Glass Lamps from Olba Excavations

Yıl 2018, Sayı: 8, 131 - 164, 01.01.2018

Emel Erten Emine Akkuş Koçak

Öz

During the excavations carried out at Olba since 2010 a number of glass fragments belonging to the lamps were discovered at several sectors such as the theater, the monastery and the burial areas as well as the rock-cut grounds reserved for the funerary cult. After a detailed study of this material we are able to identify three main types of glass lamps: “handled,” “stemmed,” and “conical with a knob base.” Based on their general appearance and details of their handles several sub-groups of the “handled” lamps can also be established. The discovery of all these forms which are considered as typical for Late Antique Period reveals the use of glass lamps for the illumination of interiors at Olba. Many fragments of metal polycandela, lamp hangers and wick holders on the site also confirms the wide spread use of glass lamps in the ancient city. Our research on glass lamp fragments pointed out a chronology starting from the AD 4th century until the end of the AD 7th century when Olba was abandoned.

Anahtar Kelimeler

Olba, Rough Cilicia, Glass, Glass Lamp, Late Antique Period

Olba Kazıları Cam Kandil Buluntuları

Öz

Olba’da tiyatro, manastır ve ölü kültü ve mezarlık alanlarında 2010 yılından başlayarak yapılan kazılarda çok sayıda cam kandil parçası ele geçmiş bulunmaktadır. Bunlar üzerinde yapılan ayrıntılı araştırmalar sonucunda üç temel tipi belirlemek mümkün olmuştur. Bunlar “kulplu”, “saplı” ve “düğme dipli konik gövdeli” tiplerdir. Kulplu kandillerin biçimsel özellikleri, kulplarının gösterdiği farklı özellikler temel alınarak, bunlara ait bazı alt gruplar da tespit edilmiştir. Geç Antik Dönem Roma camcılığında tipik sayılan bu formların örneklerinin Olba’da saptanmış olması, kentte iç mekânların aydınlatılmasında cam kandillerin sıkça kullanılmakta olduğunu yansıtmaktadır. Cam kandillerle birlikte kullanılan madeni polycandelon, kandil askısı ve fitil tutacaklarına ait çok sayıda parçanın da kazılarda ele geçmesi, cam kandillerin aydınlatmadaki rollerini doğrulayan buluntulardır. Çalışmalarımız, Olba’da cam kandillerin MS 4. yüzyıldan başlayarak, kentteki yerleşimin son bulduğu MS 7. yüzyıl sonlarına dek kullanıldıklarını göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Olba, Dağlık Kilikia, Cam, Cam Kandil, Geç Antik Dönem

