Yeni Yoksulluk ve Hükümlülük: Dışlanma Halinin Çoklu Görünümleri ve Toplumsal İçermenin İmkanları Üzerine

Yıl 2021, Sayı: 46, 259 - 288, 16.12.2021

Elife Kart

Öz

Yeni yoksulluk olgusu, dışlanmanın çok boyutlu ve her boyutta kendini yeniden
üreten içeriği ile giderek derin bir biçim alan, kalıcı ve süreklilik gösteren bir nitelik
kazanmaktadır. Yeni yoksulluk ve sosyal dışlanma, birbiriyle iç içe geçmiş bir süreçsel
durumun ifadesi olarak, birbirlerini etkileyen ve tamamlayan olgulardır. Bu çalışmada yeni
yoksulluk olgusu; yoksulluğun, yoksunluğun ve dışlanmanın yapısal kaynaklarını ve
unsurlarını da öne çıkaran sosyal dışlanma yaklaşımıyla ilişkisel bir bağlamda
tartışılmaktadır. Sosyal dışlanma yaklaşımı bağlamında, bireyi suça yönelten, suçu ve sapkın
eylemi besleyen toplumsal ve sosyo-ekonomik yapısal unsurlara dikkat çekilmektedir.
Yaşanan sosyo-ekonomik sürecin bir sonucu olarak gittikçe yoğunlaşan, derinleşen,
yaygınlaşan ve kalıcı bir nitelik kazanan yoksulluk, yoksullar açısından; dışlanma,
damgalanma ve marjinalleşme gibi sonuçlar üretmektedir. Sözü edilen sonuçları
yaşantılarında deneyimleyen kesimlerden biri de hükümlülerdir. Bu nedenle bu çalışmada,
yoksulluğun yeni durumu ile dışlanma, damgalanma ve marjinalleşme süreci arasındaki
bağlantılar hükümlülük ekseninde ilişkilendirilerek çözümlenmektedir. Dezavantajlı
olmanın çoklu, derinleşmiş ve yoğunlaşmış hali olarak hükümlülük; yoksulluk ve dışlanma
olgularının beslendiği yapısal zemini, bu zeminle etkileşiminden dolayı suçla bağlantılı hale
gelen bireylerin ve grupların özgül konumunu ve bu konumun, yoksulluk ve dışlanma
sürecini yeniden üreten yapısal bir unsura nasıl dönüştüğünü kavramaya imkân
tanımaktadır. Bununla birlikte, söz konusu hükümlülük olgusu, Türkiye’de yoksulluğun
aldığı yeni niteliklerle giderek belirginleşmeye başlayan, yeni yoksullar ile potansiyel sınıfaltı arasındaki bağlantıya dikkat çekmemize de imkân vermektedir. Hükümlülük;
yoksulluk, dışlanma ve damgalanma olgularının birbirleriyle olan karşılıklı ilişkisi içinde
birçok unsuru barındıran, çok yönlü dışlanma ve yoksunlukları yeniden üreten bir unsur
olarak belirmektedir.

Anahtar Kelimeler

Yeni yoksulluk, sosyal dışlanma, hükümlülük, damgalanma, dezavantajlılık

New Poverty and Conviction: On Multiple Cases of Exclusion and Possibilities of Social Inclusion

Öz

The phenomenon of new poverty becomes persistent and continuous with social
exclusion which has a multidimensional and reproducing content in all cases. New poverty and social exclusion are interactive and mutually complementary notions as an expression of
interwoven procedural situation. In this study, new poverty is discussed in a relational
context with the social exclusion approach which emphasizes the structural sources and
components of poverty and deprivation. The social and socio-economic structural elements
that lead the individual to crime and feed crime and deviant action in the context of social
exclusion are underlined. As a consequence of socio-economic process, poverty has become
intensive, deepened, prevalent and permanent and brings forth exclusion, stigma, and
marginalization for the poor. One of the groups who experience those outcomes is the
convict. Hence, the relations between new poverty and the process of exclusion,
stigmatization and marginalization are analyzed within the context of conviction. Conviction
as a multiple and rigid concentrated form of disadvantageousness allows us to understand
the structural ground on which multidimensional intertwined deprivations and exclusions
are developed, the specific position of individuals/groups being restructured by connecting
to crime due to their interaction with this ground, and how this position is transformed into
an element that includes the process of poverty and exclusion. In addition to this, the
aforementioned cases of conviction make it possible to draw our attention to the link
between the ‘new poor’ beginning to be increasingly obvious with new dimensions that
poverty in Turkey has taken and ‘potential underclass.’ Conviction appears as a factor that
reproduces multi-faceted exclusion and deprivation in the mutual relationship between the
phenomena of “poverty,” “exclusion” and “stigmatization.”.

