Endüstri 4.0’ın Endüstrilerin Yapısı ve Paydaş İlişkileri Üzerine Yansımaları

Yıl 2020, , 684 - 705, 30.11.2020

Derya Çakmak Karapınar , Derya Öcal

https://doi.org/10.29249/selcuksbmyd.682886

Öz

Tarihsel süreç içerisinde gerçekleşen her bir yenilik toplumsal, siyasal ve ekonomik yapılar üzerinde dönüşümlere neden olmaktadır. Her bir Endüstri Devrimi bu dönüşümlerin izlerini açığa çıkarmaktadır. Öyle ki günümüzde gerçekleşmekte olan ve içerisinde birçok yeniliği barındıran Dördüncü Sanayi Devrimi (Endüstri 4.0) sürecinde meydana gelmesi öngörülen gelişmelerin diğer endüstri devrimlerinde olduğu gibi toplumsal, yönetsel, üretimsel ve ekonomik yapılarda dönüşümler açığa çıkarması beklenmektedir. Çalışma kapsamında beklenen dönüşümlerin neler olduğunu ortaya koymak amacıyla, her yıl Türkiye’nin en büyük 500 firmasını sunan ISO’nun 2016 yılı için yayınlamış olduğu “Üretimden Satışa Türkiye’nin 2016 Yılı 500 Büyük Sanayi Kuruluşu” listesi kullanılmış ve listede yer alan Beyaz Eşya ve Otomotiv sektörlerinde faaliyet gösteren firmalar seçilmiştir. 20 firma yetkilisinden 14’ü görüşmeye katılmaya gönüllü olmuştur. Firma yetkilileriyle yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılarak; teknolojik gelişmelerin ve Endüstri 4.0 sürecinin doğrudan veya dolaylı olarak endüstriyel yapılarda, mesleklerde, yönetsel süreçlerde, ekonomik ve toplumsal yapılarda meydana getirdiği dönüşümleri ve bunların paydaş ilişkilerine yansımalarını ortaya koymayı hedefleyen görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Görüşme neticesinde elde edilen veriler içerik analizi yöntemi ile çözümlenmiştir. Analiz sonucunda firma yetkililerinin gerçekleşmekte olan endüstriyel devrimin farkında olduğu ve sektörlerin farkındalık düzeyinin teknoloji kullanımına bağlı olarak değişiklik gösterdiği tespit edilmiştir. Aynı zamanda Endüstri 4.0 bileşenlerini sistemlerine başarı ile uygulayan ve bu dönüşümü yönetebilen işletmelere üretim, maliyet, rekabet, fiyat ve kalite açılarından avantajlar sağlaması beklendiği saptanmıştır. Bu dönüşümün insanların işsiz kalmasına neden olacağını düşünenlere karşın insanları her anlamda olumlu etkileyeceğini düşünen yetkililer olduğu ve bu süreçten en avantajlı çıkacak tarafın ise tüketiciler olacağı görüşünün hakim olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Endüstri 4.0, Endüstri 4.0 Bileşenleri, İstihdam, Yönetsel Süreçler, Endüstri Devrimleri

