Architectural Facade Designs in Olba Rock Monuments

Yıl 2019, Sayı: 9, 181 - 203, 01.01.2019

Deniz Kaplan Recep S. Taşkıran

Öz

Th e facade designs of the rock monuments in the city of Olba are the refl ections of the monumental and public buildings in the region. While the Corinthian order is pre-existed in monumental architecture, a public structure built in the Ion order is not known. However, few examples of some elements of the Ion order in the temple tomb architecture are known from Imbriogon Kome. Th erefore, the pre-models for the use of the Ionic order in rock architecture can be these temple tombs. Beyond this, the stele-like facade designed rock monuments formed by the grave steles constitute the numerical advantage.

Anahtar Kelimeler

Olba, Eastern Rough Cilicia, Rock Monuments, Architectural Layouts, Architectural Elements

Olba Kaya Anıtlarında Mimari Cephe Tasarımları

Öz

Olba kentindeki kaya anıtlarının cephe tasarımları, bölgedeki anıtsalkamusal yapıların bir yansıması olarak karşımıza çıkmıştır. Korinth düzeninin anıtsal mimaride ön modelleri mevcutken Ion düzeninde inşa edilmiş bir kamu yapısı bilinmemektedir. Ancak tapınak mezar mimarisinde Ion düzeninin bazı unsurlarının kullanıldığı az sayıda örnek, Imbriogon Kome’den bilinmektedir. Dolayısıyla Ion düzeninin kaya mimarisinde kullanımı için ön modelleri bu tapınak mezarlar olabilir. Bunun da ötesinde sayısal üstünlüğü, ön modelini mezar stellerinin oluşturduğu stel benzeri cephe tasarımlı kaya anıtları oluşturmaktadır

Anahtar Kelimeler

Olba, Doğu Dağlık Kilikia, Kaya Anıtları, Mimari Düzenler, Mimari Elemanlar.

