Kadıkalesi Zeuxippus Ailesi Seramiklerinin Tipolojisi

Yıl 2015, Sayı: 5, 143 - 183, 01.01.2015

Filiz İnanan

Öz

Kadıkalesi located on the south coast of Kuşadası, is one of the most important middle age settlements in the west of Anatolia. During the excavations in Kadıkalesi, started in 2001, it has been revealed that this is a harbour castle which was built on a proto-historical mound. In addition, the findings have also revealed that the castle was built not only for the defence of the area but also for the protection of inside the building which was a place for the residence of Anaian archiepiscopate in Laskarid period 1204-1261 . It has been declared that the castle may have hosted a kommerkiarios owing to the function as a “custom station”. The ongoing excavations have presented that numerous and different pottery was dated to the Middle Age. One of these potteries was found that they were related with Zeuxippus Family Ware and a typology of these potteries. The series of chemical analysis were performed to be proved that some of these potteries were produced in the Kadıkalesi area or near of this area. Yet the kiln has not been unearthed, the local production of Kadıkalesi or Anaia was probably active in 13th century. Beside, many tripods and a few conics, straws, semi-finished fragments, the three fragments of Zeuxippus Ware were found out with the tripods adjacently. For this reason it could be considered that Zeuxippus Ware of Anaia is directly connected to the kiln equipment in Kadıkalesi. And some of the semi-finished fragments have the same form with bowl, deep bowl and plate findings. The findings of Zeuxippus Family Ware was examined in detail and classified into 11 different groups and the groups were compared with the test results. This study is aimed that determining the most common types of Kadıkalesi local production.

Anahtar Kelimeler

Kadıkalesi, Anaia, Zeuxippus Ware, local production, middle age

Kadıkalesi Zeuxippus Ailesi Seramiklerinin Tipolojisi

Öz

Kuşadası’nın güney sahilinde yer alan Kadıkalesi, Batı Anadolu’nun en önemli Orta Çağ kalelerinden biridir. Kadıkalesi’nde 2001 yılında başlatılan kazı çalışmaları sonucunda, kalenin proto-historik bir höyük üzerine kurulmuş olan bir liman kenti kalesi olduğu saptanmıştır. Bunun yanında, kalenin sadece savunma işlevi amacı taşımadığı, içindeki anıtsal bir yapıyı koruduğu ortaya çıkmıştır. Anıtsal yapının Laskarislerin 1204-1261 Anaia Başpiskoposluğu’nun ikametgahı olduğu düşünülmektedir. Ayrıca kalenin, yine aynı dönemde bir “gümrük kapısı” ilişkisiyle, bir “kommerkiarios”a ev sahipliği yapmış olabileceği belirtmektedir. Kadıkalesi kazılarında çok fazla sayıda ve farklı grupta Orta Çağ seramiği ele geçmiştir. Bunların içinde özellikle Zeuxippus Ailesi seramikleriyle ilişkili olan çok sayıda buluntunun tipolojisi yapılmış ve kimyasal analizlerle bu parçaların bir kısmının Kadıkalesi’nin yerel üretimleri olduğu belirlenmiştir. Kadıkalesi kazılarında henüz bir seramik fırını tespit edilmemiştir ancak burada özellikle 13.yüzyılda çok aktif olduğu söylenebilecek geniş çaplı seramik üretimi konusudur. Buluntular içinde, bu grup seramiklerle doğrudan ilişkili çok sayıda üçayak, konik ve çubuk gibi fırın malzemeleri de Anaia-Kadıkalesi’nin seramik üretim merkezi olabileceğini işaret eden çok önemli veriler bulunmaktadır. Zeuxippus ailesine ait seramik parçaları ayrıntıyla ele alınmış ve yaygın olan 11 kap tipi belgelenmiştir. Yarı mamul parçaların birçoğu, tipolojide var olan kâse, derin kâse ve tabak formlarıyla eşleşmektedir. Çalışmamızda, bu kap tiplerinin analizlerle karşılaştırılması sonrasında, Kadıkalesi üretimleri içindeki en yaygın formun saptanması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kadıkalesi, Anaia, Zeuxippus Seramiği, yerel üretim, Orta Çağ

