XIX. YÜZYILIN SONLARINDA KIRŞEHİR'DE SANAYİ VE TİCARET HAYATINA BİR BAKIŞ ( 1875 - 1900 )

Yıl 2005, Cilt: 8 Sayı: 1-2, 279 - 310, 06.05.2014

Nurhan Mıstanoğlu

Öz

XIX. yüzyılın son çeyreğinde Kırşehir'de küçük sanayi dallarından en gelişmişi dokumacılıktı. Dericilik, boyacılık, bakırcılık, değirmencilik ve diğer küçük sanayi dallarıyla da uğraşılıyordu. Kırşehir ve yakınındaki tuzlalar çevre sancakların tuz ihtiyacını karşılamakta önem-

li bir yere sahipti. İncelenen dönemde diğer şehirlerle ticarî ilişkilerin sürdürüldüğü; yabancı memleketlerden de bazı kumaş ve eşyaların geldiği anlaşılmaktadır. Şehirde çeşitli ortaklıklar tesisi, mal alış-verişi gibi faaliyetlerin sıklıkla yapıldığı gözlenmekte, bunun yanında çok sayıda kişi ile olan borç-alacak ilişkisi dikkat çekmektedir. Kadınların, dokumacılık gibi işlerle uğraştıkları, mal alış-verişi yapıp ortaklar arasında yer aldıkları ve borç alıp-verdikleri tespit edilmiştir. Gayr-i müslimlerin şehirdeki ticarî faaliyetlerde etkili oldukları, kendi aralarında ve Müslümanlarla ortaklık tesis ettikleri ve borç-alacak ilişkisinde genellikle a-lacaklılar arasında bulundukları gözlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kırşehir; Sanayi; Dokumacılık; Ticaret.

