BIST Enerji Endeksi Şirketlerinin LOPCOW-CRITIC Tabanlı CoCoSo Yöntemleri ile Finansal Performans Analizi

Yıl 2024, , 48 - 64, 30.04.2024

Süreyya Yılmaz Özekenci

https://doi.org/10.29249/selcuksbmyd.1400056

Öz

Çalışmanın amacı, Borsa İstanbul'da (BIST) işlem gören enerji şirketlerinin 2022 dönemi finansal performansının hibrit ÇKKV yöntemleri kullanılarak araştırılmasıdır. Bu çalışmada, seçilen şirketlerin finansal performansını incelemek için LOPCOW-CRITIC ve CoCoSo'ya dayalı yeni bir model önerilmektedir. Kriterler bu alanda daha önce yapılan araştırmalara dayanarak belirlenmiştir. Finansal performans değerlendirmesi, on üç kriter ve yirmi iki şirket dikkate alınarak gerçekleştirilmiştir. Kriterlerin ağırlıklarının hesaplanmasında LOPCOW ve CRITIC olmak üzere iki farklı objektif ağırlıklandırma yöntemi kullanılmıştır. Daha sonra kriter ağırlıkları toplu ağırlıklandırma yöntemi (AWM) kullanılarak birleştirilmiştir. AWM yönteminden elde edilen sonuçlara göre stok devir hızı ve ATR sırasıyla en önemli ve en az önemli kriter olarak bulunmuştur. Kriterlerin ağırlıkları belirlendikten sonra alternatifler CoCoSo yöntemi kullanılarak sıralanmıştır. CoCoSo yönteminden elde edilen sonuçlara göre MAGEN ve PAMEL'in sırasıyla en yüksek ve en düşük finansal performansa sahip olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca önerilen model duyarlılık analizi kullanılarak test edilmiştir. Önerilen modelin sağlamlığı ve güvenilirliği on farklı senaryo altında izlenmiştir. Genel sonuçlar, 2022 yılında MAGEN, ZEDUR ve KARYE'nin en yüksek finansal performansa sahip olduğunu, en düşük finansal performansı ise sırasıyla ARASE, AKSEN ve PAMEL'in gösterdiğini ortaya koymuştur.

Anahtar Kelimeler

finansal performans, BIST100, enerji işletmeleri, ÇKKV

Etik Beyan

Etik beyan gerektirmeyen bir çalışmadır.

Destekleyen Kurum

yok

Teşekkür

yok

Financial Performance Analysis of BIST Energy Index Companies with LOPCOW-CRITIC Based CoCoSo Methods

Öz

The aim of this study is to investigate the financial performance of energy companies traded in Borsa Istanbul (BIST) for the period 2022 using hybrid MCDM methods. In this paper, a new model based on LOPCOW-CRITIC and CoCoSo is proposed to examine the financial performance of selected companies. The criteria were determined based on previous research in this field. A financial performance analysis was conducted considering thirteen criteria and twenty-two companies. Two objective weighting methods, namely LOPCOW and CRITIC, were used to calculate the weights of the criteria. Afterwards, the criterion weights were combined using the aggregate weighting method (AWM). According to results obtained from the AWM method, inventory turnover rate and asset turnover rate were found to be the most and least important criteria, respectively. Once the weights of the criteria were determined, the alternatives were ranked using the CoCoSo method. According to results gathered from the CoCoSo method, it was observed that MAGEN and PAMEL had the highest and lowest financial performance, respectively. Moreover, the proposed model was tested using a sensitivity analysis. The robustness and reliability of the proposed model were monitored under ten different scenarios. Overall results emphasized that MAGEN, ZEDUR, and KARYE had the highest financial performance, while ARASE, AKSEN, and PAMEL had the lowest financial performance in 2022, respectively.

