Osmanlı Arşiv Vesikalarına Göre Misyoner Hekimler ve Urfa’daki Faaliyetleri

Yıl 2017, Sayı: 5, 105 - 118, 01.05.2017

Abdullah Ekinci İsmail Asoğlu

Kaynakça

• DH.İD: 47-1/49-6, 154/3-6, 163/60, 17/21.
• DH. ŞFR: 66/47-1. İ.DUİT: 36/34.
• MV: 199/16, 241/156.
• ŞD: 86/4-9-13-15-41-43-45-47-48-49-51-53.
• Akalın, Müslüm, Urfa Kurtuluş Destanı “Milli Mücadele Urfa” Anı- lar-Belgeler, İstanbul, Şanlıurfa Valiliği İKM Yayınları, Fsf Printing House. 2008, s. 99.
• Ekinci, Abdullah, İsmail Asoğlu, “Son Dönem Osmanlı Urfa’sında Bir Hristiyan Kadın Misyoner: Corinna Shattuck ve Faaliyetleri” Osmanlı Urfası, (Ed. Abdullah Ekinci), Ankara: Orient Basım, 2017, ss. 404-421.
• Elmacı, Mehmet Emin, II. Meşrutiyet’ten Lozan’a Kapitülasyonlar, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, İzmir, 2001.
• Goltz, Herman und Axel Meissner, “Albet Oeri”, Deutschkand, Ar- menien und die Türkei 1895 – Thematisches Lexikon zu Personen, Insti- tutionen, Orten, Ereignissen, München, K.G. Saur, 2004.
• Haytaoğlu, Ercan, “Amerikan Misyonerlerinin Anadolu Toprakların- daki Sağlık Faliyetleri ve Ermeniler”, Yeni Türkiye, S. 60, (2014), ss. 1- 16.
• İnan, Uğur, Osmanlı Devleti’nde Almanların Protestan Misyonerlik Faaliyetleri, Ankara, TTK Yayınları, 2015.
• Jernazian, Ephraim K., Judgement Unto Truth: Witnessing the Arme- nian Genocide, Trans. Alice Haig, NewBrunswick and London, Transac- tion Publishers, 1990,
• Jung, Carl Gustav, Anılar, Düşler, Düşünceler, İstanbul, Can Yayın- ları, 2014.
• Keser, Ulvi, “Doğu Lejyonu (Legion D’orient) ve Güney Bölgesin- deki Ermeni Faaliyetleri (1918-1922)”, Millî Mücadele’de Güney Bölgesi Sempozyumu 25 - 27 Aralık 2013 / Gaziantep Bildiriler, Ankara, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, 2015, ss. 83-125.
• Kieser, Hans Lukas, “Bir Misyoner Hastanesinin Çevresindeki Küçük Dünya: Urfa, 1897-1922” Osmanlı İmparatorluğu’nda Yaşamak, Derle- yenler: François Georgeon, Paul Dumont, 5. Baskı, İstanbul: İletişim Ya- yınları, 2011, ss. 257-287.
• _________________, Iskalanmış Barış, (Doğu Vilâyetleri’nde Mis- yonerlik, Etnik Kimlik ve Devlet 1839-1938), İstanbul, 4. Baskı, İletişim Yayınları, 2013.
• ________________, “Johannes Lepsius: Teologian, Humanitarian Activist and Historian of Völkermord. An Approach to a German Biog- raphy (1858-1926)”, Logos im Dialogos: Auf der Suche nach der Ortho- doxie, Ed. Anna Briskina-Müller, Armenuhi Drost-Abgarjan, Axel Meissner, Berlin, Lit, 2011, pp. 209-230.
• Kılıç, Selami, “Ermeni Dostu Olarak Tanınan Bir Alman Din Adamı Dr. Johannes Lepsius”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, S. XVII, (2001), ss. 585-601.
• __________, Türk-Alman Arşiv Belgeleriyle Ermeni Surunu ve Al- manya, Ankara, TTK Yayınları, 2015.
• Kieser, Hans-Lukas, “Bir Misyoner Hastanesinin Çevresindeki Küçük Dünya: Urfa, 1897-1922” Osmanlı İmparatorluğu’nda Yaşamak, Derleyenler: François Georgeon, Paul Dumont, 5. Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları, 2011, ss. 257-287.
• ________________, Iskalanmış Barış, (Doğu Vilâyetleri’nde Misyo- nerlik, Etnik Kimlik ve Devlet 1839-1938), İstanbul, 4. Baskı, İletişim Ya- yınları, 2013.