Kaynakça

• Crowfoot Kenyon 1957 Crowfoot, J. W - Crowfoot – G. M. Crowfoot – Kenyon, M.,The Objects from Samaria, Palestine Exploration Fund, London.
• Crowfoot-Harden 1931 Crowfoot, G. M.- Harden, D. B., “Early Byzantine and Later Glass Lamps” The Journal of Egyptian Archaeology, Vol 17, No 3/4, 196-208.
• Erten – Akkuş Koçak 2017 Erten, E. – Akkuş Koçak, E., “Olba Tiyatro Kazısı Cam Kadeh Buluntuları”, Seleucia, sayı 7, 95-118.
• Fünfschilling – Laflı 2013 Fünfschilling, S – Laflı, E.;Hadrianopolis II: Glasfundedes 6. und 7. Jahrhunderts aus Hadrianopolis, Paphlagonien, Internationale Archaologie Band 123.
• Gawlikowska 2012 Gawlikowska, K., “Glass Finds from the Mithraeum in Hawarte”, Polish Archaeology in the Mediterranean XXI (Research 2009), 496- 509.
• Gorin Rosen - Winter 2010 Gorin Rosen, Y. – Winter, T., “Selected Insights into Byzantine Glass in the Holy Land”, Glass in Byzantium – Production, Usage, Analyses – International Workshop Organized by the Byzantine Archaeology Mainz, 17th -18th of January 2008 – Römisch-Germanisches Zentralmuseum, Mainz.
• Gençler Güray 2009 Gençler Güray, Ç. Elaiussa Sebaste Antik Yerleşimi Cam Buluntuları, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü’ne Sunulan Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
• Gençler Güray 2010 (a) Gençler Güray, Ç.,“ Kaunos’un Erken Bizans Dönemi Cam Buluntuları”, Anadolu/Anatolia 36, 215-226.
• Kilikien – ErgebnissedesSurveys 2001-2006, Berlin.
• Kucharczyk 2010 Kucharczyk, R., “Glass From Houses 1 and 2 in Marina El-Alamein”, Polish Archaeology in the Mediterranean, Tom XIX, 2010, 114-130. McNicoll 1983 McNicoll, A.,Taşkun Kale – Keban Rescue Excavations – Eastern Anatolia, British Institute of Archaeology at Ankara Monograph No.6, BAR International Series 168, Oxford. Olcay 2001 Olcay, B. Y., “Lighting Methods in the Byzantine Period and Findings of Glass Lamps in Anatolia”, Journal of Glass Studies 43, 77-87.
• Olcay-Öztaşkın 2017 Olcay, B. Y. – Öztaşkın, M., “Olympos Kazılarında Bulunan Aydınlatma Gereçleri”, Seleucia, Sayı 7, 11-28.
• Özyıldırım 2003 Özyıldırım, M., “İlkçağ ve Erken Hıristiyanlık Kanaklarında Olba Sözcüğünün Değişik Kullanımları”, OLBA VIII (Özel Sayı), 145-157.
• Özyıldırım 2012 Özyıldırım, M., “Olba Manastırı Hakkında Arkeolojik ve Yazınsal Yeni Bilgiler”, Seleucia, Sayı 2, 105-118.
• Özyıldırım 2016 Özyıldırım, M., “Olba Manastırı 2015 Yılı Kazıları ve Kuzey Kilisesi’ndeki Çalışmaların Değerlendirilmesi”, Seleucia, Sayı 6, 181-201. Rowe 2004 Rowe, A. H.,Reconsidering Late Roman Cyprus: Using new Material from Nea Paphos to review current artefact typologies (Thesis edition), University of Sydney. Dept. of Classical Archaeology.
• von Saldern 1980 von Saldern, A., Ancient and Byzantine Glass from Sardis, Cambridge – Massachusetts.
• Trowbridge 1930 Trowbridge, M. L., “Philological Studies in Ancient Glass”, University of Illinois Studies in Language and Literature, Vol. XIII, August-November 1928, Nos. 3-4, Urbana. Turno 1989 Turno, V. A., “Römische und Frühbyzantinische Gläser aus Novae in Bulgarien”, Kölner Jahrbuch für Vor- und Frühgeschichte 22, 163-170. Uboldi 1995 Uboldi, M. “Diffusione Delle Lampade Vitree in Eta Tardo Antica e Alto Medievale e Spunti Per Una Tipologia”, Archeologia Medievale XXII, 93-145.
• Uçkan Olcay-Öztaşkın 2017 Uçkan Olcay, B. Y. – Öztaşkın, M., “Olympos Kazılarında Bulunan Aydınlatma Gereçleri” Seleucia VII, 11-28. Uysal 2013 Uysal, Z.,Kubad-Abad Sarayında Anadolu Cam Sanatı, Türk Tarih Kurumu Yayınları, IV/A-2-1.9.Dizi – Sayı 1, Ankara.
• Weinberg- Stern 2009 Weinberg, G. D - Stern, E. M.,The Athenian Agora, Vol XXXIV, Vessel Glass, New Jersey. Wilkinson 1999 Wilkinson, J., Egeria’s Travels (Third Edition), Aris and Phillips Ltd., Warminster. Winter 2010 Winter, T., “The Byzantine Period Glass Vessels from Horbat Rozez, Atiqot 62, 145-155. Yeğin 2016 Yeğin, Y., “Olba Manastırı’ndaki İşlik Kazısı ve Sonuçlarının değerlendirilmesi”, Seleucia, Sayı 6, 203-219. Young 1993 Young, S.H., “A Preview of Seventh Century Glass from the Kourion Basilica, Cyprus, Journal of Glass Studies 35, 39-47.