Hippodamos Tarzındaki Kent Planı ve Klazomenai MÖ 4. Yüzyıl Yerleşiminin Bu Kent Planı İçindeki Yeri Hakkındaki Düşünceler

Yıl 2015, Sayı: 5, 91 - 119, 01.01.2015

Fikret Özbay

Öz

Ever since the humanity settled it has been in the search for organization and that’s how the systematic city plans emerged. Grid plan is also a product of this search. Since the bronze age, grid plan was used in the kingdoms in East Mediterranean and following Greek colonies in West Mediterranean. At the beginning of the 5th century BC Hippodamos brought a new aspect to city planning and included not only the physical plan but also the social life and religious beliefs. In the plans seen on cities equality was observed and the pacels and the homes being constructed on those parcels were carefully equaled. Houses in the cities are the same to every small detail. Public lands are also a part of plan and they are constructed on their own parcels. No matter what the importance of the public or religious places they never disturbed the plan. The buildings belonging to the ruler class of the city was also included in the plan and constructed with no different plan than the regular buildings. Because of this it’s not possible to tell the difference between the buildings belonging to ruler class and buildings beloning to public. This city plan was not limited only in Greece but was also used in West Anatolia and other Greek colonies. The settlement in Klazomenai also used this city plan in 5th century BC. The streets and houses was constructed with the Hippadomos plan. Klazomenai is also important beacuse it’s the only Hippodamos style settlement that has been excavated in North Ionia.

Anahtar Kelimeler

City, Hippodamos, Klazomenai, Plan, Grid

Hippodamos Tarzındaki Kent Planı ve Klazomenai MÖ 4. Yüzyıl Yerleşiminin Bu Kent Planı İçindeki Yeri Hakkındaki Düşünceler

Öz

İnsanoğlu yerleşik hayata geçişinden itibaren kurduğu kentlerde bir düzen arayışı içinde olmuş ve bu şekilde sistemli kent planları doğmuştur. Izgara plan da bu arayışın bir ürünüdür. Bronz çağı’ndan itibaren, Doğu Akdeniz’deki krallıklarda ve onları takip eden Batı Akdeniz’deki Yunan kolonilerinde ızgara plan kullanılmıştır. MÖ 5. yüzyılın başında Hippodamos kent planı anlayışına yeni bir boyut getirmiş, sadece fiziki planı değil sosyal yaşamı, dinsel inanışlıları da bu plana dahil etmiştir. Kent planlarında, eşitlik ilkesi gözetilmiş ev parselleri ve bu parsellerin üzerine inşa edilen evlerin aynı ölçülerde olmasına dikkat edilmiştir. Kentlerdeki evler en küçük birimlerine kadar birbirleriyle aynı plana sahiptir. Kamusal alanlarda planın bir parçasıdır ve kendilerine ayrılan parseller üzerine inşa edilmişlerdir. Kamusal ve dini yapıların önemleri ne olursa olsun mevcut planı kesinlikle bozmamışlardır. Kentin yönetici sınıfına ait yapılarda plana dahil edilmiş ancak diğer sivil yapılardan farklı bir plan kullanılmadan yapılmışlardır. Bundan dolayı yönetici sınıfına ait yapıları diğer sivil yapılardan ayırmak mümkün değildir. Bu kent planı sadece Yunanistan ile sınırlı kalmamış, Batı Anadolu’da ve diğer Yunan kolonilerinde de uygulanmıştır. Klazomenai’daki yerleşimde, MÖ 5. yüzyıldaki bu yeni kent planı akımına uymuştur, Yerleşimdeki sokaklar, evler Hippadomik plana sadık kalınarak inşa edilmiştir. Ayrıca, Klazomenai örneği Kuzey Ionia bölgesindeki kazısı yapılmış tek Hippodomik planlı yerleşim olması bakımından da önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Kent, Hippodamos, Klazomenai, Plan, Izgara

Kaynakça

• Akarca 1987 Akarca A., Şehir ve Savunması, Ankara. Akurgal 1997 Akurgal E., Eski İzmir I Yerleşme Katları ve Athena Tapınağı, 3. baskı, T.T.K. Basımevi, Ankara. Ar 1977 Archaeological Report 1977. Bean 1967 Bean G.E., Aegean Turkey, An Archaeological Guide, London. Bingöl 1996 Bingöl O., “Antik Çağ mimarları ve Kent (Architecture of antiquity and the city)”, Tarihten Günümüze Anadolu’da Konut ve Yerleşim (Housing and Settlement in Anatolia), A Historical Perspective), İstanbul. Bradford 1957 Bradford J., Ancient Landscapes: Studies in Field Archaeology, Londra.
• Burney-Lawson 1960 Burney C.A. - Lawson G.R.J., “Measured Plans of Urartian Fortresses”, AS 10.
• Cah vol. 2, part 2. Cambridge Ancient History, Volume 2, Part2, Cambridge University Press 1975. Cahill 2002 Cahill N., Household and city Organization of Olynthus, Yale University.
• Castagnoli 1971 Castognoli F., “Sull’urbanistica di Thurii”, PP XXVI, 1971.
• Castagnoli 1973 Castognoli F., “Ancora Sull’urbanistica di Thurii”, PP XXVIII. Cook 1953-1954 Cook J.M., “The Topography of Klazomenai” AEphem 2.
• Hoepner-Scwandner 1994 Hoepner W. - Scwandner E.L., Haus und Stadt im Klassischen Griechenland, Wohnen in der Klassischen PolisI, Deutscher Kunstverlag. Hoepfner 1996 Hoepfner W., “Klasik Dönemde Konut ve Toplum (Houses and Society in Classical Antiquity)”, Tarihten Günümüze Anadolu’da Konut ve Yerleşim (Housing and Settlement in Anatolia), A Historical Perspective), İstanbul. Lampl 1968 lampl P., Cities and Planning in the Ancient Near East, New York.
• Ward-Perkins 1974 Ward-Perkins J.B., Cities of Ancient Greece and Italy: Planning in Antiquity, Londra. Wycherley 1964 Wycherley R.E, “Hippodamos and Rhodes, Historia 3.