Ebû Bekir ez-Zübeydî’nin Pedagojik Açıdan Arap Dilinin Öğretimindeki Yeri

Yıl 2019, Sayı: 42, 177 - 196, 25.12.2019

Ramazan Kılıç

https://doi.org/10.21497/sefad.675149

Öz

Bu araştırma, dünya medeniyet tarihine ciddi katkılar sunmuş Endülüs Emevi Devleti’nin uhdesinde yetişen en büyük dilcilerden Ebû Bekir ez-Zübeydî ve onun yabancı dil öğretim anlayışı hakkındadır. Zübeydî, günümüzden yaklaşık XI asır kadar önce yaşamış ve çeşitli alanlarda eserler vermiş bir alimdir. Özellikle lügat alanında ihtiyaç duyulan ve dönemin şartlarına hitap edebilen birbirinden değerli eserlerin sahibidir. Bu yapıtlardan birisi olan Kitâbü’l-Vâdıh, Endülüs Emevi Devleti zamanında gereksinim olan Arapçanın öğrenilip öğretilmesine yönelik tasarlanmış bir kitaptır. Arapçanın yabancı bir dil olarak öğretilmesi olgusu, günümüz eğitim sisteminin temel problemleri arasında kabul edilir. Geçmişte de araştırma konusu olan Arapçanın öğretimine Zübeydî, kendi dilci kimliği ile yaklaşmıştır. Bu bakımdan çalışmada, Vâdıh isimli eserin eğitsel olarak nasıl bir yapıda tasarlandığı, klasik ve modern yabancı dil eğitimi alanına neler katabileceği ortaya konacaktır. Betimleyici bir araştırma yöntemi takip edilerek Vâdıh eserinin pedagojik dil eğitimi alanına katkıları tartışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Arap dili, yabancı dil eğitimi, Endülüs, Ebû Bekir ez-Zübeydî, Kitâbu’l-Vâdıh

The Place of Abû Bakr al-Zubaidî in the Teaching of Arabic Language from a Pedagogical Aspect

Öz

This research is about Abû Bakr al-Zubaidî, one of the greatest linguists of the Andalusian Umayyad Empire, and his understanding of foreign language teaching. Zubaidî is a scholar who lived around XIth century and brought in various scientific activities. He is the owner of valuable works which are needed especially in the field of language and which can conform to the conditions of the period. One of these works, the Kitâbu’l-Wâdıh is a book designed to learn and teach Arabic, a necessity in the time of the Umayyad Empire. Teaching Arabic as a foreign language is accepted as one of the basic problems of today's education system. As it was also discussed in the past, Zubaidî approached the issue of teaching Arabic with his own linguistic identity. In this respect, how al-Wâdıh is designed in an educational way and what it can add to foreign language education in the modern and classic world will be revealed. In this context, a descriptive research method will be followed and the contributions of Wâdıh to pedagogical language education will be discussed.

Anahtar Kelimeler

Arabic language, foreign language education, Andalusia, Abû Bakr al-Zubaidî, Kitâbu’l-Wâdıh