Anahtar Kelimeler

New poverty, social exclusion, conviction, stigmatization, disadvantageousness

Kaynakça

• Atkinson, R. (2000). Combating social exclusion in Europe: The new urban policy challenge. Urban Studies, 37(5-6), 1037-1055. https://doi.org/10.1080%2F00420980050011226.
• Bauman, Z. (1999). Çalışma, tüketicilik ve yeni yoksullar. (Ü. Öktem. Çev.). İstanbul: Sarmal Yayınevi.
• Becker, H. S. (2013). Hariciler (Outsiders): Bir sapkınlık sosyolojisi çalışması. (L. Ünsaldı & Ş. Geniş. Çev.). İstanbul: Heretik Yayınları.
• Bhalla, A. & Lapeyre, F. (1997). Social exclusion: Towards an analytical and operational framework. Development and Change, 28(3), 413-433. https://doi.org/10.1111/1467- 7660.00049.
• Bhalla, A. S. & Lapeyre, F. (2004). Poverty and exclusion in a global world. New York: Palgrave Macmillan Press.
• Bourdieu, P. (1986). The forms of capital. J. G. Richardson (Ed.) Handbook of theory and research for the sociology of education içinde (s. 241-258). New York: Greenwood Press.
• Buck, N. (1996). Social and economic change in contemporary Britain: The emergence of an urban underclass? E. Mingione (Ed.). Urban poverty and the underclass: a Reader içinde (s. 275-297). Oxford: Blackwell.
• Buğra, A. & Çağlar, K. (2003). Yeni yoksulluk ve Türkiye’nin değişen refah rejimi. Ankara: UNDP.
• Byrne, D. (2005). Social exclusion. Maidenhead: Open University Press.
• Castel, R. (2000). The roads to disaffiliation: Insecure work and vulnerable relationships. International Journal of Urban and Regional Research, 24(3), 519-535. https://doi.org/10.1111/1468-2427.00262.
• Castel, R. (2003). From manual workers to wage laborers: Transformation of the social question. (R. Boyd. Çev.). London: New Brunswick.
• Demez, G., Kart, E., Timurturkan, M., Ertan, C., Cankurtaran, S. ve Aktin, S. (2017). Denetimli serbestlikte yeniden sosyalleşme. İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Erder, S. (1995). Yeni kentliler ve kentin yeni yoksulları. Toplum ve Bilim, (66), 106-121.
• Erder, S. (2013). İstanbul'a bir kent kondu: Ümraniye. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Goffman, E. (2009). Günlük yaşamda benliğin sunumu. (B. Cezar. Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Goffman, E. (2014). Damga: Örselenmiş kimliğin idare edilişi üzerine notlar. (Ş. Geniş, L. Ünsaldı ve L. S. N. Ağırnaslı. Çev.). Ankara: Heretik Yayıncılık.
• Goffman, E. (2018). Karşılaşmalar: Etkileşim sosyolojisinde iki çalışma. (S. Çalcı. Çev.) Ankara: Heretik Yayınları.
• Gorz, A. (2001). Yaşadığımız sefalet, kurtuluş çareleri. (N. Tutal. Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Graffam, J., Shinkfield, A. J. & Hardcastle, L. (2008). The perceived employability of ex-prisoners and offenders. International Journal of Offender Therapy and Comparative Criminology, 52(6), 673-685. https://doi.org/10.1177%2F0306624X07307783.
• Harvey, D. (2005). A brief history of neoliberalism. Oxford: University Press.
• Işık, O. & Pınarcıoğlu, M. M. (2001). Nöbetleşe yoksulluk: Gecekondulaşma ve kent yoksulları: Sultanbeyli örneği. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kart, E. (2015a). Yoksulluğun mekânlarında borçluluğun ve ‘borçlu’nun üretilişi. A. Rıza Güngen & Ü. Akçay (Ed.). Borçlan(dır)ma ve Türkiye’de borçluluk. Praksis, (38), 155-179.
• Kart, E. (2015b). Other faces of being an ‘indebted worker’ in subcontracted employment relationships: Stigmatization, vulnerability and acquittal. Eurasian Journal of Anthropology, 6(2), 53-64. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/808164.
• Kart, E. (2016). İstihdam ilişkilerinin taşeronlaşmış formları ve ‘aracı’ aktörleri: İnşaat sektöründe ustabaşılar. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 15(2), 225-25. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/223097.
