Literature as an Instrument of Dominant Discourse The Extraordinary Journeys Narrative of Jules Verne

Yıl 2021, Sayı: 46, 319 - 336, 16.12.2021

Gülmelek Doğanay

Öz

The literary production of Jules Verne (1828-1905/ the French author) is an important
research object in the field of sociology of literature because it reflects the social
characteristics of the period in which he lived. Sociology of literature, which focuses on the
relationship of the literary text with the external world, accepts literature as a social
institution and a social phenomenon. The Extraordinary Journeys series, which made Verne a famous author, was written to enable European (especially French) children and their
parents to learn about unknown places and nature. The Series convey important information
about the social structure of 19th-century Europe and are witnessing the period. In this
context, the sociological interpretation of the Series makes it possible to understand both the
economic, political, cultural institutions and the influence of the social on literature. In this
study, starting from Verne’s Extraordinary Journeys series, it will be problematized how
literature was articulated to the production and reproduction of the political
discourse/ideology/representations of the period in which it was produced. In other words,
it will be claimed that literature can create a political discourse space by reproducing the
dominant ideology. In this study, the ideological representations used by Verne in his
Extraordinary Journeys series were tried to be revealed by looking at the academic studies in
foreign literature on the Series. It is concluded that the Extraordinary Journeys series
reproduce the scientific, colonial, and orientalist discourse of the 19th-century and construct
the unknown geographies (non-European societies) as others that need to be civilized while
establishing the European man as a subject.

Anahtar Kelimeler

Sociology of literature, political sociology, colonialist discourse, orientalist discourse, Jules Verne

Egemen Söylemin Bir Aracı Olarak Edebiyat Jules Verne’in Olağanüstü Yolculuklar Anlatısı

Öz

Fransız yazar Jules Verne (1828-1905)’in edebi üretimi, yaşadığı dönemin toplumsal
özelliklerini yansıttığı için edebiyat sosyolojisi alanında önemli bir araştırma nesnesi olarak
yer almaktadır. Edebi metnin dış dünya ile olan ilişkisine odaklanan edebiyat sosyolojisi
edebiyatı toplumsal bir kurum, bir olgu olarak kabul eder. Verne’i ünlü bir yazar yapan,
Avrupalı (özellikle Fransız) çocukların ve ebeveynlerinin bilinmeyen yerler ve doğa
hakkında bilgi edinebilmesini sağlamak amacı ile kaleme alınan ve bu nedenle çocuk
edebiyatı kapsamına giren Olağanüstü Yolculuklar serisi 19. yüzyıl Avrupası’nın toplumsal
yapısı hakkında önemli bilgiler aktarmakta, döneme şahitlik etmektedir. Bu bağlamda söz
konusu serinin sosyolojik yorumu, hem onun yazıldığı dönemin iktisadi, siyasal, kültürel
vb. toplumsal kurumlarını hem de toplumsal olanın edebiyata olan etkisini anlamayı sağlar.
Bu çalışmada Verne’in Olağanüstü Yolculuklar serisinden yola çıkılarak edebiyatın, üretildiği
dönemin siyasal söylemine/ideolojisine/temsil üretimine nasıl eklemlendiği ve onu yeniden
ürettiği sorunsallaştırılacaktır. Başka bir ifadeyle edebiyatın egemen ideolojinin yeniden
üreticisi olarak siyasal söylem alanı yaratabildiği iddia edilecektir. Çalışmada Olağanüstü
Yolculuklar serisi üzerine yapılmış yabancı literatürdeki akademik araştırmalardan yola
çıkılarak Verne’in metinlerinde kullandığı ideolojik temsiller ortaya konulmaya çalışılmıştır.
Sonuç olarak, Olağanüstü Yolculuklar serisinin 19. yüzyılın bilimsel, sömürgeci ve şarkiyatçı
söylemini yeniden ürettiği ve Avrupalı erkeği özne olarak kurarken, bilinmeyen coğrafyaları
(Avrupalı olmayan toplumları) medenileştirilmesi gereken ötekiler olarak inşa ettiği tespit
edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Edebiyat sosyolojisi, siyaset sosyolojisi, sömürgeci söylem, şarkiyatçı söylem, Jules Verne