• ________________, “Johannes Lepsius: Teologian, Humanitarian Activist and Historian of Völkermord. An Approach to a German Biog- raphy (1858-1926)”, Logos im Dialogos: Auf der Suche nach der Ortho- doxie, Ed. Anna Briskina-Müller, Armenuhi Drost-Abgarjan, Axel Meissner, Berlin, Lit, 2011, s. 209-229.
• Kocabaşoğlu, Uygur, Anadolu’daki Amerika, (Kendi Belgeleriyle 19. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’ndaki Amerikan Misyoner Okulları), 3. Baskı, Ankara, İmge Kitapevi Yayınları, 2000.
• Kutkan, Özlem, “Osmanlı İmparatorluğu’nda Bir Misyoner Hekim ve Dünyası: David H. Nutting (1854-1875)”, Halil İnalcık Armağanı IV, Ed. Ahmet Özcan, İstanbul, Doğu Batı Yayınları, 2017, ss. 11-36.
• Mutlu, Şamil, Osmanlı Devleti’nde Misyoner Okulları, İstanbul, Gök- kubbe, 2005.
• Özçelik, İsmail, Millî Mücadelede Anadolu Basınında Güney Cephesi (Adana, Antep, Maraş, Urfa) 1919-1921, Ankara, Atatürk Araştırma Mer- kezi, 2005.
• Polat, Bengü, Ratip Ayaz, “İngiliz Misyonerlik Faaliyetlerinin Os- manlı Devleti’nin Yıkılış Sürecine Etkileri”, Ankara Üniversitesi Türk İn- kılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S. 61, (2017), ss. 1-45.
• Richards, Geo. L., The Medical Work Of The Near East Relief, (A Review of Its Accomplishments in Asia Minor and the Caucasus during 1919-20), New York, Near East Relief, 1923.
• Tanel, Baha, Hatice Şahin, Cumhuriyet’ten önce Ülkemizde Hasta- neler, Çocuk Hastaneleri ve Tıp Eğitimi, İzmir: Ege Üniversitesi Basımevi, 2013, s. 39.
• Taşkın, Faruk, “Diyarbakır’da Bir Misyoner Hastanesi: Diyarbakır Amerikan Hastanesi (1908-1915)”, Journal of History and Future, Vo- lume 3, Issue 3, (2017), ss. 110-122.
• Turgut, Bahattin, “Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Amerikan Board Mis- yonerlerinin Urfa’daki Faaliyetleri”, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fa- kültesi Dergisi CÜİFD, C. 19, S. 1, (2015), ss.191-220.
• Yarcı, Güler, “Osmanlı İmparatorluğu’nda Alman Hastaneleri”, I. Uluslararası Tarihi ve Kültürel Yönleriyle Türk-Alman İlişkileri Sempoz- yumu (8-10 Ekim), Ed. Ramazan Çalık, Mustafa Çapan, Konya, Bahçı- vanlar Basım, 2010.
• https://www.e-periodica.ch/cntmng?pid=vsp-002:1972- 1973:39::234
• http://www.hls-dhs- dss.ch/get_image.php?imgname=images/6164.jpg
• http://ovenk.com/ardavazt-vartabed-kalenderian-ourfa/ DİPNOTLAR
• Şinasi Gündüz, “Misyonerlik”, DİA, C. 30, s. 193.
• Şinasi Gündüz, “Misyonerlik ve Hıristiyan Misyonerler”, Diyanet İlmi Dergi, C. 38, S. 2, 2002, s. 5.
• Uğur İnan, Osmanlı Devleti’nde Almanlar’ın Protestan Misyonerlik Faaliyetleri, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2015, s. 1.
• American Board of Commissioners for Foreign Missions.
• Uygur Kocabaşoğlu, Anadolu’daki Amerika, (Kendi Belgeleriyle 19. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’ndaki Amerikan Misyoner Okulları), 3. Baskı, Ankara, İmge Kitapevi Yayınları, 2000, s. 15.
• Abdullah Ekinci, İsmail Asoğlu, “Urfa’da Bir Hristiyan Kadın Mis- yoner: Corinna Shattuck ve Faaliyetleri” Osmanlı Urfası, Ed. Abdullah Ekinci, Ankara, Orient Basım, 2017, s. 405.
