Olba Kazısı Kiremit Örnekleri Arkeometrik Çalışmaları

Yıl 2013, Sayı: 3, 243 - 269, 01.01.2013

Ali Akın Akyol Ebru Erdoğan Yıldırım Emel Erten Yusuf Kağan Kadıoğlu

Öz

16 roof tile samples revealed from three different region of Olba archaeological area and 2 soil/clay samples nearby area were analised archaeometrically. The samples were primarily groupped in terms of their material type and sampling regions. The physical properties thichness, colours and their structural homogenity tested by ultrasonic velocity of the catalogged and photographically documented samples were then determined. Petrographical properties of the samples were analysed by thin section optical microscopy, and XRF method was used to determine their chemical structures. The samples were classified into seven groups by using thin section analysis due to their matrix/ agregate feature, their aggregate type/distiribution/size, porosity, clay types and structures. The firing temperature of the samples might be values between the 800 and 900ºC. The clay type of the roof tile samples were mainly smectite beside illite. The brick particles are mainly determined within their aggregate compositions. Both petrographical and chemical properties of the roof tile samples gave high competibility not only the each other but also to the local rock formation. It was understood that the samples OLB-B2d was the only samples having different chemical properties from the others. The samples from Acropolis region showed homogeneous similarity due to their chemical structures whereas the samples from the Theatre region did not. The production of the roof tiles were most probably be produced using mainly terrestrial originated local type clays due to their Sr and Zr contents.

Anahtar Kelimeler

Olba, archaeometry, roof tile, ancient ceramic analysis, XRF, petrographic groupping

Olba Kazısı Kiremit Örnekleri Arkeometrik Çalışmaları

Öz

Olba arkeolojik alanının üç farklı bölgesinden ele geçen 16 kiremit parçası ile yakın çevreden örneklenen 2 toprak/kil örneği arkeometrik yönden incelenmiştir. Örnekler öncelikle malzeme türü ve örnekleme bölgelerine göre gruplandırılmıştır. Kodlanıp fotoğraflanarak, kataloglanan ve belgelenen örneklerin fiziksel özellikleri kalınlıkları, renkleri ve ultrasonik hız ölçümü ile yapısal homojeniteleri belirlenmiştir. Örneklerin petrografik özelliklerine ince kesit optik mikroskop analiziyle, kimyasal yapıları da XRF analizi ile ulaşılmıştır. İnce kesit optik mikroskop analizi ile örneklerin matriks/agrega içeriği, agrega türü/dağılımı/boyutu, gözenekliliği, kil matriks yapısının özelliklerine göre 7 grup halinde sınıflandırılmıştır. Kiremitlerin pişirim sıcaklıkları 800-900°C arasında olmalıdır. Örneklerin kil türü yoğunlukla smektit ve yanı sıra illittir. Örneklerin çoğunluğunun agrega içeriğinde tuğla kırığı parçaları da belirlenmiştir. Örnekler, petrografik özelliklerinin yanı sıra kimyasal içerikleri açısından hem kendi aralarında hem de yöre toprağı ile büyük benzerlikler taşımaktadır. Kiremit örnekler içinde OLB-B2d örneğinin diğer örneklerden farklı özellikte olduğu anlaşılmıştır. Akropolis örneklerinin oldukça benzer, Tiyatro örneklerinin ise oldukça farklı kimyasal yapı sergilediği anlaşılmıştır. Manastır bölgesi kiremitleri ise 3 farklı alt grup halinde ayrıştırılabilmiştir. Örneklerin Sr ve Zr içeriklerine göre, üretimlerinde çoğunlukla karasal kökenli yerel killer hammadde olarak kullanılmış olmalıdır.

Anahtar Kelimeler

Olba, arkeometri, kiremit, antik seramik analizi, XRF, petrografik gruplama.

Kaynakça

• Akyol-Tekkök-Demirci 2007 Akyol, A.A., Tekkök, B., Kadıoğlu, Y.K. ve Demirci, Ş., “Tarsus, Gözlükule Erken Roma Dönemi Seramikleri Arkeometrik Çalışmaları”, 22. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, Ankara. ASTM 1984 “American Society for Testing and Materials. Standard Test Method for Unconfined Compressive Strength of Intact Core Specimens. Soil and Rock, Building Stones: Annual Book of ASTM Standards 4.08. Philadeplhia, Pennsylvania.
• Aygün-Kadıoğlu-Akyol 2010 Aygün, Ç.Ö., Kadıoğlu, Y.K. ve Akyol, A.A., “Elazığ, Hazar Gölü Altındaki Batık Yerleşimlere Ait Seramiklerin Petrografik İncelemeleri”, 25. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, Ankara.
• Demirci-Akyol 1996 Demirci, Ş.ve Akyol, A.A., “Sinop Amfora Atölyelerinden Ele Geçen Örneklerle Bir Çalışma”, XI Arkeometri Sonuçları Toplantısı, Ankara.
• Erten-Özyıldırım-Akçay 2010 Erten, E., Özyıldırım, M., Akçay, T., “Mersin Silifke Olba 2009 Araştırmaları”, 28. Araştırma Sonuçları Toplantısı II. Cilt, Ankara.
• Freestone-Leslie-Thirlwall-Gorin 2003 Freestone, I.C., Leslie, K.A., Thirlwall, M., Gorin-Rosen, Y., 2003, “Strontium Isotopes in the Investigation of Early Glass Production: Byzantine and Early Islamic Glass from the Near East”, Archaeometry. Hodges 1964 Hodges, H., Artifacts An Introduction to Primitive Technology, New York.
• Özyıldırım-Ünalan 2011 Özyıldırım, M., Ünalan, S., “Isauria Dağlarında Hıristiyan Manastırcılığının Bir Örneği: Olba Manastırı”, Seleucia ad Calycadnum I, Ankara.
• Özyıldırım 2012 Özyıldırım, M., “Olba Manastırı Hakkında Arkeolojik ve Yazınsal Yeni Bilgiler”, Seleucia ad Calycadnum II, Ankara.
• Pollard-Heron 1996 Pollard, A.M., Heron, C., Archaeological Chemistry, The Royal Society of Chemistry, Cambridge. Rice 1987 Rice, P.M., Pottery Analysis, A Source Book, Chicago. Shackley 2011 Shackley, M.S (Ed). 2011, An Introduction to X-Ray Fluorescence (XRF) Analysis in Archaeology. In X-Ray Fluorescence Spectrometry (XRF) in Geoarchaeology, Springer, New York.
• Tekkök-Akyol-Kadıoğlu-Demirci 2009 Tekkök, B., Akyol, A.A., Kadıoğlu, Y.K. ve Demirci, Ş., 2009, “The Importance of Archaeometric Analysis on Ceramics from Archaeological Excavations: The Example of Early Roman Glazed Ware from Tarsus and Troia (Ilion)”, Proceedings of The Ist International Ceramic, Glass, Porcelain, Enamel, Glaze and Pigment Congress-SERES’09. Whitbread 1995 Whitbread, I.K., 1995, “Grek Transport Amphorae: A Petrological and Archaeological Study”, Fitch Laboratory Occasional Paper 4, British School at Athens: Oxford.