Artvin and Its Districts Ancient History Researches in 2019

Yıl 2022, Sayı: 48, 145 - 164, 25.12.2022

Oktay Özgül Alparslan Ceylan Beyazıt Söylemez

https://doi.org/10.21497/sefad.1218409

Öz

Artvin has been one of the first stops of various peoples and cultures since earliest times, since it is located on the road from the Caucasus to Anatolia. Most of the surveys carried out so far have been directed to the Middle Ages of the region. As a result of the surveys carried out in Artvin and its districts in 2019 with the permission of the Ministry of Culture and Tourism, centers that can shed light on the Bronze Age and nomadic culture of the region were identified. The survey in 2019 was carried out in the region covering centers, Arhavi-Demirkapı / Namazgâh Rock Paintings, Yusufeli-Olgunlar Village Plateau Early Graves, Olgunlar (Hastaf) Castle and Cemetery Area, Halamet Castle and Alanbasi-Aslanli Cave. In the study, the presentation and evaluation of the centers in question were made in a scientific way and their connections with other Ancient and Medieval settlements in the same region were tried to be determined.In the study, the scientific introduction and evaluation of the Centers in question was made and their connections with other settlements were determined. In addition, it is aimed to understand the possible cultural connection between them by comparing the data obtained from these centers with the similar ones in the nearby cultural regions. Especially Demirkapı/Namazgâh Rock Paintings are very important in terms of understanding the Eastern Anatolia-Caucasus and Central Asia connections.

Anahtar Kelimeler

Artvin, Ancient age, survey research, nomadic cultures, rock paintings

2019 Yılı Artvin ve İlçeleri Eski Çağ Tarihi Araştırmaları

Öz

Kafkaslardan Anadolu’ya açılan yol güzergâhı üzerinde bulunmasından dolayı Artvin, eski çağlardan itibaren çeşitli halkların ve kültürlerin ilk durak yerlerinden biri olmuştur. Şimdiye kadar yapılan yüzey araştırmalarının çoğu bölgenin Orta Çağ dönemine yönelik olmuştur. 2019 yılında Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın izni ile Artvin ve ilçelerinde gerçekleştirilen yüzey araştırmalarında bölgenin özellikle Tunç Çağı ve göçer kültürüne ışık tutabilecek merkezler tespit edilmiştir. 2019 yılı yüzey araştırması Arhavi-Demirkapı/Namazgâh Kaya Resimleri, Yusufeli-Olgunlar Köyü Yaylası Erken Dönem Mezarları, Olgunlar (Hastaf) Kalesi ve Mezarlık Alanı, Halamet Kalesi ve Alanbaşı-Aslanlı Mağarasını kapsayan bölgede yürütülmüştür. Bunun yanı sıra bölgede çok sayıda taşınmaz kültür varlığı da tespit edilmiştir. Çalışmada söz konusu merkezlerin tanıtımı ve değerlendirmesi yapılarak bunların aynı bölgedeki diğer Eski Çağ ve Orta Çağ yerleşmeleriyle olan bağlantıları tespit edilmeye çalışılmıştır. Ayrıca bu merkezlerden elde edilen verilerin yakın kültür bölgelerindeki benzerleri ile karşılaştırılarak aralarındaki olası kültürel bağlantının anlaşılması amaçlanmıştır. Özellikle Demirkapı/Namazgâh Kaya Resimleri, Doğu Anadolu-Kafkasya ve Orta Asya bağlantılarının anlaşılması açısından oldukça önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Artvin, Eski Çağ, yüzey araştırması, göçer kültürler, kaya resimleri

