Small Archaeological Finds from Ziyaret Tepe Castle and Necropolis

Yıl 2016, Sayı: 6, 276 - 300, 01.01.2016

Akın Bingöl

Öz

The Fortress of Ziyaret Tepe and necropolis area are in between the cities of Kars and Ani and they are located at a distance of 35 km to Kars and 10 km to Ani. On the southern foot of the fortress which is located on the reef hill and extending like a cone upon the fertile agricultural lands, the necropolis area is situated where the sarcophagus and flagstone tombs exist. Also on the southeast foot of the fortress there is the down urban settlement. It is considered that also in this fortress there may be an asylum present for emergency cases, just like the citadel situated in Ani. Kumlu River flows from the western and southwestern of the fortress that was built with a plan similar to a circle and completely surrounded by city walls. It is located in the middle of a tringle which was formed with the villages of Esenkent, Soylu and Atayurt. In the reviews that we performed in the castle and its surroundings which was found to be used earliest with the Early Bronze Age, so many archaeological foundlings were determined. The important ones among these are an obsidian scraper that can be dated latest to the Early Bronze Age and black burnished pottery pieces belonging to the early Bronze Age Karaz Culture. These data pointed the existence of the Karaz Culture Early Transcaucasian Culture in a fortress with a high altitude and also added that this information is not accustomed to the world of science. In addition to this, the other archaeological foundlings that were determined at the fortress are the mortar stones and stoneware pieces belonging to the Early Iron Age. These stonewares are quite characteristical and their simulants are encountered in Van Karagündüz Necropolis. The repertoire of the stonewares determined in the fortress substantially belongs to the Medieval Period and its simulants are existing in the City of Ani. The stonewares with print ornamentals are generally belonging to large earthenware jars and they were used for carrying liquids.

Anahtar Kelimeler

The Fortress of Ziyaret Tepe, Early Transcaucasian Culture, Ani, Kars, Archaeological Foundlings

Ziyaret Tepe Kalesi ve Nekropolisi’nden Küçük Arkeolojik Buluntular

Öz

Ziyaret Tepe Kalesi ve nekropolis alanı Kars ve Ani şehirleri arasında olup, Kars’a 35 Ani’ye ise 10 km. mesafede bulunmaktadır. Verimli tarım arazilerinin üzerinde bir koni gibi uzanan kayalık tepe üzerinde bulunan kalenin güney eteklerinde taş sandık ve sal taşlı mezarların olduğu nekropolis alanı bulunmaktadır. Ayrıca kalenin güneydoğu eteğinde de aşağı kent yerleşmesi bulunmaktadır. Ani’de bulunan iç kale gibi bu kalenin de daha çok tehlike zamanında bir sığınma yeri olabileceği düşünülmektedir. Daireye yakın bir planla inşa edilmiş ve tamamen surla çevrelenmiş kalenin batı ve güneybatısından Kumlu Dere akmaktadır. Kale, Esenkent, Soylu ve Atayurt köylerinin oluşturduğu üçgenin ortasında yer almaktadır. En erken İlk Tunç Çağı ile birlikte kullanılmaya başlandığı anlaşılan kale ve etrafında yaptığımız incelemelerde birçok arkeolojik buluntunun tespiti yapılmıştır. Bunlar içerisinde önemli olanları en geç İlk Tunç Çağı’na tarihlenebilecek obsidyen bir kazıyıcı ile İlk Tunç Çağı Karaz Kültürü’ne ait siyah açkılı çanak çömlek parçalarıdır. Bu veriler, Karaz Kültürü’ne Erken Transkafkasya Kültürü yüksek rakımlı bir kaledeki varlığına işaret etmekle birlikte bilim dünyasının çokta alışık olmadığı bir bilgidir. Bununla birlikte kalede tespit edilen diğer arkeolojik buluntular, Erken Demir Çağı’na ait dibek taşları ile keramik parçalarıdır. Bu keramikler oldukça karakteristik olup benzerlerine Van Karagündüz Nekropolisi’nde rastlanmaktadır. Kalede tespit edilen keramik repertuarı ise büyük oranda Orta Çağ dönemine ait olup benzerleri Ani Şehri’nde bulunmaktadır. Baskı bezemeli olan keramikler genellikle iri küp parçalarına ait olup, sıvı taşımak için kullanılmışlardır.

Anahtar Kelimeler

Ziyaret Tepe Kalesi, Erken Transkafkasya Kültürü, Ani, Kars, Arkeolojik Buluntular

Kaynakça

• Balkan-Sümer 1967 Balkan, K., Sümer, O., “1965 Yılı Ani Kazıları Hakkında Kısa Rapor” Türk Arkeoloji Dergisi, Sayı XIV-1-2, 1965, s. 104-118.
• Belli-Konyar 2003 Belli, O., Konyar, E., Doğu Anadolu Bölgesi’nde Erken Demir Çağı Kale ve Nekropolleri, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul. Belli 2015 Belli, O., Eski Çağ’da Ani Kalesi ve Şehri, (ed. O. Belli), Kars, Kars- Ardahan-Iğdır Kalkınma Vakfı Dergisi, Temmuz-Aralık 8, İstanbul. Bingöl 2003 Bingöl, A., En Eski Çağlardan Urartu’nun Yıkılışına Kadar Kars ve Çevresi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih A.B.D. Basılmamış Doktora Tezi, Erzurum.
• Bingöl-Yardimciel 2015 Bingöl, A., Yardimciel, A., “2014-2015 Yılları Kars-Iğdır İl ve İlçeleri Yüzey Araştırmaları Işığında Güney Kafkasya Orta ve Son Tunç Çağı’na İlişkin Veriler”, Yeni Türkiye Kafkaslar Özel Sayısı II, Temmuz-Aralık 2015.
• Bingöl-Ceylan-Topaloğlu-Günaşdı 2009 Bingöl, A., Ceylan, A., Topaloğlu, Y., Günaşdı, Y., “2008 Yılı Erzincan, Erzurum, Kars ve Iğdır İlleri Yüzey Araştırmaları”, 27. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 2. Cilt, Denizli. Ceylan 2015 Ceylan, A., Doğu Anadolu Araştırmaları II, Atatürk Üniversitesi Yayınları, Erzurum. Ceylan 2016 Ceylan, A., “Yeni Bulgular Işığında Kuzeydoğu Anadolu’da Diauehi Krallığı ve Urartular” Doğu Anadolu’da Bir Uygarlık Urartular Sempozyumu, 13-15 Ekim 2014, İstanbul.
• Piliposyan 2014 Piliposyan, A., “Excavations at Metsamor” İnternational Conference Problems of Early Metal Age Archaology of Caucasus and Anatolia, 19- 23 November 2014, Tbilisi.
• Sevin-Kavaklı 1996 Sevin, V., Kavaklı, E., “Bir Erken Demir Çağı Nekropolü Van/ Karagündüz/An Early Iron Age Cemetery”, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul.
• Yardimciel 2015a Yardimciel, A., Orta ve Son Tunç Çağı’nda Orta Aras Havzası, Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eskiçağ Tarihi Doktora Tezi, Kars.
• Yardimciel 2015b Yardimciel, A., “Nahçıvan’daki Merkezleri Komşu Bölgelerle İlişkileri”, Azerbaycanşinaslık “Geçmişi, Bugünü ve Geleceği” Uluslararası Sempozyum, Kafkas Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi, Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Bölümü, 21-23 Ekim 2015, Kars.