Fragments of Old Uyghur Commentary on the Vimalakīrtinirdeśa-sūtra

Yıl 2022, Sayı: 48, 119 - 130, 25.12.2022

Uğur Uzunkaya

https://doi.org/10.21497/sefad.1218397

Öz

Sanskrit Vimalakīrtinirdeśa-sūtra is one of the important sūtras of Mahāyāna Buddhism. In addition to Sanskrit, Chinese, Tibetan, Mongolian, Sogdian, Khotanese and Old Uyghur versions of the text are also available. Old Uyghur Vimalakīrtinirdeśa-sūtra is a text composed of fragments preserved today in Berlin, Kyōto, and Istanbul. Commentaries on this text are as important as the Vimalakīrtinirdeśa-sūtra. Among these, fragments of the Old Uyghur commentary on the Vimalakīrtinirdeśa-sūtra are preserved in the Berlin Turfan Collection today. Old Uyghur commentary on the Vimalakīrtinirdeśa-sūtra is based on 48 fragments and has 811 lines. The subject of this paper is the fragments of the Old Uyghur commentary on the Vimalakīrtinirdeśa-sūtra that have not been published until now. Just like other fragments, the fragments edited in this paper are also preserved in the Berlin Turfan Collection. The identification that the fragments based on the paper belong to the Old Uyghur commentary on the Vimalakīrtinirdeśa-sūtra and comprehensive catalog information are presented by Simone-Christiane Raschmann. The number of fragments identified by Raschmann and included in this paper is five, and their archive numbers are as follows: U 2641 (T II 1080), U 3180 (T III B T.V. 51), U 3181 (T III B T.V. 51), U 3182 (T III B T.V. 51) and U 3183 (T III B T.V. 51). In this paper, it is aimed to transcribe and transliterate the fragments of the Old Uyghur commentary on the Vimalakīrtinirdeśa-sūtra with the aforementioned archive numbers, to translate them to Turkish, and to prepare the index / glossary.

Anahtar Kelimeler

Old Turkic, Old Uyghur, Vimalakīrtinirdeśa-sūtra, Old Uyghur commentary on the Vimalakīrtinirdeśa-sūtra, text edition

Eski Uygurca Vimalakīrtinirdeśa-sūtra Tefsirine İlişkin Fragmanlar

Öz

Sanskritçe Vimalakīrtinirdeśa-sūtra Mahāyāna Budizmi’nin önemli sūtralarından biridir. Metnin Sanskritçesi yanında Çince, Tibetçe, Moğolca, Soğdca, Hoten Sakacası ve Eski Uygurca versiyonları da mevcuttur. Eski Uygurca Vimalakīrtinirdeśa-sūtra bugün Berlin, Kyōto ve İstanbul’da bulunan fragmanlardan oluşan bir metindir. Vimalakīrtinirdeśa-sūtra kadar bu metin üzerine yazılmış tefsirler de oldukça önemli bir yere sahiptir. Bunlar içerisinde özellikle Vimalakīrtinirdeśa-sūtra tefsirinin Eski Uygurca tercümesine ait fragmanlar bugün Berlin Turfan Koleksiyonu’nda korunmaktadır. Eski Uygurca Vimalakīrtinirdeśa-sūtra tefsiri 48 fragman üzerine tesis edilmiştir ve 811 satır hacmindedir. Bu çalışmanın konusunu ise Eski Uygurca Vimalakīrtinirdeśa-sūtra tefsirine ait şimdiye kadar neşredilmemiş fragmanlar oluşturmaktadır. Tıpkı diğer fragmanlar gibi bu çalışmada ele alınan fragmanlar da Berlin Turfan Koleksiyonu’nda korunmaktadır. Çalışmaya esas alınan fragmanların Eski Uygurca Vimalakīrtinirdeśa-sūtra tefsirine ait olduğunun tespiti ve bununla birlikte ayrıntılı ve kapsamlı katalog bilgileri Simone-Christiane Raschmann tarafından yapılmıştır. Raschmann tarafından tespit edilen ve bu çalışmaya dâhil edilen fragmanların sayısı beştir ve arşiv numaraları sırasıyla şöyledir: U 2641 (T II 1080), U 3180 (T III B T.V. 51), U 3181 (T III B T.V. 51), U 3182 (T III B T.V. 51) ve U 3183 (T III B T.V. 51). Bu yazıda Eski Uygurca Vimalakīrtinirdeśa-sūtra tefsirine ait ve bahsi geçen arşiv numaralarına sahip fragmanların yazı çevirimi ve harf çevirisi, Türkiye Türkçesine aktarımı, dizininin/sözlüğünün hazırlanması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Eski Türkçe, Eski Uygurca, Vimalakīrtinirdeśa-sūtra, Eski Uygurca Vimalakīrtinirdeśa-sūtra tefsiri, text edition