Kaynakça

• Akerson, F. E. (2008). Türkçe Örneklerle Dile Genel Bir Bakış (2. bs.). İstanbul: Multilingual.
• Amayira, İ. (1996). Buhûsün fi’l-İstişrâki ve’l-Lugati (1. bs.). “et-Tefkîrü’l-Lügaviyyi’t-Türâsî Beyne’t-Te’sîl ve’t-Ta‘lîm”, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle.
• Bedeva, A. (2018). İbn ‘Âşûr’un Tefsirinde İstişhâd Yöntemi. Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (11), 311-331.
• Bulut, A. (2006). “İbn Madâ’nın Arap Dilindeki Amil Nazariyesine Yönelik Eleştirileri”. Nüsha 6 (23): 62-74.
• Catal, M. (1996). Nusûs ve Mesâ’ilu Nahviyye ve Sarfiyye. Haleb: Müdîriyyetü’l-Kütübi ve’l-Mecmû‘âti’-Câmi‘ıyye.
• Dayf, Ş. (1967). el-Medârisü’n-Nahviyye (7. bs.). Kahire: Dâru’l-Me‘ârif.
• ed-Dabbî, E. C. (1967). Buğyetü’l-Mültesim fî Târîhi’r-Ricâli Ehli’l-Endelüs. Kahire: Dârü’l-Kâtibi’l-‘Arabî.
• el-Enbârî, K. (2003). el-İnsâfu fî mesâili’l-Hilâf Beyne’n-Nahviyyîn: el-Basriyyîn ve’l-Kûfiyyîn C. I (1. bs.). Beyrut: Mektebetü’l-Asriyye.
• el-Ezherî, H. b. ‘A. (2016). Şerhu’l-Mukaddemeti’l-Acuriyye fî Usûli ‘İlmi’l-‘Arabiyye li’t-Tullâb ve’l-Mübtedi’în. ‘Â. ebu’l-‘Abbâs (Yay. haz.). Kahire: Dâru’t-Talâ’i‘.
• el-Ferrâ, Y. b. Z. [t.y.]. Me‘âni’l-Kur’ân (1. bs.). A. Y. en-Necâtî (Yay. haz.). Mısır: Dârü’l-Mısriyyeti li’t-Te’lîf ve’t-Terceme.
• El-Galâyînî, M. (1993). Câmi‘u’d-Durûsi’l-‘Arabiyye C. III (18. bs.). Beyrut: el-Mektebtü’l-‘Asriyye.
• el-Hamevî, Y. (1993). Mu‘cemü’l-Üdebâ C. VII (1. bs.) . İhsan Abbas. Beyrut: b.y.y.
• el-Hanbelî, A. (1986). Şezerâtü’z-Zeheb fî Ahbâri men Zehebe (1. bs.). M. el-’Arnavûd (Yay. haz.). Dimaşk-Beyrut: Dâru İbn Kesîr.
• el-Havârizmî, K. (1998). Kitâtü Terşîhi’l-‘İlel fî Şerhi’l-Cümel (1. bs.). ‘Â. M. S. el-Umeyri (Yay.haz). Mekke: Ma‘hedü’l-Buhûsi’l-‘İlmiyye ve İhyâ’i’t-Türâsi’l-İslâmî.
• el-İşbîlî, İ. ‘U. (1987). el-Mümti‘u fi’t-Tasrîf C. I. (1. bs.). F. Kabbâve (Yay. haz.). Beyrut: Daru’l-Ma‘rife.
• el-Kavzî, ‘A. (2003). el-Mustalahu’n-Nahvî (1. bs.). Riyad: ‘Imâdetü Şu’ûni’l-Mektebât.
• el-Mağribî, E. H. (1955). el-Muğribü fî Hule’l-Mağribi C. I. (2. bs.). Ş. Dayf (Yay. haz.). Kahire: Dârü’l-Me‘ârif.
• el-Mûsâ, N. (1978). Müstedrek ‘Alâ Kitâbi’l-Vâdıh li’z-Zübeydî (1. bs.). Amman: b.y.y.
• el-Müberred, E. ‘A. (1994). el-Muktedab C. IV. (1. bs.). M. ‘A. Udeyme (Yay. haz.). Kahire: Vizâratü’l-Evkâf.
• el-Yemânî, A. (1406). İşâretü’t-Ta‘yîn fî Terâcimi’n-Nuhâti ve’l-Lügaviyyîn (1. bs.). ‘Abdülmecîd Diyâb Merkezü’l-Melik Faysal li’l-Buhûs ve’d-Dirâsâti’l-İslâmiyye (Yay. haz.), y.y.: b.y.y.
• el-Yezîdî, Y. b. M. (1978). Kitâbü’l-Emâlî (1. bs.). Haydarabad: Matba‘atü Cem‘yyeti Dâireti’l-Me‘ârif.
• en-Neysâbûrî, ‘A. S. (1983). Yetîmetü’d-Dehr Fî Mehâsin Ehli’l-‘Asr C. II. (1. bs.). M. Kamiha (Yay. haz.). Beyrut: Darü’l-Kütübi’-‘İlmiyye.
• er-Râcihî, F. R. (1993). Şerhu’l-Makûdî ‘Alâ el-Fiyeti İbn Mâlik C. I. y.y.: Camiatü’l-Kuveyt.
• es-Seyyid, E. ‘A. (1971). “Ebû Bekir ez-Zübeydî”. Âdâbü’r-Râfidîn (1), 123-151.
• es-Suyûtî, C. (1964). Buğyetü’l-Vü‘ât C. I, F. İbrâhim, ‘Îsâ el-Bâbî el-Halebî. Lübnan: b.y.y.
• es-Suyûtî, C. (1987). el-Muzhir fî ‘Ulûmi’l-Lugati ve Envâ‘ihê C. I. M. C. El-Mevlâ, M. F. İbrâhim ve M. A. El-Bacâvî (Yay. haz.). Beyrut: Menşûrâtü’l-Mektebeti’l-‘Asriyyeti.