Kaynakça

• Akben, İ. ve Avşar, İ. İ. (2018). “Endüstri̇ 4.0 ve Karanlık Üretim: Genel Bir Bakış”. Türk Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 1(3), 26-37.
• Akgündüz, E. T. (2008). Rekabetçi İşletmelerde Esnek Üretim Sistemlerinin Avantajları ve Analitik Hiyerarşi Sürecinin Kullanılması [Elektronik Sürüm]. (Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi). İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Aktan, C. C. ve Tunç, M. (1998). “Bilgi Toplumu ve Türkiye”, Yeni Türkiye Dergisi-Mepa News, Ocak-Şubat, 118-134.
• Alçın, S. (2016). “Üretim İçin Yeni Bir İzlek: Sanayi 4.0”. Journal of Life Economics, 3(2), 19-30.
• Altunışık, R. (2015) “Büyük Veri: Fırsatlar Kaynağı mı Yoksa Yeni Sorunlar Yumağı mı?”. Yildiz Social Science Review, 1(1), 45- 76.
• Aybars, H. (2016). “Dijital Evrim ile Endüstri 4.0”. BThaber Dosya, 20-26 Haziran, 17-24.
• Babür Tosun, N. (2010). İletişim Temelli Marka Yönetimi. İstanbul: Beta Yayıncılık.
• Banger, G. (2017). Endüstri 4.0 Ekstra. Ankara: Dorlion Yayınları.
• Bozkurt, Ü. İ. ve Durdu, A. (2017). “Akıllı Fabrikalarda Dağıtılmış Kontrol Sistemleri Uygulaması ve RFID Yaklaşımı”. Dicle Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Dergisi, 8 (3), 515-523.
• Bulut, E.ve Akçacı, T. (2017). “Endüstri̇ 4.0 ve İnovasyon Göstergeleri̇ Kapsamında Türkiye Analizi̇”. ASSAM – (UHAD) Uluslararası Hakemli Dergi, 7, 50-72.
• Creswell, J.W. (2013). Nitel Araştırma Yöntemleri (3.Baskıdan Çev. Selçuk Beşir Demir). Ankara: Siyasal Kitapevi.
• Çetinkaya, G. ve Akar, S. (2018). “Should Robots Pay Taxes? Evaluation For Turkey/Robotlar Vergi̇ Vermeli̇ Mı̇? Türkiye Açısından Değerlendirme”. Sevda Akar ve Duygu Şenbel Eser (Ed.) Current Debates in Publıc Fınance & Publıc Admınıstratıon. (ss. 45-56) London: IJOPEC Publication Limited.
• Demirel, E., Alp, M., Taşdemir, M. ve Torlak, S. (2018). “Dijital Taylorizmin İnsan, Üretim ve Ekonomik Üzerindeki Etkisinin İncelenmesi”. Journal of Social and Humanities Sciences Research, 5 (18), 430-438.
• Devezas, T., Leiãto, J. and Sarygulov, A. (2017). “Introduction”. In Ed. Tessaleno Devezas, João Leitão and Askar Sarygulov. Industry 4.0: Entrepreneurship and Structural Change in the New Digital Landscape. Switzerland: Springer International Publishing.
• Doyduk, H. B. B. ve Tiftik, C. (2017). “Nesnelerin İnterneti: Kapsamı, Gelecek Yönelimi ve İş Fırsatları”. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, 52 (3), 127-147.
• EBSO. (2017). Sanayi 4.0: Uyum Sağlayamayan Kaybedecek!. II. Baskı. Ege Bölgesi Sanayi Odası Araştırma Müdürlüğü.
• Ege, B. (2014). “4. Endüstri Devrimi Kapıda mı?”. Bilim ve Teknik Dergisi, 558, 26-29.
• Eğer, E. (2017). “Endüstri 4.0 ile Birlikte Gelecek 10 Yeni Meslek”. http://www.endustri40.com/endustri-4-0-ile-birlikte-gelecek-10-yeni-meslek/, [Erişim Tarihi: 08.02.2017].
• Eldem, M. O. (2017). “Endüstri 4.0”. TMMOB EMO Ankara Şubesi Haber Bülteni, 3, 10-16.
• Elibol, H. (2005). “Bilişim Teknolojileri Kullanımının İşletmelerin Organizasyon Yapıları Üzerindeki Etkileri”. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13, 154-162.
• Erdem, T. (2006). “Feodaliteden Sanayi Toplumuna” Tevfik Erdem (Ed.). Feodaliteden Küreselleşmeye: Temel Kavram ve Süreçler. (ss. 31-69). Ankara: Lotus Yayınevi.