Kaynakça

• I. KAYNAKLAR
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi Belgeleri
• Dahiliye Nezareti Islahat Komisyonu, Dosya No: 13, Vesika No: 9
• Sadaret Mektubî Kalemi Deavi, Dosya No Vesika No 43 167 8 213 28
• Sadaret Mektubî Kalemi Mühime Odası, Dosya No: 389, Vesika No: 55
• Yıldız Perakende Evrakı Umum Vilayetler Tahriratı, Dosya No: 1, Vesika No:108
• Kırşehir Şer’iye Sicilleri
• Numaralı Sicil ( 1875—1884 )
• Numaralı Sicil ( 1884—1887 )
• Numaralı Sicil ( 1887- 1892 )
• Numaralı Sicil ( 1896—1899 )
• Ankara Vilayeti Salnameleri 1293 (1876), 1300 (1882), 1309 (1891), 1311 (1893), 1318 (1900).
• II. KİTAP VE MAKALELER
• BARKAN, Ömer Lütfi, “Türkiye'de Din ve Devlet İlişkilerinin Tarihsel Geli
• şimi", Cumhuriyetin 50. Yıl Seminer/, TTK Yay., Ankara 1975, s. 49—97. BAYRAM, Mikail , Ahi Evren ve Ahi Teşkilat/hıh Kuruluşu, Damla Matbaa- cılık , Konya 1991.
• XIX Yüzy/lın Son/annda Kırşehir’de Sanayi ve 7icaret Hayat/na Bir Bak/ş (1875-1900)
• CANSIZ, İsmail, Şeriye Sicil/erine Göre XIX. Yüzyıl Sonlar/nda Yozgat
• Sancağı, Basılmamış Doktora Tezi, Gazi U. Sosyal Bilimler Ensti— tüsü, Ankara 1996.
• —————————— , “Osmanlı Döneminde Yozgat’ta Sosyal ve Kültürel Hayat",
• Osmanlı Devleti ve Bozok Sancağı, Türk Ocakları Yozgat Şubesi
• Yay., Yozgat 2000, s. 220-251. CİN, Halil, İslam ve Osman// Hukukunda Evlenme, Konya 1988. CUINET , Vital, La Turquie d545ie, Paris 1891. ÇADIRCI, Musa, TanZ/mat Döneminde Anadolu Kent/eri ’nin Sosyal ve
• Ekonom/k Yap/lan, TTK Yay., Ankara 1991. ÇAĞATAY, Neşet, Makaleler ve İncelemeler, Selçuk Ü. Yay., Konya 1983. ---------- , Bir Türk Kurumu Olan Anil/k, TTK Yay., Ankara 1997. ÇAHA, Ömer, “Osmanlı'da Sivil Toplum” Osmanl/ Top/um Yap/siKonya
• , s.369—401. DEMİREL, Ömer, “Kuruluşundan Günümüze Çeşitli Yönleriyle Bir Osmanlı
• Mahallesi Sivas Küçük Minare Mahallesi”, Türk Yurdu, C. 19-20,
• S.148-149, Ankara 2000, s. 140-149. ---------- , “Tereke Defterlerine Göre Kayseri Tüccar ve Esnafı'nın Borç
• Alacak Ilişkileri", IV. Kayseri ve Yöresi Tarih Sempozyumu Bildi
• riler/; Erciyes U. Yay., Kayseri 2003, s. 139-150. ELDEM, Vedat, Osmanlı Imparatorluğu ’nun İktisadi Şart/arı Hakk/nda Bir
• Tetkik, Ankara 1970 ERGENÇ, Özer, “XVIII. Yüzyılda Osmanlı Sanayi ve Ticaret Hayatına İliş
• kin Bazı Bilgiler”, Bel/eten, C.L II, S. 203, 1988, S. 501-533. INALCIK, Halil, “Eyüp Sicillerinde Toprak, Köy ve_Köylü", 18. Yüzyıl Kadı
• Sicil/eri IŞ/ğ/no’a Eyüp’te Sosyal Yaşam, Istanbul 1998, 5. 9-14 KARAMURSAL, Ziya, Osman/ı Mali Tarihi Hakkında Tetkik/er, TFK Yay., Ankara 1989. KÜTÜKOĞLU, Mübahat S., “Osmanlı İktisadi Yapısı”, Osmanl/ Dev/eti Tarih/; C. 2,
• Feza Yayıncılık, İstanbul 1999, s. 513—650.
• LECOMTE, Pretextat, Türkiye’de Sanatlar ve Zeneat/ar, ( hzl. Ayda Düz ),
• Temel Eser, Istanbul ( tarih yok ). Sosyal Bilimler Meslek Yüksek Okulu Derg/isi / Nurhan MIS TANOĞLU MISTANOĞLU, Nurhan, XIX. Yüzyılın ikinc/__Yarısında Kırşehir Sancağı,
• Basılmamış Doktora Tezi, Selçuk U. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya 2004. ORTAYLI, İlber, Tanzimat Devrinde Osman/ı Mahal/i İdareleri (1840-1880
• ), TTK Yay., Ankara 2000. ÖNSOY, Rifat, “Tanzimat Döneminde Sanayi veTicaretle İlgili Meclis
• ler(1839-1876)", X. Türk Tarih Kongresi C. IV, TTK Yay.,
• Ankara 1993, S. 1685-1696. ÖNSOY, Rifat, “Tanzimat Dönemi İktisat Politikası”, Tanzimat/n 150. Yıl
• dönümü Uluslararası Sempozyumu (1989), TTK Yay., An ka ra
• , s. 255—262. PAMUK, Şevket, Osmanlı İmparatorluğunda Paranın Tarih/; İstanbul 1999. SAKİN, Orhan, Bozok Sancağı ve Yozgat, Ankara Ofset, Ankara 2004. SARC, Ömer C., “Tanzimat ve Sanayimiz", Tanzimat 1, MEB Yay., İstan
• bul 1999, S. 423-440 SUVLA, Refii Şükrü, “Tanzimat Devrinde İstikrazlar”, Tanzimat 1, MEB
• Yay., Istanbul 1999, s. 263—288. ŞAHİN, İlhan, “Osmanlı Devrinde Kırşehir’in Sosyal ve Demografık Tarihi
• ( 1485—1584 )”, Türk Kültürü ve Ahi/ik: )O(J. _Ahilik Bayramı
• Sempozyumu ( Kırşehir 13—15 Eylül 1985), Istanbul 1986, s. 227—233. - ----------- , “Osmanlı Devrinde Ahi Evran Zaviyesinin Hususiyetine Dair
• Bizi Mülahazalar ve Vesikalar", Ah/lik ve Esnaf: Konferans/ar ve
• Seminer/eı; Istanbul 1986, s. 159— 174. ---------- , “Kırşehir", DIŞ4, C. 25, Ankara 2002, s. 481—485. ŞEMSEDDİN SAMİ, Kamus-ı Türk/Ç Çağrı Yay., İstanbul 1995. TAESCHNER, Franz, “İslâm’da Fütüwet Teşkilâtının Doğuşu Meselesi ve
• Tarihî Ana Çizgileri”, (çev. Semahat Yüksel), Bel/eten, C. 36, S.
• , 1972, S. 203-235. TARIM, Cevat Hakkı,_ Tarihte Kırşehri- Gülşehri ve Baba/ler— Ahi/er
• Bektaşi/eı; Istanbul 1948.
• XIX. Yüzyl/ın Son/amda /(/I$eh/'r’de Sanayi ve Ticaret Hayalma Bir Bakış (1875-1900)
• TUŞ, Muhiddin, Sosyal ve Ekonomi/(Açıdan Konya (1756—1856), Basıl
• mamış Doktora Tezi, Ankara Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Anka- ra 1993. ÜLGEN, Ali Saim, “Kırşehir’de Türk Eserleri", l/a/(Işar Berg/37; S. II, Anka
• ra 1942, s. 253-261. ÜNAL, M. Ali, Osman// Müessese/en Tarih/, Kardelen Kitabevi, Isparta 1998.