• eş-Şâfi‘î, E. ‘İ. (1997). Hâşiyetü’s-Sabbân ‘Alâ Şerhi’l-‘Eşmûnî li-’Elfiyeti İbn Mâlik C. II. (1. bs.). Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘Ilmiyye.
• et-Temîmî, E. S. ‘A. (1977). el-’Ensâb C. VI. A. b. el-Mu‘allimî (Yay. haz.). y.y.: Dâiratü’l-Me‘ârifi’l-‘Osmâniyyeti.
• ez-Zeccâcî, ‘A. b. İ. (1984). el-Cümel fi’n-Nahv (1. bs.). A. T. el-Hamd (Yay. haz.). y.y.: Müessesetü’r-Risâle.
• ez-Zehebî, Ş. b. K. (1985). Siyerü A‘lâmi’n-Nübelâi (3. bs.). Mecmû‘atü Mine’l-Muhakkikîn Bi’işrâfi’ş-Şeyh Şu‘ayb el-Arna’ût (Yay. haz.). y.y,: b.y.y.
• ez-Zübeydî, E. B. (1984). Tabakâtü’n-Nahviyyîn ve’l-Lugaviyyîn (2. bs.). M. E. F. İbrâhim (Yay. haz.). y.y.: Dârü’l-Me‘ârif.
• ez-Zübeydî, E. B. (2000). Lahnü’l-‘Âmme/Lahnü’l-‘Avâm (3. bs.). R. Abdüttevvab (Yay. haz.). Kahire: Mektebetü’l-Hancî.
• ez-Zübeydî, E. B. (2011). Kitâbü’l-Vâdıh (2. bs.). A. Halife (Yay. haz.). Umman: Dâru Celîsi’z-Zamân.
• Feyrûzâbâdî, M. (2000). el-Bülga. M. el-Mısrî (Yay. haz.). Dimaşk: Dâru’s-Sa‘âdeti.
• Halîfe, A. (1986). Teysîrü’l-‘Arabiyyeti Beyne’l-Kadîm ve’l-Hadîs (1. bs.). Ürdün: Menşûrât Mecma‘i’l-Lügati’l-‘Arabiyyeti’l-Ürdünî.
• Humeydî, M. (1966). Cezvetü’l-Muktebes fî Zikri Vülâti’l-Endelüs. Kahire: ed-Dârü’l-Mısriyye li’t-Te’lîf ve’n-Neşri.
• İbn Fâris, E. H. (1979). Mu‘cemu Mekâyîsi’l-Luga C. VI. ‘A. M. Hârûn (Yay. haz.). Dimaşk: Dârü’l-Fikr.
• İbn Hallikân, E. A. (1972). Vefeyâtü’l-’A‘yân ve Enbâü Enbâi’z-Zamân C. II, IV. İ. Abbas (Yay. haz.) Beyrut: Dâru Sâdır.
• İbn Kûtiyye, M. (1989). Târîhu İftitâhi’l-Endelüs. İ. el-Enbârî (Yay. haz.). Kahire: Dârü’l-Kitâbi’l-Mısrî.
• İbn Manzûr, E. F. [t.y.]. Lisânu’l-‘Arab C. I. Beyrut: Dâru Sâdır.
• İbn Ya‘îş, E. B. [t.y.]. Şerhu’l-Mufassal C. I. Kahire: İdâretü’t-Tıbâ‘ati’-Münîriyye,
• İbnu’l-Enbari, E. B. (1971). el-Vakf ve’l-İbtidâ. M. A. Ramazan (Yay. haz). Dimeşk: Matbû‘âtu Mecma‘i’l-Lügati’l-‘Arabiyye bi-Dimeşk.
• İbnu’l-Enbari, E. B. (1985). Nüzhetü’l-Elibbâ fî Tabakâti’l-Üdebâ (3. bs.). İ. es-Sâmirrâî (Yay. haz.). Ürdün: Mektebetü’l-Menâr.
• İbnü’l-Kıftî, C. (1982). İnbâhu’r-Ruvvât ‘Alâ Enbâhi’n-Nuhât C. III. E. F. İbrahim (Yay. haz.). Beyrut: Dârü’l-Fikri’l-‘Arabî.
• İbnü’n-Nedîm, E. F. [t.y.]. el-Fihrist, R. el-Mâzindârî (Yay. haz.). y.y.: b.y.y.
• Kılıçlı, M. (1986). Arap Edebiyatında Şu‘ûbiyye. Doktora Tezi. Erzurum: Atatürk Ü.
• Maksudoğlu, M. (1969). Arapça Dilbilgisi. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.
• Nahle, M. A. (1994). el-İsmü ve’s-Sıfatü fi’n-Nahvi’l-‘Arabî ve’d-Dirâsâti’l-’Ûrubbiyye, İskenderiye: Dârü’l-Ma‘rifeti’l-Câmi‘ıyyeti.
• Özdemir, M. (1995). “Endülüs”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi C. XI. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 211-225.
• Özdemir, M. (1997). “Endülüs’ün Yıkılış Sürecinde Öne Çıkan Bazı Hususlar”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 36 (1), 233-254.
• Sîbeveyhi, ‘A. b. ‘O. (1988). el-Kitâb C. I-II. (2. bs.). ‘A. M. Hârûn (Yay. haz.). Kahire: Mektebetü’l-Hancî.
• Ya‘kûb, B. (1971). Mevsû‘atü ‘Ulûmi’l-Lügati’l-‘Arabiyye C. VIII. Lübnan: Dârü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye.
• Yaşar, A. (1996). Arapçanın Temel Kuralları (Sarf-Nahiv) (2. bs.). Diyarbakır: Anadolu Matbaacılık.
• Yıldırım, A. (2007). Endülüs’te Arap Dili Çalışmaları. Yüksek Lisans Tezi. Van: Yüzüncü Yıl Ü.