مقایسھ زیبایی شناسی در غزل ھای سعدی و حافظ با تکیھ بر گل و بلب ل

Yıl 2020, Sayı: 44, 37 - 54, 26.12.2020

Gamze Gizem Avcıoğlu

https://doi.org/10.21497/sefad.845305

Öz

بلکھ با غزلیات یکی از بزرگترین شاعران است کھ در قرن سیزدھم « گلستان » و « بوستان » سعدی شیراز ی نھ تنھا با
زندگی کرده است. حافظ شیرازی ھم با اشعارغنایی در ادبیات فارسی جایگاه مھمی دارد کھ در قرن چھاردھم زندگی کرده و نامش
تاکنون جاودانھ مانده است. ھر دو شاعر بر ادبیات ترکی، فارسی و غربی تأثیرژرفی گذاشتھ اند.اگر چھ سعدی و حافظ از لحاظ
موضوعی کھ دراشعارشان بحث کردند شبیھ یکدیگر ھستند ولی سعدی بھ مفھوم سفت، حافظ بھ مفھوم انتزاعی ت وجھ بیشتری کرده
است. شعریت حافظ بیشتر در معنی است و شعریت سعدی بیشتر در لفظ. موضوعات در غزلیات سعدی با سبک ساده ولی در
غزلیات حافظ با آزایھ ھای بیشتر پرداخت شده است.بنابرین غزلیات این دو شاعر را از لحاظ زیبایی شناسی بررسی کردیم بنابرین
ممکن است کھ تفاوت ھا و شباھت ھا را با ھم ببینیم.در این مقالھ، اول در مورد "زیبایی شناسی" و " زیبایی شناسی در شعر"
اطلاع داده شده است و بعد درباره سبک سعدی و حافظ ، تفاوت ھا و شباھت ھای مضمون ھای گل و بلبل در غزلیات ایشان بحث
شده است. این تفاوت ھا در غزلیات شاعر ھا در نحوه کارآنھا دیده می شود. گل و بلبل از لحاظ زیبایی شناسی در زیر چندین
عنوان کار شده است بدین ترتیب نشان دادن کاربردی ھای مختلف گل وبلبل در غزلیات سعدی و حافظ تلاش شده اس ت.

Anahtar Kelimeler

سعدی, حافظ, زیبایی, شناسی, گل و بلب ل

Gül ve Bülbüle Dayanarak Sa‘dî ve Hâfız’ın Gazellerindeki Estetiğin Karşılaştırılması

Öz

XIII. yüzyılında yaşayan Sa‘dî-yi Şîrâzî, “Bûstân” ve “Gülistân” eserlerinin yanı sıra yazdığı gazelleri ile de dönemin büyük şairlerindendir. XIV. yüzyılda yaşamış olan Hâfız-ı Şîrâzî de lirik şiirleri ile Fars edebiyatında önemli bir yere sahiptir. Bu iki şair Türk, Fars ve Batı edebiyatında önemli izler bırakmışlardır. Sa‘dî ve Hâfız şiirlerinde ele aldıkları konular açısından birbirlerine benzemelerine rağmen Sa’dî somut, Hâfız ise soyut kavramlar üzerinde yoğunlaşmıştır. Hâfız’ın şiirselliği manada Sa‘dî’ninki ise lâfızdadır. Sa‘dî anlatmak istediklerini sade Hâfız ise süsleyerek dile getirmiştir. Bu bakımdan bu iki şairin gazelleri estetik açıdan incelendiğinde farklılıklar kadar benzerlikler görmek de mümkündür. Çalışmamızda önce “Estetik” terimi ve “Şiirdeki Estetik” hakkında genel bir bilgi verilmiştir sonrasında Sa‘dî ve Hâfız’ın üslûbu ve gazellerindeki “Gül” ve “Bülbül” mazmunlarının benzerlik ve farklılıkları üzerinde durulmuştur. Estetik açıdan “Gül” ve “Bülbül” farklı anlamlarda dile getirilmiştir ve bu çalışmada Sa‘dî ve Hâfız’ın gazellerindeki bu iki unsurun değişik kullanımları gösterilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Estetik, Sa‘dî, Hâfız, gül, bülbül