Kaynakça

• Armstrong 1992 Armstrong, P. “Zeuxippus Derivative Bowls From Sparta”, Philolakon, Lakonian Studies in Honour Of Hector Catling, ed. J.M. Sanders, Athenes.
• Armstrong-Hatcher 1997 Armstrong, P. - Hatcher, H. “Byzantine and Allied Pottery, Phase 2: Past Work on Materials Analysis and Future Prospects”, Ed. H. Maguire, Materials Analysis Of Byzantine Pottery, Washington.
• Megaw-Jones 1983 Megaw, A.H.S.- Jones, R.E. “Byzantine and Allied Pottery: A Contribution by Chemical Analysis to Problems of Origin and Distrubution”, BSA 78, Athenes.
• Mercangöz-İnanan 2011 Mercangöz, Z. –İnanan, F. “Kuşadası-Kadıkalesi/Anaia Kazısı 2009 Yılı Çalışmaları”, XIII.Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu (14-16 Ekim 2009), Bildiriler, Denizli. Mercangöz 2012 Mercangöz, Z. “Kuşadası, Kadıkalesi/Anaia Kazısı: Bizans Döneminden Birkaç Küçük Buluntu”, Proceedings of the Workshop Byzantine Small Finds in Archaological Contexts, eds. B. Böhlendorf-Arslan-A. Ricci, Byzas 15, İstanbul.
• Mercangöz-Tok-Coşkun 2013 Mercangöz, Z.- Tok, E.-.Coşkun, T., H. “Kuşadası, Kadıkalesi Kazısı 2011 Yılı Çalışmaları”, 34. Kazı Sonuçları Toplantısı, 2. Cilt, 28 Mayıs-1 Haziran 2012, Çorum.
• Mercangöz-Doğer 2009 Mercangöz, Z.-Doğer, L. “Kuşadası, Kadıkalesi/Anaia Bizans Sırlı Seramikleri”, I. ODTÜ Arkeometri Çalıştayı. Türkiye Arkeolojisi’nde Seramik ve Arkeometrik Çalışmalar. Prof. Dr. Ufuk Esin Anısına, 7–9 Mayıs 2009, Ankara. Mercangöz 2013 Mercangöz, Z. “Latin Patrons of Commercial Production in Kadıkalesi/ Anaia’, Byzantine Craftsmen-Latin Patrons, Reflections from the Anaian Commercial Production in the Light of the Excavations at Kadıkalesi nearby Kuşadası, Ed. Prof. Dr. Z. Mercangöz, Ege Yayınları, İstanbul.
• Mercangöz 2013a Mercangöz, Z. “Giriş/Introduction”, Byzantine Craftsmen-Latin Patrons, Reflections from the Anaian Commercial Production in the Light of the Excavations at Kadıkalesi nearby Kuşadası, Ed. Prof. Dr. Z. Mercangöz, Ege Yayınları, İstanbul.
• Waksman-Spieser 1997 Waksman, S., Y. - Spieser, J., M. “Byzantine Ceramics Excavated In Pergamon: Archaeological Classification And Characterization Of The Local And Imported Productions By PIXE And INAA Elemental Analysis, Mineralogy, And Petrography”, Ed. H. Maguire, Materials Analysis Of Byzantine Pottery, Washington.
• Waksman-François 2004-2005 S.Y. Waksman-V. François, “Vers une redéfinition typologique et analytique des céramiques byzantines du type Zeuxippus Ware”, BCH 128-129, 2004-2005, Athenes.
• Waksman-Girgin 2008 Waksman, S., Y.- Girgin, Ç. “Les Vestiges de Production de Céramiques des fouilles de Sirkeci (İstanbul). Premiers Elements de Caracterisation”, Anatolia Antiqua XVI, İstanbul. Waksman 2010 Waksman, S., Y. “Novy Svet Ware”, an Exceptional Cargo of Glazed Wares from a 13th-Century Shipwreck near Sudak (Crimea, Ukraine)- Morphological Typology and Laboratory Investigations”, The International Journal of Nautical Archaeology 39/2, Silvestri-Alberta. Waksman 2013
• Waksman, S., Y. “The Identification and Diffusion of Anaia’s Ceramic
• Products: A Preliminary Approach Using Chemical Analysis”, Byzantine
• Craftsmen-Latin Patrons, Reflections from the Anaian Commercial
• Production in the Light of the Excavations at Kadıkalesi nearby Kuşadası
• Ed. Z. Mercangöz, İstanbul.