A Glass Horse Rhyton From Aşağı Salat Höyük

Yıl 2017, Sayı: 7, 335 - 363, 01.01.2017

S. Yücel Şenyurt Emel Erten İlkay Aklan

Öz

Aşağı Salat Höyük, one of the Neo-Assyrian settlements on the Tigris River bank is located in Bismil, Diyarbakır, Turkey. In the scope of “Salvage Project of the Archaeological Heritage of the Ilısu Dam Reservoir”, during five seasons carried out in 2000-2002 and 2009-2010 under the scientific directorship of S. Yücel Şenyurt, 7 archaeological layers were discovered at the höyük. A Neo-Assyrian grave M-29 that was unearthed in 2001 is remarkable with its noteworthy finds. A Glass Horse Rhyton, one of Archaeological artifacts from the grave, a unique find dated to the end of the 7 th century BC constitutes the subject of this paper. Although the rhyton is not a product of the Neo-Assyrian glass industry, it is remarkable as it is a prototype for the later glass rhytons usually defined as Achaemenid artifacts.

Anahtar Kelimeler

Upper Tigris, Aşağı Salat, Neo Assyrian, Glass Horse Rhyton, Neo-Assyrian Grave.

Aşağı Salat Höyüğü’nden Cam At Rhytonu

Öz

Yukarı Dicle Vadisi’nde, Dicle Nehri’nin kıyılarına kurulmuş çok sayıdaki Yeni Asur Dönemi yerleşimlerinden biri olan Aşağı Salat Höyüğü, Diyarbakır ili, Bismil ilçesi sınırları içerisinde yer almaktadır. “Ilısu Baraj Gölü Altında Kalacak Arkeolojik Kültür Varlıklarını Kurtarma Projesi” kapsamında, S. Yücel Şenyurt’un bilimsel başkanlığında 2000-2002 ve 2009-2010 yıllarında toplam 5 sezon kazılan höyükte, 7 tabaka açığa çıkarılmıştır. Höyükte 2001 yılında açığa çıkarılan ve Yeni Asur Dönemi’ne ait olan mezar M-29 buluntuları açısından dikkat çekicidir. Yukarı Dicle Vadisi’nde bu döneme ait şu an için tek örnek olan yapımında tuğla kullanılmış mezardan ele geçen cam at rhytonu bu makalenin konusunu oluşturmaktadır. Rhyton Yeni Asur cam endüstrisinin bir ürünü olmasa da, genelde Akhamenid üretimler olarak kabul edilen daha sonraki cam rhytonlar için bir prototip olmasıyla dikkat çekicidir.

Anahtar Kelimeler

Yukarı Dicle, Aşağı Salat, Yeni Asur, Cam At Rhytonu, Yeni Asur Mezarı.

