Seleucia | Sayı VIII | Nisan - Mayıs 2018

Yıl 2018, Sayı: 8, 61 - 90, 01.01.2018

Fikret Özbay

Öz

The archaeological excavations in Anatolia reveal that the earliest evidence of dog burials extends back to the Chalcolithic Age. Despite its still undiscovered origin it is clear that the dog burials encountered almost throughout Anatolia were the instances of prelusive traditions. However, archeological data and written sources indicate that dogs were used in religious rituals as well as in dead burial rituals in the Hittite civilization. In addition to the dog burials of early ages discovered in the Eastern Anatolia, burials from the 6th century B.C. onwards have been encountered in the West of Anatolia. The most intensive finds of dog burials are encountered in the Lydian layers of Sardis in Western Anatolia. In addition to that dog burials were found in many Greek cities such as Kolophon and in a Phrygian city Dorylaion in the West of Turkey. In the ancient Greek life the relation between the dog and man had many dimensions. In Ancient Greece, the dog frequently appears in daily affairs, in religious rituals before and after death, on battlefields, in medical treatments and so forth.

Anahtar Kelimeler

Dog sacrifice, Dog Burial, Hecate, Asclepius, Old Anatolia

Eski Anadolu Toplumlarında Köpek

Öz

Anadolu’da köpek gömülerinin geçmişinin Kalkolitik döneme kadar uzandığı günümüzde yapılan arkeolojik kazılar sayesinde bilinmektedir. Anadolu’nun nerede ise tamamında karşımıza çıkan köpek gömülerinin, ilk çıkış noktası henüz tam olarak bilinmemekle birlikte köpek gömülerinin ortaya çıktığı ilk dönemlerdeki ölü gömme gelenekleri içinde yer aldığı net olarak görülür. Ancak Hitit uygarlığında köpeklerin ölü gömme ritüellerinin dışında dini ritüellerde de kullanıldığı arkeolojik veriler ve yazılı kaynaklar ile anlaşılmaktadır. Erken dönemlerden itibaren yoğun olarak Anadolu’nun doğusunda karşımıza çıkan köpek gömüleriyle, MÖ 6. yüzyıldan itibaren Batı Anadolu’da da karşılaşmaktayız. Köpek gömülerine ilişkin en yoğun buluntu grubu Batı Anadolu’da Sardes’in Lidya dönemi tabakalarında karşımıza çıkmaktadır. Bunun dışında Batı Anadolu’da Kolophon gibi birçok Yunan kentinde köpek gömüleri tespit edilmiştir, ayrıca Phrygia kenti olan Dorylaion’da köpek gömüleri bulunduğu saptanmıştır. Eski Yunan dünyasında köpeğin insanla ilişkisinin boyutları çok geniştir. Eski Yunan’da köpek günlük hayatta, savaş alanlarında, tıbbi tedavilerde, ölüm ve ölüm sonrasını kapsayan dinsel ritüellerde sıklıkla karşımıza çıkar.