• Bahattin Turgut, “Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Amerikan Board Mis- yonerlerinin Urfa’daki Faaliyetleri”, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fa- kültesi Dergisi CÜİFD, C. 19, S. 1, (2015), s. 209-210.
• Abdullah Ekinci, İsmail Asoğlu, s. 409.
• Özlem Kutkan, “Osmanlı İmparatorluğu’nda Bir Misyoner Hekim ve Dünyası: David H. Nutting (1854-1875)”, Halil İnalcık Armağanı IV, Ed. Ahmet Özcan, İstanbul, Doğu Batı Yayınları, 2017, s. 29.
• Faruk Taşkın, “Diyarbakır’da Bir Misyoner Hastanesi: Diyarbakır Amerikan Hastanesi (1908-1915)”, Journal of History and Future, Vo- lume 3, Issue 3, (2017), s. 112.
• BOA, DH.MKT: 1774/70; BOA, Y.PRK.UM: 20/29; BOA, Y.PRK.UM: 19/105-4
• Ercan Haytaoğlu, “Amerikan Misyonerlerinin Anadolu Toprakla- rındaki Sağlık Faliyetleri ve Ermeniler”, Yeni Türkiye, S. 60, (2014), s. 1.
• Hans-Lukas Kieser, “Bir Misyoner Hastanesinin Çevresindeki Küçük Dünya: Urfa, 1897-1922” Osmanlı İmparatorluğu’nda Yaşamak, Derleyenler: François Georgeon, Paul Dumont, 5. Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları, 2011, s. 258.
• Selami Kılıç, Türk-Alman Arşiv Belgeleriyle Ermeni Surunu ve Al- manya, Ankara, TTK Yayınları, 2015, s. 96. 15Kılıç, s. 95.
• Şamil Mutlu, Osmanlı Devleti’nde Misyoner Okulları, İstanbul, Gökkubbe, 2005, s. 104-105.
• Hans-Lukas Kieser, Iskalanmış Barış, (Doğu Vilâyetleri’nde Mis- yonerlik, Etnik Kimlik ve Devlet 1839-1938), İstanbul, 4. Baskı, İletişim Yayınları, 2013, 282; Kılıç, s. 95.
• Hans-Lukas Kieser, “Bir Misyoner Hastanesinin Çevresindeki Küçük Dünya: Urfa, 1897-1922” s. 266; Uğur İnan, Osmanlı Devle- ti’nde Almanların Protestan Misyonerlik Faaliyetleri, Ankara, TTK Ya- yınları, 2015, s. 392.
• Hans-Lukas Kieser, “Bir Misyoner Hastanesinin Çevresindeki Küçük Dünya: Urfa, 1897-1922” s. 267.
• BOA, DH.İD: 154/3.
• Carl Gustav Jung, Anılar, Düşler, Düşünceler, İstanbul, Can Yayın- ları, 2014, s. 96.
• Bengü Polat, Ratip Ayaz, “İngiliz Misyonerlik Faaliyetlerinin Os- manlı Devleti’nin Yıkılış Sürecine Etkileri”, Ankara Üniversitesi Türk İn- kılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S. 61, (2017), s. 7. 23BOA, ŞD: 86/4-41.
• BOA, DH.İD: 154/3-6 (h. 21 Rebîü’l-evvel 1330/m. 10 Mart 1912).
• BOA, ŞD: 86/4-45 (h. 22 Rebîü’l-ahir 1330/m. 10 Nisan 1912).
• BOA, ŞD: 86/4-41 (h. 15 Muharrem 1330/m. 5 Ocak 1912). 31BOA, ŞD: 86/4-13. 32BOA, ŞD: 86/4-15.
• BOA, DH.İD: 174/21 (r 4 Eylül 1330/m. 17 Eylül 1914).
• BOA, DH.İD: 47-1/49-6 (h. 8 Cemâziye’l-âhir 1330/m. 25 Mayıs 1912.
• Selami Kılıç, “Ermeni Dostu Olarak Tanınan Bir Alman Din Adamı Dr. Johannes Lepsius”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, S. XVII, (2001), s. 587.
• Hans-Lukas Kieser, Iskalanmış Barış, (Doğu Vilâyetleri’nde Mis- yonerlik, Etnik Kimlik ve Devlet 1839-1938), s. 294.
• Hans-Lukas Kieser, Iskalanmış Barış, (Doğu Vilâyetleri’nde Mis- yonerlik, Etnik Kimlik ve Devlet 1839-1938), s. 295.