Kaynakça

• Albenda 2004 Albenda, P., “Horses of Different Breeds: Observations In Assyrian Art”, Amurru III, Paris.
• Barag 1985 Barag, D., Catalogue of Western Asiatic Glass in the British Museum, British Museum Press, London.
• Baştürk 2006 Baştürk, E., Asur Devletinin Yukarı Dicle Yayılımı, Yayımlanmamış Yüksekl Lisans Tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Bonatz -Treister 2013 Bonatz, D., Treister, M., “Vorderasiatische Importobjekte In Gräbern der Frühen Nomaden Im Westlichen Kasachstan”, Unbekanntes Kasachstan, Archäologie im Herzen Asiens II, Bochum.
• Erten 2004 Erten, E., “Anadolu’dan Örneklerle Demir Çağı’nda Cam”, Olba IX, Mersin.
• Erten 2009 Erten, E., “Fenike Camları ve Akdeniz Dünyası”, Anadolu Medeniyetleri Müzesi 2007-2008 Yıllığı, Ankara, 227-239.
• Erten 2010 Erten, E., Camın Erken Tarihi: Anadolu’da Tunç Çağı’nda Cam Konusunda Düşünceler”, Camgeran 2010 – Uluslararası Katılımlı Uygulamalı Cam Sempozyumu – Sempozyum Bildiri Kitabı, Eskişehir, 59-64.
• Erten 2012 Erten, E., “Eskiçağ Camcılığında Renk ve Biçim İlişkileri”, II. ODTÜ Arkeometri Çalıştayı: Türkiye Arkeolojisinde Cam – Arkeolojik ve Arkeometrik Çalışmalar – Bildiri Kitabı, Ankara, 80-101.
• Ghirsman 1954 Ghirsman, R., Village Perse-Achemenide, Memoires de la Mission Archeologique en Iran, XXXVI, Presses Universitaires de France, Paris.
• Gökçe - Işık 2014 Gökçe, B., Işık, K., “Horses and Horse-Breeding In Urartian Civilisation”, Ancient West & East 13, Belgium.
• Grose 1989 Grose, D. F., Early Ancient Glass – The Toledo Museum of Art, New York.
• Haller 1952 Haller, A., Die Gräber und Grüfte von Asur, Verlag Gebr., Mann, Berlin.
• Heidorn 1997 Heidorn, L. A., “The Horses of Kush”, Journal of Near Eastern Studies 56-2, Chicago.
• Ignatiadou 2010 Ignatiadou, D., “Achaemenid and Greek Colourless Glass”, The World of Achaemenid Persia – History, Art and Society in Iran and the Ancient Near East”, ed. J. Curtis – St J. Simpson, New York, 419-426.
• Kalkan 2009 Kalkan, H., “Akhaimenid Armenia, At ve Rhyta”, Arkeoloji Dergisi XIII, İzmir.
• Karg 1999 Karg, N., “Gre Dimse 1998: Başlangıç Raporu”, Ilısu ve Kargamış Baraj Gölleri Altında Kalacak Arkeolojik ve Kültür Varlıklarını Kurtarma Projesi 1998 Yılı Çalışmaları, Ankara.
• Kertai 2009 Kertai, D., “The History of Middle-Assyrian Empire” Talanta XL-XLI, Groningen.
• Kozbe 2007 Kozbe, G., “Kavuşan Höyük 2005 Yılı Kazısı”, Kazı Sonuçları Toplantısı, 28 (1), Ankara.
• Kozbe 2013 Kozbe, G., “Diyarbakır/Kavuşan Höyük 2005-2008 Kazıları”, Ilısu Barajı ve Hes Projesi Arkeolojik Kazıları 2004-2008 Çalışmaları, İstanbul.
• Kozbe 2014 Kozbe, G., “Kavuşan Höyük / Diyarbakır Yeni Asur Dönemi Gömüleri”, Arkeolojiyle Geçen Bir Yaşam İçin Yazılar-Veli Sevin’e Armağan, İstanbul.
• Köroğlu 1998 Köroğlu, K., Yeni Kazı ve Yüzey Bulguları Işığında Diyarbakır-Üçtepe ve Çevresinin Yeni Assur Dönemi Tarihi Coğrafyası, Türk Tarih Kurumu., Ankara.
• Köroğlu 2008 Köroğlu, K., “Yukarı Dicle Bölgesinde Yeni Assur Krallığı Sonrasına İlişkin Kültürel Değişimin Tanımlanması: Geç Demir Çağı ve Hellenistik Dönem’in İzleri”, Muhibbe Darga Armağanı, İstanbul.
• Matney- Rainville 2005 Matney, T., L. Rainville., “Archaeological Investigations at Ziyaret Tepe 2003-2004”, Anatolica XXXI, Leiden.
• Matney vd. 2009 Matney, T., Greenfield, T., Hartenberger, B., Keskin, A., Köroğlu, K., MacGinnis, J., Monroe, W., Rainville, L., Shepperson, M., Vorderstrasse, T., Wicke, D.,” Excavations at Ziyaret Tepe 2007-2008”, Anatolica XXXV, Leiden.
• Muscarella 1988 Muscarella, O. W., Bronze and Iron, Ancient Near Eastern Artifacts in The Metropolitan Museum of Art, Metropolitan Museum of Art., New York.
• Nunn, 1999 Nunn, A., Stamp Seals From The Collections Of The Aleppo Museum, Syrian Arab Republic, Archaeopress., Oxford.
• Oates, 1959 Oates, J., “Late Assyrian Pottery From Fort Shalmaneser”, Iraq 21, Iraq.
• Oppenheim 1970 Oppenheim, L., “The Cuneiform Texts”, Glass and Glassmaking in Ancient Mesopotamia, Corning – New York, 1-230.
• Özkaya - Coşkun 2011 Özkaya, V., Coşkun, A., “Gre Abdurrahman 2009 Yılı Kazısı Başlangıç Raporu”, Kazı Sonuçları Toplantısı 32 (1), Ankara.
• Parker - Creekmore 2002 Parker, B., Creekmore, A., “The Upper Tigris Archaeological Research Project: A Final Report From The 1999 Field Season” Anatolian Studies 52, Ankara.
• Stronach 1974 Stronach, D., “Achaemenid Village I at Susa and the Persian Migration to Fars”, Iraq XXVI, Iraq.
• Şenyurt 2002a Şenyurt, S. Y., “Aşağı Salat 2000 Yılı Kazısı, Ilısu ve Kargamış Baraj Gölleri Altında Kalacak Arkeolojik ve Kültür Varlıklarını Kurtarma Projesi 2000 Yılı Çalışmaları, Ankara.
• Şenyurt 2002b Şenyurt, S. Y., “Ilısu Barajı-Aşağı Salat 2000 Yılı Kazısı”, Kazı Sonuçları Toplantısı 23(2), Ankara.3
• Şenyurt 2004 Şenyurt, S. Y., “Aşağı Salat 2001 Yılı Kazısı”, Ilısu ve Kargamış Baraj Gölleri Altında Kalacak Arkeolojik ve Kültür Varlıklarını Kurtarma Projesi 2001 Yılı Çalışmaları, Ankara.
• Şenyurt 2006 Şenyurt, S. Y., “Aşağı Salat Tepe’den Bir Yeni Assur Mezarı (M-29)”, Hayat Erkanal’a Armağan: Kültürlerin Yansıması, İstanbul.
• Tekin 2009 Tekin, H., “Hakemi Use 2008 Yılı Kazılarında Keşfedilen Geç Asur Dönemi Mezarları”, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 26-2, Ankara.
• Tekin 2013 Tekin, H., “Hakemi Use Kazıları”, Ilısu Barajı ve Hes Projesi Arkeolojik Kazıları 2004-2008 Çalışmaları, İstanbul.
• Yiğitpaşa 2016 Yiğitpaşa, D., Doğu Anadolu Geç Demir Çağı Kültürü, Gece Kitaplığı Yayınevi., Ankara.
• https://www.georgeortiz.com/objects/achaemenid/208-duck/