Anahtar Kelimeler

Köpek kurbanı, Köpek gömüleri, Hekate, Asklepius, Eski Anadolu

Kaynakça

• Eski Çağ Kaynakları
• Hesiodos Hesiodos, Hesiodos Eseri ve Kaynakları, Çeviren, A. Erhat, A. Kadir, Türk Tarih Kurumu Yay., Ankara, 1977.
• Homeros Odysseia Homeros, Odysseia, Çeviren: A. Erhat - A. Kadir, Can Yay., Ankara, 1984.
• Pausanias Laconia 15 Pausanias. Pausanias Description of Greece, Tr: W.H.S. Jones, Litt.D., and H.A. Ormerod, M.A., in 4 Volumes. Cambridge, MA, Harvard University Press; London, 1918. Şurada: http://www.perseus.tufts.edu/ hopper/text?doc=Perseus:text:1999.01.0160.
• Plinius Natural Historia Plinius, The Natural History, Tr: M.D. J. Bostock, Taylor and Francis, London 1885. Şurada: http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Pers eus:text:1999.02.0137.
• Plutarkhos Roman Questions Plutarch, Moralia, TraFrank Cole Babbitt. Cambridge, MA. Harvard University Press. London, 1936. Şurada: http://www.perseus.tufts.edu/ hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A2008.01.0211 Çağdaş Kaynaklar
• Akçay 2017 Akçay T., Yunan ve Roma’da Ölü Kültü, Ankara.
• Akyürek Şahin 2006 Akyürek Şahin N.E., “Anadolu Hekate Korpusu ve Çeşitli Müzelerde Hekate Eserleri Üzerinde Çalışmalar”, Bir Ön Rapor, Arkeoloji ve Sanat 121.
• Albayrak 2008 Albayrak Y., Anadolu’da Artemis Kültü, (Yayınlanmamış Doktora Tezi, Dan: Doç Dr. Seyhan Doruk), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Anabolu Uzman M. 1981-1983 Anabolu Uzman M., “İzmir Arkeoloji Müzesi’nin Deposunda Bulunan Yedi Hekataion (Üç Vücutlu Hekate Heykeli)”, (Ed. C. Bayburtluoğlu) Akurgal’a Armağan/Festschrift Akurgal (Anadolu/Anatolia 22).
• Angel 1945 Angel J. L., “Skeletal material from Attica”, Hesperia 14.
• Baskıcı 1998 Baskıcı M., “Evcilleştirme Tarihine Kısa Bir Bakış”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, cilt 53, sayı 1.
• Belli –Tozkoparan 2004 Belli O. –Tozkoparan M., “2002 Yılı Van Yonca Tepe Kalesi ve Nekropolisi Kazısı”, KST 22, Cilt:1, Ankara.
• Bloomfield 1905 Bloomfield M., The Dog of Hades, Cerberus, The Dog of Hades, The History of an Idea, London.
• Burr Thompson 1963 Burr Thompson D., Troy, The Terracotta Figurines of the Hellenistic Period: Supplementary Monograph III, Princeton.
• Collins 1990 Collins J. B., “The Puppy in Hittite Ritual”, Jurnal of Cuneiform Studies 42.
• Çoban 2017 ÇOBAN H., “Eski Çağda İlk Evcil Hayvanlar ve Deve”, JSHSR Vol: 4 Issue: 4.
• Darga 1995 Darga M., “1993 Yılı Şarhöyük – Dorylaion (Eskişehir) kazıları” KST XVI, cilt 1, Ankara.
• Darga–Kara - Ay-Ayas Sivas- Sivas 2004 Darga M., Alpagut A., Ay N., Ayas, E. Sivas T., Sivas H., “Characterisation of Dorylaion (Turkey) Pottery Sherds From Hittite Period” Euro Ceramics VIII, 2387–2390, Switzerland.
• Day 1984 Day L. P., “Dog Burials in The Greek World”, AJA 88.
• Davidson vd. 1943 Davidson G. R., Burr-Thompson D., Thompson H.A., “Small Objects from the Pnyx:1”, Hesperia 7.
• Duymuş Florioti 2014 Duymuş Florioti H. H., “Eski Kültürlerde Köpeğin Algılanışı: Eski Mezopotamya Örneği”, A.Ü. Tarih Araştırmaları Dergisi, C.33, S.55.
• Greenewalt 1978 Greenewalt H. C., Ritual Dinners in Early Historic Sardis, California.
• Gräslund 2004 Gräslund A. S., “Dogs in graves–a question of symbolism?”, PECUS. Man and animal in antiquity. Proceedings of the conference at the Swedish Institute in Rome, September 9-12, 2002, The Swedish Institute in Rome. Projects and Seminars, 1, Rome.
