Ovaören Iron Age Deer Figured Ceramics in the Alişar-4 Pottery Tradition

Yıl 2019, Sayı: 9, 205 - 245, 01.01.2019

S. Yücel Şenyurt Atakan Akçay , Seda Kara

Öz

Ovaören located within the borders of Gülşehir district in Nevşehir, 25 km south of Kızılırmak River Halys River , is one of the important archaeological sites in Central Anatolia and demonstrates an uninterrupted settlement history from the beginning of the Early Bronze Age until Roman Period. Th e site includes three diff erent sectors called as Yassıhöyük, Topakhöyük, and Terrace Area. Th e excavations conducted between 2007 and 2018 have been carried out in the Yassıhöyük where the Late Bronze Age and the Iron Age layers were identifi ed. During the excavations in Topakhöyük and Terrace Area only the layers of the Early and Middle Bronze Ages were identifi ed.In the Iron Age, Ovaören is one of the settlements within the Tabal Country during the Late Hittite Period and within the borders of the Satrapy of Cappadocia during the Late Iron Age. In this context, Ovaören, either with its architectural remains or its archaeological fi nds, reveals important data to contribute to a better understanding of the Iron Age culture in Central Anatolia. Th e subject of this study is the deer fi gured samples in the painted pottery tradition of the Iron Age. Th e Iron Age layers of Ovaören are represented in Yassıhöyük with the layers of YH 7-8 dated to the Early Iron Age, YH 4-6 dated to the Middle Iron Age, and YH 2-3 dated to the Late Iron Age. Among the potteries with geometrical and fi gurative decorations found in these layers, one of the most important groups is the pottery with deer fi gures. Th e pottery with deer fi gures of Ovaören-Yassıhöyük which is demonstrated here with stratigraphic and stylistic comparisons, gives a new point of view to the painted pottery tradition Alişar-4 of the Central Anatolia. In this regard, the comparisons of the material in question with the examples from the Iron Age settlements in Central Anatolia, notably Alişar, Gordion, and Boğazköy, emphasizes the importance of Ovaören in this tradition

Anahtar Kelimeler

Deer fi gured pottery, Alişar-4, Iron Age, Central Anatolia, Tabal

Alişar-4 Seramik Geleneği İçerisinde Ovaören Demir Çağı Geyik Figürlü Seramikleri

Öz

Nevşehir ili Gülşehir ilçesi sınırları içerisinde, Kızılırmak Nehri’nin yaklaşık 25 km güneyindeki konumu ile Erken Tunç Çağı’nın başlarından Roma dönemine kadar kesintisiz bir yerleşim tarihi sunan Ovaören, Orta Anadolu’daki önemli arkeolojik merkezlerden birisidir. Yassıhöyük, Topakhöyük ve Teras Alanı olmak üzere üç farklı sektörü içeren Ovaören’de 2007-2018 yılları arasında yürütülen kazılar yoğunluklu olarak Geç Tunç Çağı ve Demir Çağı tabakalarının yer aldığı Yassıhöyük’de gerçekleştirilmiştir. Topakhöyük ve Teras Alanı’nda yürütülen kazılar da ise sadece Erken Tunç ve Orta Tunç Çağı tabakaları tespit edilmiştir. Ovaören, Demir Çağı içerisinde Geç Hitit Dönemi’nde Tabal Ülkesi, Geç Demir Çağı’nda ise Kapadokya Satraplığı sınırları içerisinde kalan yerleşimlerden birisidir. Bu kapsamda Ovaören, gerek mimari kalıntıları gerekse arkeolojik buluntuları ile Orta Anadolu Demir Çağı kültürünün daha iyi anlaşılması açısından son derece önemli veriler ortaya koymaktadır. Bu çalışmanın konusunu ise Demir Çağı boyalı seramik geleneği içerisindeki geyik figürlü seramikler oluşturmaktadır. Ovaören’de Demir Çağı tabakaları, Yassıhöyük’ün Erken Demir Çağı’na tarihlenen YH 7-8, Orta Demir Çağı’na tarihlenen YH 4-6 ve Geç Demir Çağı’na tarihlenen YH 2-3 tabakaları ile temsil edilmektedir. Bu tabakalarda ele geçen geometrik veya figüratif bezemeli boyalı seramikler içerisinde en önemli gruplardan birisi, makalenin de konusunu oluşturan geyik figürlü örneklerdir. Stratigrafik veriler ve stilistik karşılaştırmalar yoluyla tanıtılmaya çalışılan Ovaören-Yassıhöyük geyik figürlü seramikleri, Orta Anadolu Orta Demir Çağı boyalı seramik geleneği Alişar-4 için yeni bir bakış açısı kazandırmaktadır. Bu kapsamda Ovaören örneklerinin başta Alişar, Gordion ve Boğazköy olmak üzere, Orta Anadolu’daki Demir Çağı yerleşimlerinden ele geçen örnekler ile yapılan karşılaştırmaları, Ovaören’in bu gelenek içerisindeki önemini ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Geyik figürlü seramik, Alişar-4, Demir Çağı, Orta Anadolu, Tabal.

