Wave Patterns and Guilloches in the border designs of Antique Anatolian Mosaics

Yıl 2019, Sayı: 9, 303 - 323, 01.01.2019

Sami Patacı

Öz

In this article, wave and guilloche ornaments of the ancient fl oor mosaics which were the most popular border designs in Anatolia during the ancient era are tried to be introduced. While this introducing, it is also aimed to be made some terminological suggestions of these border designs and their variations, in the name of Anatolian archaeology. Th e two books, “Le décor géométrique de la mosaique romaine I and II”, which were written in the years of 1985 and 2002 by Catherine Balmelle and some other researchers had solved a huge problematic about the defi nitions of the geometric and fl oral designs. Unfortunately, there isn’t nearly any study of the technical descriptions of the designs which are seen on the fl oor mosaics in Anatolia. Th erefore, it is needed to be start a comprehensive research to make a similar publication to the mentioned books. Consequently, the idea of creating some useful answers to the question of defi nitions, usage periods and origins of these important border ornaments formed the main target of this study. Some of the art centers mentioned in the article are Zeugma, Edessa, Antioch-on-the-Orontes, Aphrodisias, Xanthus, Pergamum, Sardeis, Halicarnassus and Amisos

Anahtar Kelimeler

Mosaic, Zeugma, Guilloche, Wave, Motif

Antik Dönem Anadolu Mozaiklerinde Dalga ve Giyoş Motifl i Bordür Tasarımları

Öz

Bu makalede, Antik Dönem’de Anadolu’daki en popüler bordür desenlerinden olan dalga ve giyoşlar tanıtılmaya çalışılmıştır. Bu tanıtım yapılırken, aynı zamanda bu bordür tasarımlarının ve varyasyonlarının Türkçe tanımları hakkında öneriler yapılmaktadır. 1985 yıllarında C. Balmelle ve bazı araştırmacılar tarafından ortak kaleme alınan “Le décor géométrique de la mosaique romaine I ve II” kitapları geometrik ve bitkisel tasarımların tanımlamaları konusunda büyük bir problemi çözmüştü. Ne yazık ki, Türkiye’de buna benzer bir çalışma henüz hayata geçirilememiştir. Bu nedenle mozaikler üzerine yapılan yayınlarda bir tanım kargaşası ortaya çıkmıştır. Çalışmamızın sadece dalga ve giyoş desenlerinden hareketle mozaikler ile alakalı yayınlarda tanımlamaların nasıl yapılması gerektiği hakkında bir örnek olması için hazırladık. Bunun yanında, dalga ve giyoşlar hakkında detaylı bilgiler ve Anadolu’nun bazı kentlerindeki giyoş ve dalga desenleri bordürlerine sahip mozaikler de aktarılmaktadır. Antiokheia, Zeugma, Edessa gibi bazı mozaik merkezlerinde daha yoğun mozaik buluntusu olması sebebiyle bu kentlerdeki buluntulara ağırlık verilmiş; ancak Asia Minor kentlerinden Karadeniz kıyısına, ya da Kilikia’ya kadar özellikle Roma ve Erken Bizans Dönemlerini ilgilendiren mozaikler aktarılmaya çalışılmıştır

Anahtar Kelimeler

Mozaik, Zeugma, Giyoş, Örgü, Dalga, Motif.