• Grossman 2001 Grossman J.B., Greek Funerary Sculpture, California.
• Hanfmann 1962 Hanfmann M.A., “The Fifth Campaign at Sardis (1962)”, BASOR 177.
• Kitchell Kenneth 2004 Kitchell Kenneth F., Men’s best friend? The Changinig role of the dog in Greek Society. In: (edt. by B. Santillo) PECUS: Man and Animal in Antiquity. Proceedins of the Conference at the Swedish Institute in Roma, September 9-12, 2002, Roma.
• Koşay 1951 Koşay H. Z., Türk Tarih Kurumu Tarafından Yapılan Alaca Höyük Kazıları 1937-1939’daki Çalışmalara ve Keşiflere Ait İlk Rapor, TTK Basımevi, Ankara.
• Mainoldi 1984 Mainoldi C., L’image du Loup et du chien dans la Grèce Ancienne d’Homère à Platon. Paris.
• Masson 1962 Masson O., Les Fragments du poite Hipponax, Paris.
• Mazzorin-Minniti 2006 Mazzorin J. D. G., Minniti C., Dog sacrifice in the ancient world: a ritual passage? In: (edt. by L. M. Snyder and E. A. Moore) Dogs and People in Social, Working, Economic or Symbolic Interaction). Oxford: Oxbow.
• Mylanos 1948 Mylonas G., “Homeric and Mycenaean Burial Customs”, AJA 52.
• Özbal–Gerrıtsen–Yener 2003 Özbal R., Gerritsen F., Yener K.A., “2001 yılı Tell Kurdu Höyük Kazıları”, KST 24, Cilt:1, Ankara.
• Özcan 2013 Özcan F., “Pisidia Antiokheia’si Köpek Gömüleri”, (ed. B. Hürmüzlü, M. Fırat, A. Gerçek) Pisidia Araştırmaları-I, Sempozyum Bildiri Kitabı, I. Pisidia Araştırmaları Sempozyumu Bildiri Metinleri (05-06.11.2012), S.D.Ü. Arkeoloji Uygulama ve Araştırma Merkezi, Isparta.
• Özbay 2016 Özbay A., Klazomenai Karantina Adası Kuzey Yamacı Kazılarında Ele Geçen Pişmiş Toprak Figürünler, (Yayınlanmamış Doktora Tezi, Dan: Doç. Dr. H. Cevizoğlu), Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Pedley 1974 Pedley J. G., “Carians in Sardis”, JHS 94.
• Ramsey 1915-16 Ramsey M.W., Asianic elements in Greek Civilization, The Gifford Lectures in the University of Edinburg, Yale University Press: Şurada: Ramsey M.W., Asianic elements in Greek Civilization, The Gifford Lectures in the University of Edinburg, Yale University Press: Şurada: https://www. giffordlectures.org/books/asianic-elementsgreek-civilisation/chapter-xiihipponax-lydian-scenes-and-society.
• Robertson 1982 Robertson N., “Hittit Ritual at Sardis”, Classical Antiquity 1.
• Rotroff 1999 Rotroff S. I., “The artefacts from Well F 5:3 and some conclusions concerning the deposit”, AJA103.
• Sergis 2010 Sergis M. G., “Dog Sacrifice in Ancient and Modern Greece: From the Sacrifice Ritual to Dog Torture (Kynomartyrion)”, Foklore: Elektronik Journal of Folklore 45, 61-88, 66, Delort R. 1987. L’uomo e gli animali dall’età della pietra a oggi. Bari, Laterza.
• Scholz 1937 Scholz H., Der Hund in der griechisch-römischen Magie und Religion, Berlin.
• Trantalidou 2006 Trantalidou K., “Companions from the Oldest Times: Dogs in Ancient Greek Literature, Iconography and Osteological Testimony, Dogs and people in social, working, economic or symbolic interaction”. In: (edt. by Lynn M. Snyder & Elizabeth A. Moore) Proceedings of the 9th ICAZ Conference, Durham 2002. Oxbow Books, Oxford.
• Vermeule 1979 Vermeule E., Aspects of Death in Early Greek Art and Poetry, University of Press, Berkeley, Los Angeles, London
• Yıldırım 2009 Yıldırım B., Antandros Nekropolisi Sikke Kontekstli Mezarlar, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dan: Doç. Dr. Gürcan Polat), Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.