• Kaygalak, S. (2001). Yeni kentsel yoksulluk, göç ve yoksulluğun mekânsal yoğunlaşması: Mersin/Demirtaş Mahallesi örneği. Praksis, (2), 124-172.
• Lambert, S. & E. Waxman (2005). Organizational stratification: Distributing opportunities for work-life balance work and life integration, Organizational, Cultural, and İndividual Perspectives, 103-126.
• Mingione, E. (1996a). Urban poverty in the advanced industrial World: Concepts, analysis and debates. E. Mingione (Ed.). Urban poverty and the underclass a reader içinde (s. 3-40). Oxford: Blackwell.
• Mingione, E. (1996b). Conclusion. E. Mingione (Ed.). Urban poverty and the underclass: a reader içinde (s. 370-384). Oxford: Blackwell.
• Percy-Smith, J. (2000). Introduction: the contours of social exclusion. J. Percy-Smith (Ed.). Policy responses to social exclusion: Towards inclusion içinde (s. 1-22). Buckingham: Open University Press.
• Reutter, L. I., Veenstra, G., Stewart, M. J., Raphael, D., Love, R., Makwarimba, E. & McMurray, S. (2006). Public attributions for poverty in Canada. The Canadian Review of Sociology and Anthropology, 43(1), 1-22. https://doi.org/10.1111/j.1755- 618X.2006.tb00852.x.
• Room, G. J. (1999). Social Exclusion, solidarity and the challenge of globalization. International Journal of Social Welfare, 8(3), 166-174. https://doi.org/10.1111/1468- 2397.00080.
• Sapancalı, F. (2005). AB’nde sosyal dışlanma sorunu ve mücadele yöntemleri. Çalışma ve Toplum, 3, 51-106.
• Shivy, V. A., Wu, J. J., Moon, A. E., Mann, S. C., Holland, J. G., & Eacho, C. (2007). Exoffenders reentering the workforce. Journal of Counseling Psychology, 54(4), 466. https://psycnet.apa.org/doi/10.1037/0022-0167.54.4.466
• Silver, H. (2007). The process of social exclusion: the dynamics of an evolving concept. Chronic Poverty Research Centre Working Paper, (95).
• Timurturkan, M., Demez, G., Kart, E., Ertan, C., Cankurtaran, S. & Aktin, S. (2017). ‘Hükümlü’ olmanın sosyal tezahürleri: Sosyal dışlanma, damga ve suç. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(20), 138-157. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/346403.
• Toksöz, G. (1999). Gelişmiş ülkelerde işsizlik üzerine güncel tartışmalar. Ankara: İmaj Yayıncılık.
• Tosi, A. (1996). The excluded and the homeless: The social construction of the fight against poverty in europe. Urban Poverty and the Underclass: A Reader. (Ed. Enzo Mingione), Blackwell: 83-104.
• Visher, C., Debus, S., & Yahner, J. (2008). Employment after prison: a longitudinal study of releasees in three states. Washington, DC: Urban Institute.
• Wacquant, L. J. & Wilson W. J. (1989). The cost of racial and class exclusion in the inner city. The Annals of the American Academy of Political and Social Science, 501(1), 8-25.
• Wacquant, L. J. (1996). Red belt, black belt: Racial division, class inequality and the state in the French urban periphery and the American ghetto. E. Mingione (Ed.). Urban poverty and the Underclass: a reader içinde (s. 234-274). Oxford: Blackwell.
• Wacquant, L. J. (2011). Kent paryaları: İlleri marjinalliğin karşılaştırmalı sosyolojisi. (M. Doğan. Çev.). İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.
• Wilson, W. J. (1987). The truly disadvantaged: The inner city, the underclass, and public policy. Chicago: University of Chicago.
• Wilson, W. J. (1999). When work disappears: New implications for race and urban poverty in the global economy. Ethnic and Racial Studies, 22(3), 479-499. https://doi.org/10.1080/014198799329396
• Yılmaz, B. (2008). Türkiye’de sınıf-altı: Nöbetleşe yoksulluktan müebbet yoksulluğa. Toplum ve Bilim, (113), 127-145.