Kaynakça

• Akçay 2011 Akçay, A., Arkeolojik ve Filolojik Belgeler Işığında Tabal Ülkesi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Akçay 2015 Akçay, A., Ovaören-Yassıhöyük’ten Bir Yarı İkonik İdol, Arkeoloji ve Sanat Dergisi 149, İstanbul.
• Akurgal 1955 Akurgal, E., Phrygische Kunst, Ankara.
• Akurgal 1988 Akurgal, E., Anadolu Uygarlıkları, İstanbul.
• Bahar 1999 Bahar, H., Demir Çağında Konya ve Çevresi, Konya.
• Bossert 2000 Bossert, E.M., Die Keramik Phrygischer Zeit von Boğazköy. BoğazköyHattusa Ergebnisse der Ausgrabungen XVIII. Mainz am Rhein.
• Crespin 1999 Crespin, A. S., “Between Phrygia and Cilicia: Th e Porsuk Area at the Beginning of the Iron Age”, Anatolian Studies-49.
• D’alfonso vd. 2016 D’alfonso, L., Ergürer, H., Castellano, L., Highcock, N., Lanaro, A., Matessi, A., Trameri, A., “Excavations at Kınık Höyük 2015”, Kazı Sonuçları Toplantısı, 38 (3), Ankara.
• Dupre 1983 Dupre, S., Porsuk I. La Céramique de l’Age du Bronze et de l’Age du Fer. Paris.
• Durbin 1971 Durbin, G.E.S., “Iron Age Pottery from the Provinces of Tokat and Sivas”, Anatolian Studies 21.
• Dönmez ve Abazoğlu Dönmez, Ş., Abazoğlu, F., “Kızılırmak Havzası Demir Çağı Boya Bezekli Çanak-Çömlek Geleneğinin Kökeni Üzerine Düşünceler”, TÜBA-AR 23.
• Emre 1973 Emre, K., “Sultanhanı Höyüğü’nde 1971-1972 Yıllarında Yapılan Kazılar”, Anadolu XV.
• Ergürer 2016 Ergürer, H., “Kınık Höyük Demir Çağ Boyalılarında Bezeme Geleneği”, OLBA XXIV.
• Genz 2000 Genz, H., “Die Eisenzeit in Zentralanatolien im Lichte der keramischen Funde vom Büyükkaya in Boğazköy/Hattusa”, TÜBA-AR: 3.
• Genz 2001 Genz, H., “Iron Age Pottery from Çadır Höyük”, Anatolica XXVII.
• Genz 2004 Genz, H., Büyükkaya I. Die Keramik der Eisenzeit. Funde aus den Grabungskampagnen 1993 bis 1998. Mainz am Rhein.
• Gorny vd. 1995 Gorny, R.L., McMahon, G., Paley, S., Kealhofer, L., “Th e Alişar Regional Project 1994”, Anatolica XXI.
• Houwink Ten Cate 1965 Houwink Ten Cate, H. J., Th e Luwian Population Groups of Lycia and Cilicia Aspera During the Hellenistic Period, Leiden.
• Hutter 2010 Hutter, M., “Luvi Dininin Nitelikleri”, Luviler: Anadolu’nun Gizemli Halkı, C. Melchert (Ed.), B. Baysal, Ç. Çidamlı (Çev.), İstanbul.
• Işık 1989 Işık, F., “Batı Uygarlığı’nın Kökeni, Erken Demir Çağı Doğu- Batı Kültür İlişkilerinde Anadolu”, Türk Arkeoloji Dergisi 28.
• Işık 2003 Işık, F., “Karanlık Dönemi Aydınlığı ve Frig Sanatı’nın Anadoluluğu Üzerine”, Anadolu 24.