Kaynakça

• Balmelle-Blanchard-Lemee-Christophe-Darmon-Guimier-Sorbets-LavagnePrudhomme-Stern 1985 Balmelle, C., Blanchard-Lemee, M., Christophe, J., Darmon, J.P., GuimierSorbets, A.M., Lavagne, H., Prudhomme, R. and Stern, Le décor géométrique de la mosaïque romaine, Répertoire graphique et descriptif des compositions linéaires et isotropes,Dessins Prudhomme R., Paris, 1985.
• Balmelle-Blanchard-Lemee-Darmon-Gozlan-Raynaud 2002 Balmelle, C., Blanchard-Lemee, M., Darmon, J.P, Gozlan, S. and Raynaud, M.-P., Le décor géométrique de la mosaïque romaine II, Répertoire graphique et descriptif des décors centrés, Dessins Raynaud M.-P, Paris, 2002.
• Başgelen-Ergeç 2000 Başgelen, N. ve Ergeç, R., Belkıs / Zeugma-Halfeti-Rumkale: A last Look at History, Archaeology and Art Publications, 2000.
• Bingöl 1997 Bingöl, O, Malerei und mosaik der antike in der Turkei, Philipp von Zabern, Mainz am Rhein, 1997.
• Campbell 1988 Campbell, S. Th e Mosaics of Antioch, Pontifical Institute of Mediaeval Studies, Subsidia mediaevalia 15, 1988.
• Campbell 1991 Campbell, S., Th e Mosaics of Aphrodisias in Caria, Pontifical Institute of Mediaeval Studies, Subsidia mediaevalia 18, 1991.
• Campbell 1998 Campbell, S., Th e Mosaics of Anemurium, Pontifical Institute of Mediaeval Studies, Subsidia mediaevalia 25, 1998.
• Cimok 2000 Cimok, F. (Ed.), A Corpus: Antioch Mosaics, A Turizm Yayınları, İstanbul, 2000.
• Dunbabin 1999 Dunbabin, K.M.D., Mosaics of the Greek and Roman World, Cambridge University Press, 1999.
• Foss, C. 1976 Foss, C., Byzantine and Turkish Sardis, Archaeological Exploration of Sardis, Monograph 4, (Ed. George M. A. Hanfmann ve Stephen W. Jacops), Harvard University Press, 1976.
• Görkay 2015 Görkay, K., Geçmişten Günümüze Bir Geçit: Zeugma, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2015.
• Karabulut-Önal-Dervişoğlu 2011 Karabulut, H., Önal, M. ve Dervişoğlu, N., Haleplibahçe Mozaikleri (Şanlıurfa / Edessa), Arkeoloji ve Sanat Yayınları, Istanbul, 2011.
• Kızıl-Özcan 2009 Kızıl, A. ve Özcan, H.Ö., “Milas Ahmet Çavuş Mahallesi’nden Çıkan Mozaikler”, Journal of Mosaic Research, Vol. 3, (Ed. J. P. Darmon vd.) Uludağ University Press, Uludağ University Mosaic Research Center Series-3, Bursa, 2009, 15-30.
• Levi 1947 Levi, D., Antioch Mosaic Pavements I-II, Princeton University Press, 1947.
• Okçu 2009 Okçu, R., “Prusia Ad Olympum Mozaikleri”, Journal of Mosaic Research, Vol. 3, (Ed. J.P. Darmon vd.) Uludağ University Press, Uludağ University Mosaic Research Center Series-3, 2009, 31-51.
• Ovadiah 1980 Ovadiah, A., Geometric and Floral Patterns in Ancient Mosaics, A Study of their Origin in the Mosaics from the Classical Period to the Age of Augustus, L’erma di Bretschneider - Roma, 1980.
• Önal 2002 Önal, M., Mosaics of Zeugma, A Turizm Yayınları, İstanbul, 2002.
• Önal 2008 Önal, M., “Euphrates Evinin Mozaikleri”, IV. Uluslararası Türkiye Mozaik Korpusu Sempozyum Bildirileri, (Ed. Şahin, M.), (6-10 Haziran 2007-Gaziantep), Uludağ Üniversitesi Mozaik Araştırmaları Merkezi, Bursa, 2008, 79-91.
• Patacı 2011 Patacı, S., “Paphlagonia Hadrianoupolis’i Hamam A ve A Kilisesi Mozaikleri”, Journal of Mosaic Research, Vol. 4, Bursa, 2011, 27-50.
• Patacı-Öz-Lafl ı 2012 Patacı, S., Öz, A.K. ve Lafl ı, E., “Paphlagonia Hadrianoupolis’i Mozaik Buluntuları: Ön Değerlendirmeler”, Journal of Mosaic Research, Vol. 5, Bursa, 2012, 163-172.
• Poulsen 2008 Poulsen, B., “Considerations on Motifs and Mosaic Workshops: Th e Case of Halikarnassos”, Th e Proceedings of IV. International Mosaic Corpus of Türkiye, (Ed. Şahin, M.), Uludag University Press, Bursa, 2008), 101-110.
• Raynaud 2009 Raynaud, M.-P., Corpus of the Mosaics of Turkey, Vol. II: Xanthos, Part I, Th e East Basilica, Uludağ University Press, Uludağ University Mosaic Research Center Series-2, Ed. Şahin, M., Parrish, D. and Jobst, W., 2009.
• Antik Dönem Anadolu Mozaiklerinde Dalga ve Giyoş Motifl i Bordür Tasarımları Salman 2007
• Salman, B., Orta Euphrates Mozaikleri Işığında Edessa ve Samosata Mozaikleri, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji Anabilim Dalı, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İzmir, 2007.
• Şahin 2006 Şahin, D., “Amisos Mozaiği Işığı Altında Karadeniz’de Akhilleus Kültür”, Karadeniz Araştırmaları Sempozyum Bildirileri,Yerleşim Arkeolojisi Serisi, Sempozyum Bildirileri 1, Yay. Haz. Erciyas, D.B. ve Koparal, E., Ege Yayınları 2006, 139-152.
• Şahin 2008 Şahin, D., “Zeugma Mozaikleri Üzerindeki Tethys Betimlemeleri”, IV. Uluslararası Türkiye Mozaik Korpusu Sempozyum Bildirileri, Ed. Şahin, M., Uludağ Üniversitesi Mozaik araştırmaları Merkezi Yayınları Serisi - 1, Sempozyum Bildirileri - 2, Bursa 2008.
• Şahin-Çırakoğlu 2016 Şahin, D. ve Çırakoğlu, H., “A Newly Discovered Mosaic from Myrleia”, Journal of Mosaic Research, Vol. 9, (Ed. Şahin, M.), Uludag University Press, Uludag University mosaic Research Center Series-3, 2016, 85-94.
• Şimşek 2015 Şimşek, C., Laodikeia Kilisesi, Lykos Vadisi’nde Hıristiyanlık, Denizli Büyükşehir Belediyesi, Denizli, 2015.
• Yeşil-Erdek 2014 Yeşil-Erdek, Ş., “Perinthos-Herakleia Bazilikası Taban Döşemelerinin Konservasyonu / Conservation of Floor Pavements of Basilica in PerinthosHerakleia”, Journal of Mosaic Research, Vol. 7, (Ed. Şahin, M.), Uludag University Mosaic Research Center, Uludag University Press, 2014, 61-75.