• Erdoğdu, M. M. ve Karaca, C. (2017). “The Fourth Industrial Revolution and a Possible Robot Tax”. İrem Berksoy, Kutlu Dane, Milenko Popovic (Eds.) In Institutions & Economic Policies: Effects on Social Justice, Employment, Environmental Protection & Growth (ss. 103-122). Londra: IJOPEC Publication.
• Fırat, S. Ü. ve Fırat, O. Z. (2017). “Sanayi 4.0 Devrimi Üzerine Karşılaştırmalı Bir İnceleme: Kavramlar, Küresel Gelişmeler ve Türkiye”. Toprak İşveren Dergisi, 114, 10-23.
• Gezer, M. (2017). “Endüstri 4.0 Yolculuğu – Strateji ve Metodoloji”. https://tr.linkedin.com/pulse/end%C3%BCstri-40-yolculu%C4%9Fu-b%C3%B6l%C3%BCm-1-muharrem-gezer, [Erişim Tarihi: 20.05.2018].
• Giddens, A. (2000). Sosyoloji. Ankara: Ayraç Yayınları.
• Gilchrist, A. (2016). Industry 4.0: The Industrial Internet of Things. California: Apress Media.
• Görçün, Ö. F. (2016). Dördüncü Endüstri Devrimi-Endüstri 4.0. İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım.
• Günay, D. (2002), “Sanayi ve Sanayi Tarihi”. Mimar ve Mühendis Dergisi, 31, 8-14.
• Hänisch, T. (2017). “Grundlagen Industrie 4.0” in Hrsg. Volker P. Andelfinger und Till Hänisch, Industrie 4.0: Wie Cyber-Physische Systeme Die Arbeitswelt Verändern. Wiesbaden: Springer Gabler.
• Hobsbawm, E. J., (2013). Sanayi ve İmparatorluk. (Çev. Abdullah Ersoy) 5. Baskı. Ankara: Dost Kitapevi Yayınları.
• IFR (2017). The Impact of Robots on Productivity, Employment and Jobs. The International Federation of Robotics, A Positioning Paper.
• İşler, D. (2013). Küreselleşmenin Uluslararası Finansal Piyasalara Etkisi ve Türkiye Uygulaması [Elektronik Sürüm]. (Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• İşman, A. (2001). “Bilgisayar ve Eğitim”. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2, 1-34.
• Kahraman, H. (2017). “Endüstri 4.0 ile Katmanlı Üretim”. http://www.endustri40.com/endustri-4-0-ile-katmanli-uretim/, [Erişim Tarihi: 09.02.2017].
• Keleş Tayşir, N. (2011). Fordizmden Postfordizme Geçiş Sürecinde Ortam Koşulları ve Dış Kaynaklardan Yararlanma Uygulamasına Etkileri: Türkiye’de DKY Uygulamasına Geçiş Süreci Üzerine Beyaz Eşya Sanayinde Bir Araştırma [Elektronik Sürüm]. (Yayımlanmış Doktora Tezi). İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kersten, W., Schröder, M. und Indorf, M. (2017). “Potenziale der Digitalisierung für das Supply Chain Risikomanagement: Eine Empirische Analyse” Hrsg. Mischa Seiter, Lars Grünert und Sebastian Berlin. In Betriebswirtschaftliche Aspekte von Industrie 4.0, (47-74). Wiesbaden: Springer Gabler.
• Koçak, A. ve Diyadin, A. (2018) “Sanayi 4.0 Geçiş Süreçlerinde Kritik Başarı Faktörlerinin Dematel Yöntemi İle Değerlendirilmesi”. Ege Akademik Bakış, 18(1), 107-120.
• Kongar, E. (2001). Küresel Terör ve Türkiye. (3 Baskı). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Küçükalay, A. M. (1997). “Endüstri Devrimi ve Ekonomik Sonuçlarının Analizi”. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 2(Güz), 51-68.
• Macit, İ. (2017). “Kurumsal Kaynak Planlamasının Endüstri 4.0 Kazanımları: Bir Yapısal Çatı Modeli Önerisi”. Yönetim Bilişim Sistemleri Dergisi, 2 (1), 50-60.
• MEB. (2018). 12. Uluslararası MEB Robot Yarışması Temalı Robot Kategorisi Yarışma Kuralları. Sivas: Meslekî ve Teknik Eğitim Genel Müdürlüğü.
• Mevlütoğlu, M. A. (2015). Robotik Teknolojileri Sektör Raporu: Robotik, Otomasyon ve Yapay Zekâ: Genel Bakış ve Değerlendirmeler. STM Mühendislik Teknoloji Danışmanlık.https://www.stm.com.tr/documents/file/Pdf/9.Robotik%20Teknolojileri_2016-08-03-11-00-47.pdf, [Erişim Tarihi: 14.08.2017].