• Kealhofer vd. 2009 Kealhofer, L., Grave, P., Genz, H., Marsh, B., “Post-Collapse: Th e ReEmergence of Polity in Iron Age Boğazköy, Central Anatolia”, Oxford Journal of Archaeology, 28/3.
• Matsumura 2005 Matsumura, K., Die Eisenzeitliche Keramik in Zentralanatolien aufgrund der Keramik in Kaman-Kalehöyük, Freien Üniversitesi Yayınlanmamış Doktora Tezi, Berlin.
• Mazzoni vd. 2017 Mazzoni, S., D’agostino, A., Orsi, V. “New Results From the Excavations Seansons 2016 at Uşaklı Höyük (Yozgat)”, Kazı Sonuçları Toplantısı, 39 (3), Ankara.
• Mellart 1955 Mellart, J., “Iron Age Pottery from Southern Anatolia”, Belleten 19.
• Mori/Omura 1995 Mori, M., ve Omura, S., “A Preliminary Report on the Excavations at KamanKalehöyük in Turkey (1989-1993)”, Essays on Ancient Anatolia and Its Surrouding Civilizations (Ed. H.I.H Prince T. Mikasa). Wiesbaden.
• Omura 1993 Omura, S., “1991 Yılı Kaman-Kalehöyük Kazıları”, Kazı Sonuçları Toplantısı, 14 (1), Ankara.
• Omura 1996 Omura, S., “1994 Yılı Kaman Kalehöyük Kazıları”, Kazı Sonuçları Toplantısı 17 (1), Ankara.
• Omura 1998 Omura, S., “1996 Yılı İç Anadolu’da Yürütülen Yüzey Araştırmaları”, Araştırma Sonuçları Toplantısı, 15 (2), Ankara.
• Omura 2016 Omura, M., “Yassıhöyük Excavations First Five Seasons 2009-2013”, Anatolian Archaeological Studies, Vol. XIX.
• Opificius 1965 Opificius, R., “Altphrygische Keramik von Büyükkale (Boğazköy)”, Mitteilungen der Deutschen Orient Gesellschaft 95.
• Osten 1937a von der Osten, H.H., Th e Alishar Hüyük Seasons of 1930-32. Part II (OIP XXIX), Chicago.
• Osten 1937b von der Osten, H.H., Th e Alishar Hüyük Seasons of 1930-32. Part III (OIP XXX), Chicago.
• Ökse 1994 Ökse, T., “Sivas İli 1992 Yüzey Araştırması”, Araştırma Sonuçları Toplantısı 11, Ankara.
• Özdemir 2016 Özdemir, M. A., Nevşehir – Suluca Karahöyük Demir Çağı Boyalı Seramikleri, Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Üniversitesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzurum.
• Özgüç 1971 Özgüç, T., Demir Devrinde Kültepe ve Civarı/Kültepe and Its Vicinity in the Iron Age, Ankara.
• Özgüç 1978 Özgüç, T., Maşat Höyük Kazıları ve Çevresindeki Araştırmalar/Excavations at Maşat Höyük and Investigations in Its Vicinity. Ankara
• Özgüç 1982 Özgüç, T., Maşat Höyük II, Boğazköy’ün Kuzeydoğusunda Bir Hitit Merkezi/A Hittite Center Northeast of Boğazköy. Ankara.
• Özkaya 1995 Özkaya, V., İÖ Erken Birinci Binde Frig Boyalı Seramiği, Erzurum.
• Polacco 1975 Polacco L., “Topaklı’daki İtalyan Kazıları”, Anadolu 17.