Kaynakça

• Akın, M. H. (2006). Jules Verne’in Yirminci Yüzyılda Paris adlı romanından bir dönemin bilim algısını okumak. Selçuk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Edebiyat Dergisi, 16, 183-190. Erişim adresi: http://acikerisimarsiv.selcuk.edu.tr:8080/xmlui/bitstream/handle/123456789/11684/Mah mut%20H.%20AKIN.pdf?sequence=1&isAllowed=y .
• Alcocer, R. (2008). Along the banks of the Amazon: ethnicity and crosscultural imaging in Jules Verne’s La Jangada. Reconsidering Comparative Literary Studies, 5(1), 1-17. Erişim adresi: http://ejournals.library.vanderbilt.edu/index.php/ameriquests/article/view/112.
• Alver, K. (2006). Edebiyat sosyolojisi ve hayat. Sosyoloji Dergisi, 15, 105-118. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/593328.
• Andı, M. F. (1998). Türk edebiyatında Jules Verne tercümeleri. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 28, 65-80. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/158013.
• Angenot, M. (2014). Jules Verne: the last happy utopianist. P. Parrinder (Ed.), Science fiction: A critical guide içinde (s. 18-33). London and New York: Routledge.
• Barthes, R. (1957). Mythologies. Paris: Editions du Seuil.
• Bayramoğlu, N. (2009). Önsöz: Sizi Mösyö Verne’le Tanıştıralım. V. Dehs (Yaz.), Jules Verne: Eleştirel bir biyografi içinde (s. 9-16) (S. Altınçekiç, Çev.). İstanbul: İthaki Yay.
• Dehs, V. (2009). Jules Verne: Eleştirel bir biyografi (S. Altınçekiç, Çev.). İstanbul: İthaki Yay.
• Dupuy, L. (2011). Jules Verne et la géographie française de la deuxième moitié du XIXème siècle. Annales de géographie, 679, 225-245. Erişim adresi: https://www.cairn.info/journalannales-de-geographie-2011-3-page-225.htm.
• Dupuy, L. (2013). Jules Verne’s extraordinary voyages, or the geographical novel of the 19th century. Annales de géographie, 690(2), 131-150. Erişim adresi: https://www.cairnint.info/article-E_AG_690_0131--jules-verne-s-extraordinary-voyages.ht
• Emre, A. (2019). Jules Verne’in Osmanlısı: İnatçı Keraban. İstanbul: Temmuz Yay.
• Etensel İldem, A. (2005). Kéraban le têtu, roman d’aventures et/ou roman orientaliste?. Caietele Echinox, 9, 131-138.
• Evans, A. B. (1992). Jules Verne. C. S. Brosman (Ed.), Dictionary of literarybiography: Nineteenth-century french fiction writers, 1860-1900 içinde (s. 275-297). Detroit: Gale.
• Guillaume, I. (2014). Aventures de trois Russes et de trois Anglais dans l’Afrique australe. Les enjeux de la chasse chez Jules Verne. Romantism, 165(3), 87-100. Erişim adresi: https://www.cairn.info/revue-romantisme-2014-3-page-87.htm.
• Harpold, T. (2005). Verne’s Cartographies. Science Fiction Studies: A Jules Verne Centenary, 32(1), 18-42. Erişim adresi: https://www.depauw.edu/sfs/backissues/95/harpold95- images.htm.
• Haser, M. (t.y.). Bizim Jules Verne. geoCED (Coğrafya Eğitimi Derneği Süreli Yayını), 4, 39-50. Erişim adresi: http://www.geoced.org/bizim-jules-verne/#_ftn1.
• Jackson, P. (1989). Maps of meaning: An introduction to cultural geography. London and New York: Routledge.