Kaynakça

• Alkan, Ö. (2019). Tarihi ve arkeolojik veriler ışığında Artvin (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Erzurum.
• Alpman, A. (1981). Hurriler. ADTCF Tarih Araştırmaları Dergisi, 14/25, 284-312.
• Arslan, M. (2000). Kolhis bölgesinin tarihi coğrafyasına ilişkin bazı notlar. Arkeoloji ve Sanat, 22/97, 26-41.
• Aşıroğlu, T. (1974). Erzurum ilinin tarihçesi. 50. Yıl Armağanı, Erzurum ve Çevresi içinde (s. 65-115). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Basımevi.
• Aytekin, O. (1998). Artvin ve çevresindeki Türk-İslam eserleri yüzey araştırması 1997. 16. Araştırma Sonuçları Toplantısı I, 1-24.
• Aytekin, O. (1999). Artvin Yusufeli’nde prehistorik bir mağara ve runik yazıtı. Tarih ve Medeniyet, 61, 70‐72.
• Aytekin, O. (2020). 2019 yılı Artvin ili ve ilçeleri yüzey araştırması. AHBV Edebiyat Fakültesi Dergisi, 2, 75-92.
• Barnett, R. D. (1982). Urartu. Cambridge Ancient History, 3/2, 314-371.
• Bingöl, A. (2013). Hurrilerin siyasi organizasyonları. EÜSBED, 6/1, 115-135.
• Bittel, K. (1933). Artvin’de bulunan tunçtan mamul asariattika. Türk Tarih, Arkeologya ve Etnografya Dergisi, I, 150-156.
• Ceylan, A. (2015). Doğu Anadolu araştırmaları Erzurum-Erzincan-Kars-Iğdır 2008-2014. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları.
• Ceylan, S. (1995). Artvin yöresinin coğrafi etüdü (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Çilingiroğlu, A. (1994). Urartu tarihi. İzmir: Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Diakonoff, I. M. & Kashkai, S. M. (1981). Geographical names according to Urartian Textes. Wiesbaden.
• Edwards, R. W. (1988). The Vale of Kola: a final preliminary report on the marchlands of Northeast Turkey. Dumbarton Oaks Papers, 42, 119-141.
• Erkmen, M. & Altunkaynak, G. (2017). 2016 yılı Alaybeyi Höyük kazısı. 26. Müze Kurtarma Kazıları Sempozyumu, 237-262.
• Erol, B. G. (2020). Doğu Karadeniz bölgesinde ilk Türk yerleşimleri. B. G. Erol, A.
• Günaşdı, Y. (2016). Doğu Anadolu Kaya Resimleri Işığında Doyumlu Kaya Panoları. SUTAD 39. 391-407.
• Güveloğlu, A. (2020). Rize’nin Eski Çağ tarihi araştırmalarında karşılaşılan bazı sorunlar üzerine notlar. B. G. Erol, A. Güveloğlu & E. Kul (Ed.), Başlangıçtan 19 Yüzyıla Rize Tarihi içinde (s. 23- 34). Ankara: Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Yayınları.
• Herodotos, Herodot Tarihi, (Çev. Müntekim Ökmen). İstanbul.
• Karabulut, İ. (2007). Çoruh Vadisi kırsal-köy yerleşim örnekleri ve sanat yapıları (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van.
• Kırzıoğlu, M. F. (1976). Osmanlının Kafkas ellerini fethi, (1451-1590). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Kırzıoğlu, M. F. (1984). Selçuklu fetihlerinden (1064–1071) önce Doğu Anadolu Türk boy ve oymaklarından kalma dağ ve su adları. Türk Yer Adları Sempozyumu Bildirileri, 75-95.
• Kırzıoğlu, M. F. (1988). Karadeniz’in doğu kıyıları, Gürcistan ve Eski Trabzon vilayetimiz (Batum-Samsun dahil) bölgesinde, MÖ VII. yüzyıldan Osmanlı fethine kadar yerleşen Türkler ve coğrafyada yaşayan hatıraları. Ondokuz Mayıs Üniversitesi ve Fransız Anadolu Araştırmaları Enstitüsü İkinci Tarih Boyunca Karadeniz Kongresi Bildirileri (Uluslararası I) 1-3 Haziran 1988, Samsun 1990.
• Kırzıoğlu, M. F. (1992). Yukarı Kür ve Çoruk boylarında Kıpçaklar. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Koşay, H. Z. & Turfan K. (1959). Erzurum-Karaz Kazısı Raporu. Belleten, XXIII/91, Ankara, 349-413.