Kaynakça

• Akçay 2008 Akçay, T., Olba Mezarları, Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Mersin Üniversitesi, Mersin.
• Akçay 2014 Akçay, T., “Olba’daki Tapınak Cepheli Kaya Mezarı”, Seleucia ad Calycadnum, Sayı IV, 79-92.
• Akçay 2016 Akçay, T., Olba’da Ölü Kültü, Yayımlanmamış doktora tezi. Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Akçay 2018 Akçay, T., Olba’da Ölü Kültü, Bilgin Kültür Sanat Yayınları, Ankara.
• Aşkın 2012 Aşkın, E., Dağlık Kilikia’daki Korykos Antik Kentinin Hellenistik ve Roma Dönemlerinde Kentleşme Süreci, Yayımlanmamış doktora tezi, Mersin Üniversitesi, Mersin.
• Baldassarri 1999 Baldassarri, P., “Il tempio”, Elaiussa Sebaste I (ed. E. E. Schneider), 115-128.
• Bent 1891 Bent, Th . J.A., “Journey in Cilicia Tracheia”, JHS 12, 206-224.
• Bernd Ersöz 1998 Bernd Ersöz, S., “Phrygian Rock-Cut Cult Façades: A Study of the Function of the So-Called Shaft Monuments”, Anatolian Studies, Vol. 48, 87-112.
• Boysal 1952 Boysal, Y., “Korinth düzeninin en eski dini yapısı olan Silifke civarındaki Zeus Olbios Tapınağı hakkında”, IV. Türk Tarih Kongresi, 10-14 Kasım 1948, 234- 241.
• Çekilmez 2015 Çekilmez, M., Tire Müzesi Hellenistik ve Roma İmparatorluk Dönemi Mezar Stelleri, Tire Belediyesi Kültür Yayınları, İzmir.
• Çilingiroğlu 1998 Çilingiroğlu, A., “Urartu’da Tapınma ve Tapınma Yerleri”, A. Güven – M. J. Mellink – W. Schirmer (Eds.). Karatepe’deki Işık / Light on Top of the Black Hill. Studies Presented to Halet Çambel içinde (ss. 229-239). Ege Yayınları, İstanbul.
• Durugönül 1989 Durugönül, S., Die Felsreliefs im Rauhen Kilikien. Oxford, Bonn.
• Durugönül 1998 Durugönül, S., “Seleukosların Olba Territoriumu’ndaki “Akkulturation” süreci üzerine düşünceler”, Olba I, 69-76.
• Durugönül 1999 Durugönül, S., “Verwaltung und Glauben der Olbier in Kilikien”, in: Studien zum antiken Kleinasien, Asia Minor Studien 34, 111–124.
• Durugönül 2006 Durugönül, S., “2004 yılı Korykos (Kızkalesi) yüzey araştırması”, 23. Araştırma Sonuçları Toplantısı, I. Cilt, 21-24.
• Durugönül 2008 Durugönül, S., “2006 yılı Korykos (Kızkalesi) yüzey araştırması”, 25. Araştırma Sonuçları Toplantısı, I. Cilt, 115-123.
• Durukan 2006 Durukan, M., “Doğu Dağlık Kilikia’da (Olba Bölgesinde) Bulunan İki Yeni Mezar Anıtı”, TÜBA-AR, IX, 125-138.
• Durukan 2009 Durukan, M., “Chronology of Temple Tombs in Rough Cilicia”, Byzas, 9, 343-370.
• Er Scarborough 1991 Er Scarborough, Y., Th e Funerary Monument of Cilicia Tracheia, Yayımlanmamış doktora tezi. Cornell University, New York.
• Er Scarborough 2017 Er Scarborough, Y., Th e Funerary Monuments of Rough Cilicia and Isauria, BAR, Oxford.
• Erten 2004 Erten, E., “Olba 2002 Yüzey Araştırması”, 21. Araştırma Sonuçları Toplantısı, Cilt II, 55-66.
• Erten 2005 Erten, E., “Mersin, Silifke, Olba Yüzey Araştırması-2003”, 22. Araştırma Sonuçları Toplantısı, Cilt II, 11-22.
• Erten 2007 Erten, E., “Olba’daki Tapınak Planlı Anıt Mezar”, B. Avunç (Ed.). Patronvs.
• Coşkun Özgünel’e 65. Yaş Armağanı / Festschrift für Coşkun Özgünel zum 65. Geburtstag içinde (ss. 149-156). İstanbul: Homer Kitapevi.
• Erten 2009 Erten, E., “Olba’da Romalılaşma Süreci”, Y. Özdemir (Ed.), Mersin Sempozyumu 19-22 Kasım 2018 Cilt 1 (pp. 76-85). Mersin.
• Erten-Özyıldırım 2006 Erten, E.- Özyıldırım, M., “Olba Yüzey Araştırması 2005”, 24. Araştırma Sonuçları Toplantısı, Cilt I, 421-432.
• Erten-Kaplan 2017 Erten, E.-Kaplan, D., “Arkeolojik Kazılar Işığında Olba Tiyatrosu: Ön Sonuçlar”, Seleucia VII, 29-46.
• Fıratlı 1965 Fıratlı, N.. “İstanbul’un Yunan ve Roma Mezar Stelleri”, Belleten, Sayı 59, 271.
• Heberdey-Wilhelm 1896 Heberdey, R.,-Wilhelm, A., Reisen in Kilikien. Wien.
• Herzfeld 1909 Herzfeld, E., “Zeus Olbios Tempel”, Archaologischer Anzeiger, Band XXIV, 439-441.
