the contents of all
treaties between vassals and the Hittite kings, and to present similarities and
differences of the obligations, given to vassals by these treaties.

Anahtar Kelimeler

Hittites Kingdom, Vassal treaties, obligations

Kaynakça

• Akdoğan, Rukiye (2010). “Hitit Antlaşmaları, Devletin Dili”. Aktüel Arkeoloji Dergisi. (13): 94-103.
• Alemdar, Derya (2006). Kizzuwatna Memleketi İle Hitit Devleti Arasında Yapılan Antlaşmalar. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Ankara Ü.
• Alp, Sedat (2000). Hitit Çağında Anadolu. Çivi Yazılı ve Hiyeroglif Yazılı Kaynaklar. İstanbul: TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları 140.
• Alpman, Adil (1981). “Hurriler”. Tarih Araştırmaları Dergisi (25): 283-313.
• Ayaz, Sema (2017). Çivi Yazılı Belgelere Göre Hitit Devletine Bağlı Devletlerin Statüsü. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Ü.
• Bahar, Hasan (2013). Eskiçağ Uygarlıkları. Konya: Kümen Yayınları 53.
• Bahar, Hasan (2017). “Türklerden Önce Konya Tarihi”, Konya Araştırmaları Göç ve İskan. ed. Alaattin Aköz- Doğan Yörük. Konya: Palet Yayınları. 29-44.
• Bahar, Hasan-Karauğuz, Güngör vd. (1996). Eskiçağ Konya Araştırmaları 1. Phrygia Paroreus Bölgesi: Anıtlar, Yerleşmeler ve Küçük Buluntular. İstanbul: Fs Yayınları.
• Balkan, Kemal (1957). Mama Kralı Anum-Hirbi’nin Kaniş Kralı Warşama’ya Gönderdiği Mektup. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Beckman, Gary (1996). Hittite Diplomatic Texts. ed. Harry, A-Hoffner, Jr. Atlanta, Georgia: Scholars Press.
• Bryce, Trevor (2003). Letters of the Great Kings of the Ancient Near East. The Royal Correspondence of the Late Bronze Age. London-New York.
• Bryce, Trevor (2015). The Kingdom of The Hittites. New Edition. Oxford.
• Christiansen, Birgit., Devecchi, Elena (2013). “Die Hethitischen Vassallenverträge und die Biblische Bundeskonzeption”. Biblische Notizen. Nr. 156, 65-85.
• D’Alfonso, Lorenzo (2007). “The Treaty Between Talmi-Teššup king of Karkemiš and Šuppiluliyama Great king of Hatti“, Tabularia Hethaeorum: Hethitologische Beiträge. Silvin Košak zum 65. Geburtstag, ed. Detlev Groddek- Marina Zorman. Wiesbaden. Harrassowitz Verlag. 202-220.
• De Martino, Stefano (2003). Hititler. Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Demirel, Serkan (2017). “A Contribution to Localization of Azzi-Hayaša Mentioned in Hittite Cuneiform Texts”. Archivum Anatolicum (ArAn) (1): 97-110.
• Goetze, Albrecht (1962). “ Cilicians“. JCS (16): 48-58.
• Günbattı, Cahit (2012). Kültepe-Kaniş. Anadolu’da İlk Yazı, İlk Belgeler. Kayseri: Kültür Yayınları.
• Karauğuz, Güngör (2002). Boğazköy ve Ugarit Çivi Yazılı Belgelere Göre Hitit Devletinin Siyasi Antlaşma Metinleri. Konya: Çizgi Kitapevi Yayınları 48.
• Kitchen, Kenneth. A and Lawrence, Paul. J. N (2012). Treaty, Law and Covenant in the Ancient Near East. Wiesbaden. Harrassowitz Verlag.
• Küçükbezci, Hatice Gül (2010). M. Ö. II. binyılda Yılın İlk Çeyreğinde (Assur Ticaret Kolonileri Çağı’nda) Orta Anadolu’nun Sosyoekonomik Yapısı. Doktora Tezi. Konya: Selçuk Ü.
• Macqueen, J. G (2015). Hititler ve Hitit Çağında Anadolu. çev. Esra Davutoğlu. Ankara. Arkadaş Yayınevi.
• Monte, Giuseppe F. Del and Tischler, Johann (1978). Die Orts- und Gewässernamen der Hethitischen Texte. Réportoire Géographique des textes Cunéiformes VI. Wiesbaden.
• Otten, Heinrich (1988). Die Bronzetafel aus Bogazkoy. Ein Staatsvertrag Tuthalijas IV. Studien zu den Bogazkoy-Texten, Beiheft 1. Wiesbaden. Harrassowitz Verlag.
• Özgüç, Tahsin (1986). Kültepe-Kaniş II. Eski Yakındoğu’nun Ticaret Merkezinde Yeni Araştırmalar. Ankara. Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Peker, Hasan (2013). “Hitit Devleti’nin Uluslararası İlişkileri ve Politik Enstrümanları: Savaş ve Diplomasi”. Hititler. Bir Anadolu İmparatorluğu ed. Meltem Doğan Alparslan- Metin Alparslan. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları 4017. 64-78.
• Pelvanoğlu, Tolga (2017). MÖ İkinci Binyılda Kizzuwatna’nın Tarihi ve Tarihi Coğrafyası. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Ü.
• Sir Gavaz, Özlem (2008). “Hitit İmparatorluk Devri Krallarından I. Şuppiluliuma Döneminde Anadolu”. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (1): 21-39.
• Sir Gavaz, Özlem (2012). “MÖ 14. Yüzyılda Hitit Vassali Ugarit, Mısır ve Doğu Akdeniz”. Arkeoloji ve Sanat (140): 25-34. Sommer, Ferdinand (1947). Hethiter und Hethitisch. Stuttgart.
• Taş, İlknur (2008). Hitit Kralı IV. Tuthaliya. Asur Devleti’ne ve Suriye’deki Vassal Krallıklara Yönelik Politikası. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Taş, İlknur (2012a). “Hitit Kralı IV. Tuthaliya’nın Suriye Politikası”. 38. ICANAS Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi Bildiriler (haz. Zeki Dilek, Mustafa Akbulut vd.) 10-15. 09. 2007. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yayınları. VI. Cilt, 3029-3038.
• Taş, İlknur (2012b). “MÖ 13. Yüzyılda Hitit Kralı IV. Tuthaliya’nın Uygulamaya Koyduğu Ticari Ambargo”. 38. ICANAS Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi Bildiriler. (haz. Zeki Dilek, Mustafa Akbulut vd.) 10-15. 09. 2007. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yayınları. 2012. VI. Cilt, 3015-3027.
• Ünal, Ahmet (2005). Hititler Devrinde Anadolu III. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Ünal, Ahmet (2006). “Eski Çağlarda Çukurova’nın Tarihi Coğrafyası ve Kizzuwatna (Adana) Krallığı’nın Siyasi Tarihi”. ÇÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (3): 15-44.
• Yiğit, Turgut (2004). “Hitit Krallığı’nda Yönetim Sistemi Üzerine Bir Not”. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi (35): 219-226.