Kaynakça

• Adams, D. Q. (2013). A dictionary of tocharian b. revised and greatly enlarged. Vol. 1-2. Amsterdam & New York: Rodopi.
• Arat, R. R. (1965). Among the Uighur documents II. Ural-Altaische jahrbücher, 36, 263-272.
• Fedakâr, D. (1994). Alttürkische Vimalakīrtinirdeśa-Fragmente in Sogdischer Schrift. K. Röhrborn & W. Veenker (Ed.), Memoriae munusculum. gedenkband für annemarie v. gabain içinde (s. 43-53). Wiesbaden: Harrassowitz.
• Gharib, B. (1995). Sogdian dictionary: Sogdian-Persian-English. Tehran: Farhangan.
• Kasai, Y. (2011). Der alttürkische Kommentar zum Vimalakīrtinirdeśa-sūtra. Turnhout: Brepols.
• Maue, D. & Röhrborn, K. (1980). Zur alttürkischen Version des Saddharmapuṇḍarīka-Sūtra. Central Asiatic journal, 24, 251-273.
• Monier-Williams, M. (1899). A Sanskrit-English dictionary. Oxford: Oxford University Press.
• Ölmez, M. (2017). Eski Uygurca İkilemeler Üzerine. Türk Dili araştırmaları yıllığı-belleten, 65(2), 243-311.
• Poucha, P. (1955). Institutiones linguae tocharicae. Pars I: Thesaurus linguae Tocharicae dialecti A. Praha: Státní Pedagogické Nakladatelství.
• Röhrborn, K. (1977-1998). Uigurisches Wörterbuch. Sprachmaterial der vorislamischen türkischen Texte aus Zentralasien. Lieferung 1-6: a-ärŋäk. Wiesbaden: Steiner.
• Röhrborn, K. (2010). Uigurisches Wörterbuch. Sprachmaterial der vorislamischen türkischen Texte aus Zentralasien. Neubearbeitung. I. Verben. Band 1: ab- äzüglä-. Stuttgart: Steiner.
• Röhrborn, K. (2015). Uigurisches Wörterbuch. Sprachmaterial der vorislamischen türkischen Texte aus Zentralasien. Neubearbeitung. II. Nomina-Pronomina-Partikel. Band 1: a-asvık. Stuttgart: Steiner.
• Şen, S. (2002). Eski Uygur Türkçesinde ikilemeler (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun.
• Wilkens, J. (2010). Einige weitere Fragmente des altuigurischen Vimalakīrtinirdeśa. Ural-Altaische jahrbücher, 23, 49-69.
• Zieme, P. (2000). Vimalakīrtinirdeśasūtra. Edition alttürkischer Übersetzungen nach Handschriftfragmenten von Berlin und Kyoto. Mit einem Appendix von Jorinde Ebert: Ein Vimalakīrti-Bildfragment aus Turfan. Turnhout: Brepols.
• Zieme, P. (2003). A new fragment of the Old Uighur Vimalakīrtinirdeśasūtra. Nairiku asia gengo no kenkyū / Studies on the Inner Asian Languages, 18, 143-150.
• Zieme, P. (2015). Local literatures: Uighur. J. A. Silk & O. von Hinüber & V. Eltschinger (Ed.), Brill’s encyclopedia of Buddhism. Vol. I: literature and languages içinde (s. 871-882). Leiden & Boston: Brill.
• Elektronik Kaynaklar
• U 2641 (T II 1080) A sayfası: http://turfan.bbaw.de/dta/u/images/u2641seite1.jpg B sayfası: http://turfan.bbaw.de/dta/u/images/u2641seite2.jpg (Erişim tarihi: 23.08.2021)
• U 3180 (T III B T.V. 51) A sayfası: http://turfan.bbaw.de/dta/u/images/u3180seite1.jpg B sayfası: http://turfan.bbaw.de/dta/u/images/u3180seite2.jpg (Erişim tarihi: 23.08.2021)
• U 3181 (T III B T.V. 51) A sayfası: http://turfan.bbaw.de/dta/u/images/u3181seite1.jpg B sayfası: http://turfan.bbaw.de/dta/u/images/u3181seite2.jpg (Erişim tarihi: 23.08.2021)
• U 3182 (T III B T.V. 51) A sayfası: http://turfan.bbaw.de/dta/u/images/u3182seite1.jpg B sayfası: http://turfan.bbaw.de/dta/u/images/u3182seite2.jpg (Erişim tarihi: 23.08.2021)
• U 3183 (T III B T.V. 51) A sayfası: http://turfan.bbaw.de/dta/u/images/u3183seite1.jpg B sayfası: http://turfan.bbaw.de/dta/u/images/u3183seite2.jpg (Erişim tarihi: 23.08.2021)