• Kıran, Z. (2005, 31 Mart). Ölümünün 100. yılında Jules Verne. Cumhuriyet Kitap, 78, 20-22.
• Kontny, O. (2011, Ağustos-Eylül-Ekim). Üçgenin tabanını yok sayan Pythagoras: oryantalizm ve ataerkillik üzerine. Oryantalizm I, Doğu-Batı Dergisi, 20(I), 121- 136.
• Loomba, A. (1998). Colonialism/Postcolonializm. London and New York: Routledge.
• Moran, B. (2008). Edebiyat kuramları ve eleştiri. İstanbul: İletişim Yay.
• Özcan, N. (2008). Jules Verne’den bir Osmanlı hicvi: İnatçı Keraban. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(2), 59-67. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/16651.
• Parla, J. (2018). Efendilik, şarkiyatçılık, kölelik. İstanbul: İletişim Yay.
• Paudyal, B. P. (2013). Imperialism and the sublime in the science fictional works of Jules Verne (Yayınlanmamış doktora tezi). University of Hawai’i At Mãnoa.
• Pratt, M. L. (1992). Imperial eyes: Travel writing and transculturation. London and New York: Routledge.
• Said, E. W. (1997). L’Orientalisme: l’Orient créé par l’Occident. Paris: Edition du Seuil.
• Sapiro, G. (2019, Aralık). Edebiyat sosyolojisi (E. C. Gürcan, Çev.). Ankara: DoğuBatı Yay.
• Schick, İ. C. (2000). Batının cinsel kıyısı: Başkalıkçı söylemde cinsellik ve mekânsallık. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.
• Smyth, E. J. (2000). Verne, SF, and modernity: An introduction. E. J. Smyth (Ed.), Jules Verne: Narratives of Modernity içinde (s. 1-10). Liverpool: Liverpool UniversityPress.
• Spivak, G. C. (2009). Les subalternes peuvent-elles parler? (J. Vidal, Çev.). Paris: Editions Amsterdam.
• Turner, B. S. (2001). On the Concept of Axial Space: Orientalism and the Originary. Journal of Social Archaeology, 1(1), 62-74. doi: 10.1177/146960530100100105.
• Unwin, T. (2005a). Jules Verne: Negotiating change in the nineteenth century. Science Fiction Studies, 32(1), 5-17. Erişim adresi: https://www.jstor.org/stable/4241318?casa_token=ECO1ffpLiacAAAAA%3A9z5kTTjow UrY5iOvOjXqmhjH_vm0cny3mFaJuocBgjvLKqATyKLTIAgP2-20Llj4G21Ud8b3- kaAj2OK4ydT9lP6PCMIhsHUoMSn0ug4Z7gpQto15VAZ&seq=1#metadata_info_tab_co ntents.
• Unwin, T. (2005b). Jules Verne: Journeys in writing. Liverpool: Liverpool University Press.
• Verona, R. M. (2004). Jules Verne in Transylvania. The Comparatist, 28, 135-150. Erişim adresi: https://www.jstor.org/stable/44367224?casa_token=x9me_CIVnKEAAAAA%3ALTIFud bgZ1Zx_--Safu64rQjVfKZA8LyEOvTdml2cASPcwfyq2fKJv9PtXi8Cob7jTqpiDExfG4OkG0OSxkRW9ogTUD7pxVfUxtytybckBnszuTEREk&seq=1#metadata_info_t ab_contents.
• Vierne, S. (1989). Jules Verne: Mythe et modernité. Paris: Presses Universitaires de France.
• Winandy, A. &Winandy, R. (1969). The twilightzone: Imagination and reality in Jules Verne’s Strange Journeys. Yale French Studies: The Child’s Part, 43, 97-110. Erişim adresi: https://www.jstor.org/stable/2929639?casa_token=iwfHpBUjNQcAAAAA%3AAs4nIg5t fmduUvhp7WharDNIZVi8-JS--9mH3bTSTf5iw36m4K3cAMufzNlTK1qMAA4UbjvhDNMNzOqClWbubxqRBRedHhMjx0UB8gwrFb1ddRW6BD8&seq=1#meta data_info_tab_contents.