• Sams 1971 Sams, G.K., Th e Phrygian Paınted Pottery of Early Iron Age Gordion and its Anatolian Setting, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Pennsylvania University, Pennsylvania.
• Sams 1974 Sams, G. K.,”Th e Painted Animals: Anatolian Orientalizing Art”, Anatolian Studies 24.
• Sams 1994 Sams, G. K. Th e Early Phrygian Pottery, Th e Gordion Excavations 1950- 1973: Final Reports, Volume IV. Pennsylvania.
• Sams 2007a Sams, G. K., “Gordion ve Frigler/Gordion and the Phrygians”, Friglerin Gizemli Uygarlığı/Th e Mysterious Civilization of the Phrygians, H. Sivas, T. Tüfekçi Sivas (Ed.), İstanbul.
• Sams 2007b Sams, G. K., “Frigyalı Midas/ Midas of Phrygia”, Friglerin Gizemli Uygarlığı/ Th e Mysterious Civilization of the Phrygians, H. Sivas, T.Tüfekçi Sivas (Ed.), İstanbul.
• Sams 2011 Sams, G.K., “Artifacts”, Th e New Chronology of İron Age Gordion, Gordion Special Studies VI.
• Schmidt 1932 Schmidt, E.F., Th e Alishar Hüyük Seasons of 1928 and 1929, Part I (OIP XIX), Chicago.
• Sevin 1998 Sevin, V., “MÖ I. Binyıl: Demir Çağı”, Kapadokya (Ed. M. Sözen). İstanbul.
• Summers 1994 Summers, G. D.,” Grey Ware and the Eastern Limits of Phrygia”, Anatolian Iron Ages 3.
• Şenyurt 1999 Şenyurt, S.Y., “Nevşehir İli 1997 Yılı Yüzey Araştırması”, Araştırma Sonuçları Toplantısı, 16 (1).
• Şenyurt 2010 Şenyurt, S. Y., “Ovaören-Göstesin Geç Hitit/ Luwi Hiyeroglif Yazıtı”, Veysel Donbaz’a Sunulan Yazılar, Studies Presented in Honour of Veysel Donbaz, İstanbul.
• Şenyurt vd. 2014a Şenyurt, S. Y., Akçay, A., ve Kamış, Y., “Ovaören 2012 Yılı Kazıları”, Kazı Sonuçları Toplantısı, 35 (2), Ankara.
• Şenyurt vd. 2014b Şenyurt, S. Y., Akçay, A., ve Kamış, Y., “Ovaören 2013 Yılı Kazıları”, Kazı Sonuçları Toplantısı, 36 (2), Ankara.
• Şenyurt vd. 2016 Şenyurt, S. Y., Akçay, A., ve Kamış, Y., “Ovaören 2014 Yılı Kazıları”, Kazı Sonuçları Toplantısı, 37 (2), Ankara.
• Şenyurt-Akçay 2017 Şenyurt, S. Y. ve Akçay, A., “Ovaören 2015 ve 2016 Yılı Kazıları”, Kazı Sonuçları Toplantısı, 39 (2), Ankara.
• Şenyurt-Akçay 2018 Şenyurt, S. Y., ve Akçay, A., “Topada Yazıtına Farklı Bir Bakış: Geç Hitit Döneminde Orta Anadolu’da Güç Dengeleri”, TÜBA-AR: 22.
• Tezcan 1992 Tezcan. B., “1969 Göllüdağ Kazısı”, Türk Arkeoloji Dergisi 30.
• Voight 2007 Voight, M. M., “Gordion Kazıları/ Excavation at Gordion”, Friglerin Gizemli Uygarlığı/ Th e Mysterious Civilization of the Phrygians, H. Sivas, T. Tüfekçi Sivas (Ed.), İstanbul.