• BOA, DH.İD: 163/60.
• BOA, DH.İD: 163/60 (h. 10 Kânûn-i Evvel 1330/m. 23 Aralık 1914).
• Mehmet Emin Elmacı, II. Meşrutiyet’ten Lozan’a Kapitülasyonlar, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, İzmir, 2001, s. 72-73.
• Ephraim K. Jernazian, Judgement Unto Truth: Witnessing the Ar- menian Genocide, Trans. Alice Haig, NewBrunswick and London, Tran- saction Publishers, 1990, s. 67.
• Baha Tanel, Hatice Şahin, Cumhuriyet’ten önce Ülkemizde Hasta- neler, Çocuk Hastaneleri ve Tıp Eğitimi, İzmir, Ege Üniversitesi Basımevi, 2013, s. 39.
• Geo. L. Richards, The Medical Work Of The Near East Relief, (A Review of Its Accomplishments in Asia Minor and the Caucasus during 1919-20), New York, Near East Relief, 1923, s. 28.
• Herman Goltz und Axel Meissner, “Albet Oeri”, Deutschkand, Ar- menien und die Türkei 1895 – Thematisches Lexikon zu Personen, Insti- tutionen, Orten, Ereignissen, München, K.G. Saur, 2004, s. 387.
• Hans-Lukas Kieser, “Johannes Lepsius: Teologian, Humanitarian Activist and Historian of Völkermord. An Approach to a German Biog- raphy (1858-1926)”, Logos im Dialogos: Auf der Suche nach der Ortho- doxie, Ed. Anna Briskina-Müller, Armenuhi Drost-Abgarjan, Axel Meissner, Berlin, Lit, 2011, s. 221. 46BOA, MV: 199/16.
• BOA, İ.DUİT: 36/34, MV: 241/156.
• BOA, DH. ŞFR: 66/47-1 (m. 22 Temmuz 1916); Güler Yarcı, “Os- manlı İmparatorluğu’nda Alman Hastaneleri”, I. Uluslararası Tarihi ve Kültürel Yönleriyle Türk-Alman İlişkileri Sempozyumu (8-10 Ekim), Ed. Ramazan Çalık, Mustafa Çapan, Konya, Bahçıvanlar Basım, 2010, s. 518. 49Kılıç, s. 98.
• Müslüm Akalın, Urfa Kurtuluş Destanı “Milli Mücadele Urfa” Anılar-Belgeler, İstanbul, Şanlıurfa Valiliği İKM Yayınları, Fsf Printing House. 2008, s. 73.
• Ulvi Keser, “Doğu Lejyonu (Legion D’orient) ve Güney Bölge- sindeki Ermeni Faaliyetleri (1918-1922)”, Millî Mücadele’de Güney Bölgesi Sempozyumu 25 - 27 Aralık 2013 / Gaziantep Bildiriler, Ankara, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, 2015, s. 115.
• İsmail Özçelik, Millî Mücadelede Anadolu Basınında Güney Cephesi (Adana, Antep, Maraş, Urfa) 1919-1921, Ankara, Atatürk Araş- tırma Merkezi, 2005, s. 276. Özçelik, s. 280. 54Akalın, s. 99. 55Akalın, s. 137. 56Akalın, s. 143.
• Geo. L. Richards, s. 28. 58Özçelik, s. 275.
• Baha Tanel, Hatice Şahin, s. 39.
• Abdulhalim Durma, Evliyalar Şehri Şanlıurfa, Samsun: Erol Ofset Matbaacılık Yayıncılık, 2015, s. 168.
• Baytop, a.g.e., s. 193-194.
• Gülkızıca Yürür, Gaziantep’teki Amerikan Hastanesi, Hastaneye Bağlı Tıp ve Sağlık Okullarının Tarihi ve Çevreye Etkileri, Yayımlanma- mış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstan- bul: 2013, s. 59-60.
• Hans-Lukas Kieser, “Bir Misyoner Hastanesinin Çevresindeki Küçük Dünya: Urfa, 1897-1922,” Osmanlı İmparatorluğu’nda Yaşamak, (2011), s. 283-284.
• Hamdullah Közcü, Urfa Mimarisinde Kabaltılar, Şanlıurfa: Şanlı- urfa Büyük Şehir Belediyesi Yayınları, 2016, s. 48-112; http://www.ur- faflash.com/kose-yazisi/145/urfali-vanes-emmi.html, Erişim Tarihi: 14. 03. 2018.