Bazı Haşhaş Çeşitlerinde Farklı Gölgeleme ve Sıra Üzeri Mesafesinin Kapsül Verimi ve Morfin Oranı Üzerine Etkisi

Yıl 2000, Cilt: 14 Sayı: 24, 53 - 64, 15.12.2000

Hasan Koç Fikret Akınerdem

Öz

Bu araştırma Konya’nın Doğanhisar ilçesi şartlarında iki yıl süreyle (1995-96 ve 1996-97), üç haşhaş çeşidinde (Ofis 95, Afyon 95, Afyon 96) farklı gölgeleme dönemleri ve sıra üzeri mesafelerinin kapsül verimi ve morfin oranına etkilerini belirlemek amacıyla “Tesadüf Bloklarında Bölünen Bölünmüş Parseller” deneme desenine göre üç tekerrürlü olarak yürütülmüştür. Araştırmada tam gölge (G1), çiçeklenmeden itibaren gölge (G2), çiçeklenmeden itibaren hasada kadar gölge (G3) ve açık alan (kontrol) olmak üzere dört farklı gölgeleme ile 5, 10, 15, 20 cm olmak üzere dört farklı sıra üzeri mesafesi kullanılmıştır. Araştırmada veriler, verim unsurları ve bazı morfolojik özellikler bakımından çeşit, gölge ve sıra üzeri mesafesi istatistiki olarak önemli farklılıklar göstermiştir. Genel olarak gölgeleme uygulamalarında kapsül verimi artmış ve morfin oranı düşmüştür. Ortalama kapsül verimi, Ofis 95 çeşidinde 1135 kg/ha olarak tespit edilmiş ve en yüksek kapsül verimi tam gölgelemede, en düşük ise sıra üzeri 15 cm olan mesafede bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Haşhaş çeşitleri, gölgeleme, sıra arası, morfin oranı

Effects of Different Shading Periods and Row Widths on Pod Yield and Morphine Rate of Some Poppy Varieties

Öz

his research was conducted to determine the effects of different shading periods and row widths on yield and morphine rate of three poppy varieties (Ofis 95 and Afyon 95 and Afyon 96) during 1995-96 and 1996-97 growing seasons in Doganhisar/Konya. The experiment was designed according to the “Split-Split Plots on a Randomized Complete Block” with three replications and four shading treatments (full shading, shading from flowering to harvest, shading from flowering to harvest, shading from flowering to harvest until capsule development, and open area as control) and four row widths (5, 10, 15 and 20 cm) were taken as factors. According to the mean values of two years, pod yield (1135 kg/ha) and morphine yield (7.14 kg/ha) were obtained from Ofis 95 variety at maximum in shading treatments and 15 cm row widths. Generally, shading applications increased pod yield but decreased morphine rates. All shading application decreased pod diameter, but increased row width made larger of them. The larger pod diameter occurred from 20 cm row width with 5 cm row width.

Anahtar Kelimeler

Poppy varieties, shading, row widths, morphine rate

Kaynakça

• Arslan, N., Er, C., Cansev, H., 1986. Haşhaş Ekimi Yasağının Kaldırılmasından Beri Haşhaş Tarımı ve Problemleri, VI. Bit. İlaç Haml. Top. 10-16 Mayıs, Ankara.
• Bernath, J., Danos, B., Vares, T., Szanto, J. and Tedgyi, P., 1988. Variation in alkaloid production in poppy ecotypes; responses to different environments. Biochemical systematic and Ecology. 16 (2): 171-73 (Fb. Abst.58.6895).
• Bernath, J.,1989. Variation of dry substance and alkaloid accumulation in the developing capsule of poppy (Papaver somniferum L.) Herba Hungarica.28 (3):15-20.
• Büyüköğmen, R., 1993. Populasyonlarının Farklı Yörelerden Temin Edilen Yerli ve Yabancı Haşhaş Bazı Bitkisel Özellikleri, Yük. Lis. Tezi, Fen Bil. Ens. Ankara.
• Erdurumlu, A., 1989. Haşhaş Hatlarında Fenolojik ve Morfolojik Karakterlerin Morfin ve Kapsül Verimine İlişkililiği Üzerinde Tetkikler, Dokt. Tezi, Fen Bil. Ens. Ankara.
• Erdurumlu, A., Önen, Y., 1960. Haşhaş, TMO Yayınları, Meslek Kitapları, Ankara.
• Gümüşçü, A., 1996. Eşit Şartlarda Bazı Haşhaş (Papaver Somniferum L.) Çeşit ve Hatlarının Verim ve Özelliklerin Karşılaştırılması, Yük. Lisans Tezi, Fen Bilim Enstitüsü, Ankara.
• İnecekara, F., 1949. Türkiye Haşhaş Çeşitleri ve Bunların İçel ve Afyon verimi Bakımından Değerleri, TMO Yayınları, Ankara.
• İnecekara, F., 1972. Değerlendirilmiş Türkiye Haşhaşı. No:83, İzmir.
• Ivanova, R.M., 1972. Correlation's between some characters in oil poppy. Plant Breeding Abst. 42:387.
• Ivory, S., Barrett, S.,1969. The use of a new summarized index of voles in comparative variety trials with poppies. Miscellaneous Temper. and Trop.Plant Abst. No 46:691.
• Kaicker, U.S., Singh, B., Balkrishnan, K.A., Singh, E.P., 1975. Correlations and path coefficient analysis of Opium poppy, Genetica Agraira, New Delhi 25:37-39.
• Kaicker, W.S., Sahal, H.C., Singh, H.P., Chaudhry,B., 1978. Environmental effects on morphine contents of opium poppy. Bulletin of Narcotic Vol. XXX No.3 :269-74.
• Karadavut, U., 1994. Yabancı Kökenli Haşhaş (Papaver somniferum L.) Çeşit ve Popülasyonlarının Bazı Bitkisel Özellikleri Yük. Lis. Tezi, Fen Bil. Ens. Ankara.
• Muchova, D., Brezinova, B., Doupovc, M., 1993. Effect of stand density on the yield of poppy. Rozhledy, Vysoka. Piest. Sil K-Zakadani 35, Bolom 9.
• Novak, J., Stroka, V., 1992. Evaluation of selected poppy varieties. Rostlinna Vyroba, Vysoka Skola Zemedeiska, 16521 Prague, 6-Suchdol, Czechoslovakia.
• Sethi, K.L., Saxena, R.L., Gupta, R., Bhatn, S.K., Sundaram, N.K., 1990. Performance of poppy cultivars in relation to seed, oil and latex yield under different methods of crop management. Proceedings of 2nd National Seed Seminar, Division of Seed Science and Technology IARI New Delhi. 110012, India.
• Shukla, S., Khamria, K.R., 1987. Genetic association in opium poppy. Indian Journal of Agricultural Sciences 57:147-151.
• Sip V., Skorpil, R., 1981. The morphine yield of poppy in various environments. Agricultural literature of Czechoslovakia.