• MÜSİAD. (2017). Endüstri 4.0 ve Geleceğin Lojistiği- 2017 Lojistik Sektör Raporu. İstanbul: Müstakil Sanayici ve İşadamları Derneği.
• Orka, Ö. T. (2017). Bulut Bilişim Uygulamaları ve Büyük Veri Analizinin Özellikle Müşteri İlişkileri Yönetimi ve Pazarlama Stratejilerinin Belirlenmesindeki Etkileri [Elektronik Sürüm]. (Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi). Ankara: TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ötleş, S. (2016). “Endüstri 4.0: Gıda Sektörü Perspektifi”. Dünya Gıda Dergisi. Mayıs, 89-96.
• Özdoğan, A. (2017). Endüstri 4.0: Dördüncü Sanayi Devrimi ve Endüstriyel Dönüşümün Anahtarı. İstanbul: Pusula 20 Teknoloji ve Yayıncılık A.Ş.
• Rüßmann, M., Lorenz, M., Gerbert, P., Waldner, M., Justus, J., Engel, P. and Harnisch, M. (2015). Industry 4.0: The Future of Productivity and Growth in Manufacturing Industries. Boston: The Boston Consulting Group.
• Sakarya, C. (2017). “Endüstri 4.0 için Yasal Düzenleme Hazırlığı”. https://www.dunya.com/ekonomi/endustri-40-icin-yasal-duzenleme-hazirligi-haberi-356821, [Erişim Tarihi: 22.05.2018].
• Sayar, M. ve Yüksel, H. (2018). “Endüstri̇ 4.0 ve Türkiye Kamu Sektöründe Endüstri̇ 4.0 Dönüşümü”. Hukuk ve İktisat Araştırmaları Dergisi, 10 (2), 83-98.
• Schwab, K. (2016). Dördüncü Sanayi Devrimi: World Economic Forum. (Çev. Zülfü Dicleli). İstanbul: Optimist Yayım Dağıtım.
• Svantesson, D. and Clarke, R. (2010). “Privacy and Consumer Risks in Cloud Computing”. Computer Law and Security Review, 26 (4), 391-397.
• Şener, H. E. (2013). “Taylorizm ve Piyasa Bağlamında Kapitalist Yönetim Tekniklerinin Evrenselliği ve Nesnelliği”. Amme İdaresi Dergisi, 46(4), 93-106.
• Şimşek, T. (2017). “Endüstri 4.0 ile Geleceğe Bakış ve Beklentiler”. http://www.endustri40.com/endustri-4-0-ile-gelecege-bakis-ve-beklentiler/, [Erişim Tarihi: 20.12.2017].
• Tunçel, S., Candan, Z. ve Satır, A. (2017) “Mobilya Endüstrisinde Gelecek Vizyonu: Endüstri 4.0”. İleri Teknoloji Bilimleri Dergisi, 6 (3), 152-159.
• TÜBİTAK, (2016). Yeni Sanayi Devrimi Akıllı Üretim Sistemleri Teknoloji Yol Haritası. Ankara: Bilim, Teknoloji ve Yenilik Politikaları Daire Başkanlığı.
• Ünal, E. (2013). Fransız Düzenleme Teorisi Fordizimden Post-Fordizme 2008 Krizi [Elektronik Sürüm]. (Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Üzer, B. (2017). Sanal Para Birimleri. [Elektronik Sürüm]. (Yayımlanmış Uzmanlık Yeterlik Tezi). Ankara: Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Ödeme Sistemleri Genel Müdürlüğü.
• Vardar, S. (2016). “IV. Endüstri Devrimi Paradigması”. Kalkınmada Anahtar Verimlilik Dergisi, 28 (334), 10-14.
• Yazıcı, E. ve Düzkaya, H. (2016). “Endüstri Devriminde Dördüncü Dalga ve Eğitim: Türkiye Dördüncü Dalga Endüstri Devrimine Hazır mı?”. Eğitim ve İnsani Bilimler Dergisi: Teori ve Uygulama, 7 (13), 49-88.
• Yelis, B. (2017). “Akıllı Fabrikalara İlk Adım|SmartFactoryKL”. http://www.endustri40.com/akilli-fabrikalara-ilk-adim-smartfactorykl/, [Erişim Tarihi: 08.02.2017].
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2008). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. 6. Baskı. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. 10. Baskı. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Young, S. (2014). “Bosch’un Endüstri 4.0 Hamlesi”. “Akıllı” Yeni Dünya: Dördüncü Sanayi Devrimi. EKOIQ Dergisi’nin Özel Eki /Aralık.
• iso500.org.tr