Anahtar Kelimeler

Financial performance; BIST100; energy companies; MCDM

Kaynakça

• Akbulut, O. Y. (2020). Finansal Performans İle Pay Senedi Getirisi Arasindaki İlişkinin Bütünleşik CRITIC ve MABAC ÇKKV Teknikleriyle Ölçülmesi: Borsa İstanbul Çimento Sektörü Firmalari Üzerine Ampirik Bir Uygulama. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (40), 471-488.
• Bağcı, H., ve Yüksel Yiğiter, Ş. (2019). BİST’te Yer Alan Enerji Şirketlerinin Finansal Performansının SD ve WASPAS Yöntemleriyle Ölçülmesi. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9 (18) , 877-898.
• Bektaş, S. (2022). Türk Sigorta Sektörünün 2002-2021 Dönemi için MEREC, LOPCOW, COCOSO, EDAS ÇKKV Yöntemleri ile Performansının Değerlendrilmesi. BDDK Bankacılık ve Finansal Piyasalar Dergisi, 16(2), 247-283.
• Çiftci, H. N., & Yildirim, B. F. (2020). Bist Enerji Sektöründe Faaliyet Gösteren İşletmelerin Finansal Performanslarinin İncelenmesi: Gri Sayilara Dayali Zaman Kesiti Örneği. Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 22(3), 384-404.
• Cooper, S. (2004). Corporate Social Performance: A Stakeholder Approach, 1st Edition, England, Routledge Publishing.
• Diakoulaki, D., Mavrotas, G., & Papayannakis, L. (1995). Determining objective weights in multiple criteria problems: The critic method. Computers & Operations Research, 22(7), 763-770.
• Dursun, G. D. (2018). Türkiye’de faaliyet gösteren ticari bankaların aktif kalitesinin TOPSIS yöntemi ile ölçümü. Ekonomi Politika ve Finans Araştırmaları Dergisi, 3(3), 243-258.
• Ecer, F., & Pamucar, D. (2022). A novel LOPCOW‐DOBI multi‐criteria sustainability performance assessment methodology: An application in developing country banking sector. Omega, 112, 102690.
• Ersoy, N. (2023). BIST Perakende Ticaret Sektöründe LOPCOW-RSMVC Modeli ile Performans Ölçümü. Sosyoekonomi, 31(57), 419-436.
• Ertaş, F. C., & Yetim, A. (2022). Covıd-19 pandemisinde gıda ve içecek sektöründeki işletmelerin finansal performansının TOPSIS yöntemiyle incelenmesi: BIST örneği. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (93), 53-74.
• Gümrah, A. (2016). Measuring the performance of participation banks by TOPSIS method: Turkey and Malaysia cases. International Journal of Business and Management Studies, 5(1), 211-218.
• Gürkan, S., & Aldoury, N. (2021). Topsis çok kriterli karar verme yöntemi ile karşilaştirmali finansal performans analizi: teknoloji şirketleri üzerine bir araştirma. Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(2), 225-239.
• Ighravwe, D., & Babatunde, M. (2018). Selection of a Mini-grid Business Model for Developing Countries Using CRITIC-TOPSIS with Interval Type-2 Fuzzy Sets. Decision Science Letters, 7(4), 427-442.
• İskenderoğlu, Ö., Karadeniz, E., & Ayyildiz, N. (2015). Enerji sektörünün finansal analizi: Türkiye ve Avrupa enerji sektörü karşılaştırması. İşletme ve İktisat Çalışmaları Dergisi, 3(3), 86-97.
• Kandemir, T., & Karataş, H. (2016). Ticari bankaların finansal performanslarının çok kriterli karar verme yöntemleri ile incelenmesi: Borsa İstanbul’da işlem gören bankalar üzerine bir uygulama (2004-2014). İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 5(7), 1766-1776.
• Karaoğlan, S., & Şahin, S. (2018). BİST XKMYA işletmelerinin finansal performanslarının çok kriterli karar verme yöntemleri ile ölçümü ve yöntemlerin karşılaştırılması. Ege akademik bakış, 18(1), 63-80.
• Kavas, Y. B., Medetoğlu, B., & Öztürk, M. (2023). Finansal performans analizi: TOPSIS ve MOORA yöntemleriyle BIST elektrik gaz ve buhar sektörü üzerine bir uygulama. EKEV Akademi Dergisi, (94), 330-344.
• Kınalı, F. (2022). İşletmelerin Finansal Performanslarının Mali Yapı Oranları Açısından Değerlendirilmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 25(2), 746-756.
• Konak, T., Elbir, G., Yılmaz, S., Karataş, B., Durman, Y., & Düzakin, H. (2018). Borsa İstanbul’da işlem gören tekstil firmalarının TOPSIS ve MOORA yöntemi ile analizi. Çukurova Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22(1), 11-44.
• KPMG. (2022). Sektörel Enerji Bakış https://kpmg.com/tr/tr/home/gorusler/2022/04/enerji-sektorel-bakis.html (28.11.2023)