• Hild-Hellenkemper 1990 Hild, E.-Hellenkemper, H., Kilikien und Isaurien. Tabula Imperii Byzantini 5. Wien.
• Kaplan 2006 Kaplan, D., “Korykos antik kentinin ve Kilikia Bölgesi’nin Korinth sütun başlıkları”, Olba XIV, 89-112.
• Kaplan 2008 Kaplan, D., “Korykos Tapınağı’na ilişkin öneriler”, Olba XVI, 227-248.
• Kaplan 2009 Kaplan, D., “Ein neuer Kultvorschlag für den Tempel in Elaiussa Sebaste (Kilikien)”, Olba XVII, 23-32.
• Kaplan 2013 Kaplan, D., Kilikia Bölgesi Roma İmparatorluk Dönemi Mimari Süslemeleri, Yayımlanmamış doktora tezi. Mersin Üniversitesi, Mersin.
• Kaplan 2014 Kaplan, D., Doğu Dağlık Kilikia Bölgesi Roma İmparatorluk Dönemi Detaylandırılmamış Korinth Başlıkları, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul.
• Kaplan 2015 Kaplan, D., “Kanytellis’deki Tristylos Prostylos Planlı Mezar: Yerel Bir Yapı Atölyesine (Bauhütte) ait Kanıtlar”, Ü. Aydınoğlu (Ed.). Kanytellis – Kanlıdivane: Dağlık Kilikia’da Bir Kırsal yerleşimin Arkeolojisi içinde (ss. 79- 87), Ege Yayınları, İstanbul.
• Karagöz 1984 Karagöz, Ş., “Anadolu’dan Mezar Stelleri Arkaik-Greko Pers-HellenistikRoma Bizans Çağları”, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul.
• Keil-Wilhelm 1931 Keil, J.-Wilhelm, A., Denkmäler aus dem Rauhen Kilikien. Monumenta Asia Minoris Antiqua III, Manchester: Th e Manchester University Press.
• Linneman 2013 Linneman, J. C., Die Nekropolen von Diokaisareia, Diokaisareia in Kilikien: Ergebnisse Des Surveys 2001-2006, De Gruyter,Berlin.
• Özyıldırım 2009 Özyıldırım, M., Kilikia Bölgesi Eskiçağ Yer Adlarının Türkçede Kullanımı Üzerine Düşünceler. Y. Özdemir (Ed.), Mersin Sempozyumu: 19-22 Kasım 2008 (pp. 109-114). Mersin.
• Pfuhl 1905 Pfuhl, E., “Das Beiwerk auf den Ostgriechischen Grabreliefs”, JdI, Band XX, 47-123.
• Rumscheid 1994 Rumscheid, F., Untersuchungen Zur Kleinasiatischen Bauornamentik des Hellenismus, Verlag Philipp von Zabern, Mainz.
• Sayar 2015 Sayar, M. H., “Kanytellis Yazıtları”, Ü. Aydınoğlu (Ed.). Kanytellis Kanlıdivane: Dağlık Kilikia’da Bir Kırsal yerleşimin Arkeolojisi içinde (ss. 113-128), Ege Yayınları, İstanbul.
• Schmidt-Plattner 2004 Schmidt C, A.- Plattner, A. G., Antike Architektur und Bauornamentik, UTB, Wien.
• Söğüt 1998 Söğüt, B., Kilikya Bölgesi’ndeki Roma İmparatorluk çağı tapınakları, Yayımlanmamış doktora tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Spanu 2013 Spanu, M., “Roman Honorary Arches in Cilicia? Th e Cases of Korykos and Diokaisareia”, M. Tekocak (Ed.). K. Levent Zoroğlu’na Armağan / Studies in Honour of K. Levent Zoroğlu içinde (ss. 625-646). Antalya: Suna-İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü.
• Taşkıran 2019 Taşkıran, S. R., Doğu Dağlık Kilikia Kaya Anıtlarında Mimari Elemanların Kullanımı, Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Mersin Üniversitesi, Mersin.
• Tulumcu 2015 Tulumcu, G., Doğu Dağlık Kilikia Bölgesi Hellenistik ve Roma Dönemi Tapınakları, Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Mersin Üniversitesi, Mersin.
• Vitruvius 2017 Vitruvius., Mimarlık Üzerine (Çev.: Çiğdem Dürüşken), Alfa Yayınları, İstanbul.
• Waelkens 1986 Waelkens, M., Die KleinasiatischenTürsteine. Typologische und Epigraphische, Untersuchungen der Kleinasiatischen Grabreliefs mit Scheirtü. Philipp von Zabern, Mainz.
• Wannagat 1999 Wannagat, D., “Zur Säulenordnung des Zeustempels von Olba-Diokaisareia”, Olba II, 355–368.
• Wannagat 2006 Wannagat, D., “Neue Forschungen in Uzuncaburç 2001 - 2004. Das ZeusOlbios-Heiligtum und die Stadt Diokaisareia”, ”, Archaologischer Anzeiger, 2005, 1. Halbbannd, 117-216.
• Yegül 1986 Yegül, F., Th e Bath-Gymnasium Complex at Sardis, Harvard University Press, Cambridge, Massachusetts.