Kaynakça

• Baumgarten, Alexander G. (1954). Reflections on poetry. Berkeley: University of California Press.
• Berâtî , M. (1394). Vakt-i Hâfez. Pejûhişhâ-yi Edeb-i ‘İrfânî, 1, 99-128.
• Bowie, A. (2013). Aesthetics and subjectivity: from Kant to Nietzsche. Uk: Manchester University Press.
• Bozkurt, N. (1995). Sanat ve estetik kuramları. İstanbul: Sarmal Yayınevi.
• Deştî, ‘A. (1381). Der kalemrov-i Sa‘dî. Tahran: İntişârât-i Emîr Kebîr.
• Hamîdiyân, S. (1393). Sa‘dî der gazel. Tahran: İntişârât-i Nilûfer.
• Hasanlî, K. (1391). Çeşme-yi horşîd. Şîrâz: İntişârât-i Novîd Şîrâz.
• Hasanlî, K. (2017). Şirazlı Sa‘dî hayatını ve sözünü yeniden anlamak. (E. Çakar&E. Namoğlu, Çev.). İstanbul: Demavend Yayınları.
• İsfendiyârî, S. (1392). Tatbîk-i zîbâyî şînâsî der felsefe-yi Eflâtûn ve Dekârt. Mecelle-yi Felsefe, 41(1), 67-84.
• Kanar, M. (1999). Çağdaş İran edebiyatının doğuşu ve gelişmesi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kavuran, T. & Dede B. (2013). Platon ve Aristoteles’in sanat etiği, Estetik Kavramı ve Yansımaları. Sanat Dergisi, 23, 47-64.
• Khaleghi, Muhammed Rezâ B. & Aghdaii T. (1386). Şerh-i gazelhâ-yi Sa‘dî. Tahran: İntişarat-i Zuvvar.
• Kurnaz, C. (1992). Bülbül. İslâm ansiklopedisi (C.6, s. 485-486). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
• Kurnaz, C. (1996). Gül. İslâm ansiklopedisi (C. 14, s. 219-222). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
• Mansûrî, Seyyîd E. (1383). Temâşâ-yi sehrâ -te’emmulî der zîbâyî şînâsî menzere der şi’r-i Hâfez. Mecelle-yi Bag-i Nezer, 1, 71-84.
• Massé, H. (1364). Tahkîk der bâre-yi Sa‘dî. (Muhammed Hasan M. Erdebîlî & Gulâm H. Yûsufî, Çev.). Tahran: İntişârât-i Tûs.
• Moran, B. (2014). Edebiyat kuramları ve eleştiri. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Muvahhid, Z. (1388). Sa‘dî. Dânişnâme-yi Zebân ve Edeb-i Fârsî (C.3 s. 659-662). Tahran.
• Rebî‘iyyân, Muhammed R. & ‘Abbâspûr H. (1376). Sebk şinâsî-i şi‘r. Ferhengnâme-yi edebî-i fârsî (C. 2, s. 791-800). Tahran: Sâzmân-i Çâp ve İntişârât.
• Sadîgiyân, Mehin D. (1366). Ferheng-i vâjenemâ-yi Hâfız. C. 1-2, Tahran: İntişârât-i Emîr Kebîr.
• Sadîgiyân, Mehin D. (1378). Ferheng-i vâjenemâ-yi gazeliyyât-i Sa‘dî. C.1-3, Tahran: Pejûhişgâh-i ‘Ulûm-i İnsânî ve Mutâlaat-i Ferhengî.
• Sehbâ, F. (1384). Mebânî-i zîbâyî şînâsî-i şi’r. ‘Ulûm-i İctimâî ve İnsânî Dânişgâh-i Şîrâz, 22(3), 90-109.
• Selâmî, M. (1388). Gol-i sorh der nigâh-i Sa‘dî. Mecelle-yi Edebiyyât-i Fârsî, 24, 200-219.
• Semiՙî, A. (1364). Sa‘dî der gazel. Mecelle-yi Neşr-i Dânîş, 53, 2-13.
• Seyyadkûh, E. (1386). Mukaddemeî ber nakd-i zîbâyî şinâsî-i Sa‘dî. Tahran: Neşr-i Rûzigâr.
• Şemîsâ, S. (1393). Kulliyyât-i sebk şinâsî. Tahran: Neşr-i Mîtrâ.
• Şîrâzî, H. (1393). Dîvân-i Hâfez. Tahran: İntişârât-i Bedîhe.
• Şîrâzî, S. (1392). Kulliyyât-i Sa‘dî. (Muhammed ‘A. Furûgî, Der.). Tahran: İntişârât-i Semîr.
• Temîmdârî A., Şukûhîniyâ M. & Bâkrî Ş. (1394). Berresî-i zîbâyî şinâsî-i gazelî ez Sa‘dî. Mecelle-yi Mutâla’ât-i İntikâdî-i Edebiyyât, 6, 1-24.
• Yazıcı, T. (1997). Hâfız-ı Şîrâzî. İslâm ansiklopedisi (C.15, s.103-106). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
• Zahîrînâv, B. (1394). Mebâni’-i cemâl şinâsî ez dîdgâh-i Sa‘dî. Mecelle-i Şi’r Pejûhî Dânişgâh-i Şîrâz, 135-156.