• Kurt, G., & Kablan, A. (2022). Covid-19’un, BİST ulaştırma endeksinde faaliyet gösteren havayolu işletmelerinin finansal performansı üzerindeki etkilerinin, çok kriterli karar verme yöntemleri ile analizi. İşletme Akademisi Dergisi, 3(1), 16-33.
• Maliene, V., Dixon-Gough, R., & Malys, N. (2018). Dispersion of relative importance values contributes to the ranking uncertainty: Sensitivity analysis of Multiple Criteria Decision-Making methods. Applied Soft Computing, 67, 286- 298.
• Marjanović, I., & Popović, Ž. (2020). MCDM approach for assessment of financial performance of Serbian banks. Business Performance and Financial Institutions in Europe: Business Models and Value Creation Across European Industries, 71-90.
• Martin, R. (1997). Do we practise quality principles in the performance measurement of critical success factors?. Total Quality Management, 8(6), 429-444.
• Mercan, Y., & Çetin, O. (2020). COPRAS ve VIKOR yöntemleri ile BIST elektrik endeksindeki firmalarinin finansal performans analizi. Uluslararası Afro-Avrasya Araştırmaları Dergisi, 5(9), 123-139.
• Moghimi, R., & Anvari, A. (2014). An integrated fuzzy MCDM approach and analysis to evaluate the financial performance of Iranian cement companies. The International Journal of Advanced Manufacturing Technology, 71(1-4), 685-698.
• Nguyen, P. H., Tsai, J. F., Hu, Y. C., & Ajay Kumar, G. V. (2022). A Hybrid method of MCDM for evaluating financial performance of Vietnamese commercial banks under COVID-19 impacts. Shifting Economic, Financial and Banking Paradigm: New Systems to Encounter COVID-19, 23-45.
• Orhan, M., Altın, H., & Aytekin, M. (2020). Çok kriterli karar verme yöntemleriyle finansal performans değerlendirme: ulaştırma alanında bir uygulama. Turkish Studies - Economy, 15(1), 395-410. https://doi.org/10.29228/TurkishStudies.40149
• Özbek, H. E., & Özekenci, E. K. (2023). Investigation of Digital Logistics Market Performance in Developing Countries with Hybrid MCDM Methods. JOEEP: Journal of Emerging Economies and Policy, 8(2), 559-576.
• Özekenci, E. K. (2023a). Assessing The Logistics Market Performance of Developing Countries By SWARA-CRITIC Based CoCoSo Method. LogForum, 19(3), 375-394.
• Özekenci, E. K. (2023b). Analysis of metropolitan cities export performance in Turkey by integrated MCDM methods. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (34), 89-118.
• Safaei Ghadikolaei, A., Khalili Esbouei, S., & Antucheviciene, J. (2014). Applying fuzzy MCDM for financial performance evaluation of Iranian companies. Technological and Economic Development of Economy, 20(2), 274-291.
• Şahin, İ. E., & Karacan, K. B. (2019). BIST’te işlem gören inşaat işletmelerinin çok kriterli karar verme yöntemleri ile finansal performans ölçümü. International Journal of Multidisciplinary Studies and Innovative Technologies, 3(2), 162-172.
• Say, S., (2022). ARAS ve COPRAS Yöntemleri ile BIST Teknoloji Endeksindeki Şirketlerin Finansal Performans Analizi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 25(Özel Sayı), 511-523.
• Şimşek, O. (2022). Hibrid Bir ÇKKV Modeli ile Türk Bankacılık Sektöründe Finansal Performans Değerlendirmesi. Turkish Studies-Economics, Finance, Politics, 17(2).
• Sonmez, F., Baysal, G., Anik Baysal, I., Bademcioglu, M., (2023). Determining the financial performances of BIST100 energy companies by topsis method. PressAcademia Procedia (PAP), 16, 149-155.
• Soy Temür, A., & Tulum, S. (2022). BİST Teknoloji İşletmelerinin Nakit Akış Oranlarına Dayalı CRITIC Ağırlıklandırmalı CoCoSo Yöntemi ile Finansal Performans Analizi. Pamukkale University Journal of Social Sciences Institute/Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (51).
• Süslü, C., & Hizlier, S. S. (2023). CRITIC tabanlı MULTIMOORA ve TOPSIS yöntemleri ile finansal performans analizi: BIST spor endeksi şirketleri üzerine bir çalışma. İşletme, 4(1), 109-129.
• Topal, A. (2021). Çok kriterli karar verme analizi ile elektrik üretim şirketlerinin finansal performans analizi: Entropi tabanlı Cocoso yöntemi. Business & Management Studies: An International Journal, 9(2), 532-546.
• Yazdani, M., Zarate, P., Kazimieras Zavadskas, E., & Turskis, Z. (2019). A combined compromise solution (CoCoSo) method for multi-criteria decision-making problems. Management decision, 57(9), 2501-2519.