• Ksenophon, Anabasis, Onbinlerin Dönüşü (T. Gökçöl, Çev.), 1974, İstanbul: Hürriyet Yayınları.
• Küçükyıldız, İ. (2021). Artvin ve Çevresinin Eski Çağ Tarihi Üzerine Genel Bir Değerlendirme. M. S. Bilgin & Y. Karaçay Çelik (Ed.). Artvin Tarihi İlk Çağ’dan 1918’e içinde (s. 9-43), Ankara.
• Küçükyıldız, N. (2019). Artvin ve çevresinin yer adları üzerine bir değerlendirme. N. Yavuz (Ed.), Artvin Tarihi Araştırmaları-1 içinde (s. 1-16), İstanbul: Kriter Yayınevi.
• Orhan, F. (2014). Şavşat’ın Beşerî ve Ekonomik Coğrafyası (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Özalp, A. Y., Akıncı, H. & Temuçin, S. (2013). Artvin ili arazisinin topografik ve bazı fiziksel özelliklerinin tespiti ve bu özelliklerin arazi örtüsü ile ilişkisinin incelenmesi. Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 14/2, 292-309.
• Özgül, O. & Bingöl, B. (2021). Kuzeydoğu Anadolu Petrogliflerindeki Bir Grup Dağ Keçisi Motifi. Art-Sanat, 16, 491-527.
• Özgül, O. & Ceylan, N. (2017), Eskiçağ’da Kafkasya geçitleri (Daryal ve Derbent). Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 4/13, 24-62.
• Özgül, O. (2015. Çoruh ve Kür Vadisinde Kimmer-İskit yer adları. BELGÜ, 2, 159-179.
• Özgül, O. (2021). Artvin Arılı (Demirkapı) Yaylası Kaya Resimleri. Belleten 85/304. 781-818.
• Payne, M. R. (2006). Urartu çivi yazılı belgeler kataloğu. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Pehlivan, M. (1990). Karaz ve Hurriler. Van 100. Yıl Üniversitesi Sosyal Bilgiler Dergisi, 1, 168-176.
• Pınarcık, P. (2012). Urartu tarihi coğrafyası hakkında yeni öneriler. Tarih İncelemeleri Dergisi, 2/27, 459-482.
• Sagona, A. G. & M. Erkmen vd. (1996). Excavations at Sos Höyük, 1995, 28. Kazı Sonuçları Toplantısı I, 137-143.
• Sagona, A. G. & Sagona C. (2000). Excavations at Sos Höyük, 1998-2000 Fifth Preliminary Report. Ancient Near Eastern Studies, 37, 56-127.
• Salia, K. (1983). History of the Georgian nation. Paris.
• Salvini, M. (1991). Historical ıntroduction. R. Merhav (Ed.), Urartu: A Metalworking Center in the First Millennium B.C.E (s. 4-13), Jerusalem.
• Sevin, V. (1999). Demir Çağında Anadolu-Batı ilişkileri. N. Başgelen, G. & Ç. V. Çelgin (Ed.), Anatolian and Thracian Studies in Honour of Zafer Taflıklıoğlu Armağanı: Anadolu ve Trakya Çalışmaları, I, İstanbul, 113-121.
• Strabon, Antik Anadolu Coğrafyası (Geoographica). Kitap XII, XIII, XIV. (A. Pekman, Çev.). İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Şahin, H. A. (2015). Kültepe metinlerindeki Hurri kültür unsurlarının Doğu Anadolu’daki kanıtları ve Hurrilerin göç yolları. M. Işıklı & B. Can (Ed.). Uluslararası Doğu Anadolu Güney Kafkasya Kültürleri Sempozyumu 1 içinde, (s. 289-298), Newcastle: Cambridge Scolars Publishing.
• Tellioğlu, İ. (2007). Osmanlı hâkimiyetine kadar Doğu Karadeniz’de Türkler. Trabzon: Serander Yayınları.
• Tıraş, M. (1994). Bölgesel coğrafya açısından bir araştırma Yusufeli ve yakın çevresinin coğrafi etüdü (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Turgut, H, Özalp, A. Y. & Erdoğan, A. (2012). Artvin ilinde çevrenin kent kimliğine etkileri. SDÜ Orman Fakültesi Dergisi, 13, 172-180.
• Ünal, A. (1997). Hurriler, Hurri tarihi, kültürü ve arkeolojisiyle ilgili yeni buluntular ve gelişmeler. M. Akalın, M., Yıldızturan & G. Demir (Haz.), 1996 Yılı Anadolu Medeniyetleri Müzesi Konferansları içinde (s. 11-35). Ankara.
• Ünsal, V. (2006). Eskiçağ’da Çoruh havzası (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Wilhelm, G. (1989). The Hurrians. Aris & Philip Ltd: England.