Victoria & Albert Museum’dan Sardes’e Uzanan Bir Yanlış Anlama

Yıl 2021, Sayı: XI, 49 - 66, 01.05.2021

Fikret Yegül

Öz

Londra’da Victoria & Albert Museum’da Sardes Artemis Tapınağını, özellikle ayakta olan iki sütununu gösteren iki suluboya resim vardır. Bunlardan birincisi, ondokuzuncu yüzyılın ilk yarısında Londra’da iyi bilinen Clarkson Stanfield’in tapınağı fırtınalı bir havada sergileyen dramatik resmi (SD 1000); ikincisi adı ve çalışması hiç bilinmeyen ve müze tarafından “Mr. Maude” adında birine atfedilen, basit ve amatörce bir resimdir (SD 639). Londra’da 1836’da yayınlanan “Landscape Illustrations of the Bible” adlı Hıristiyanlğın önemli dini mekanlarını resimleyen bir kitaba göre, Sardes’e hiç gitmemiş olan Stanfield’in suluboyasına kaynak ve örnek “Mr. Maude’un yerinde yaptığı” eskizdir. İki resim de genel kompozisyon olarak birbirlerine yakın sayılabilir; fakat benzerlik orada biter. Stanfield’in suluboyasında sütunlar ve İonik başlıklar kendilerine özgü bütün detaylarıyla doğru olarak işlenmiş olmasına rağmen, Mr. Maude’un çok basit resminde hiçbir özel detay ve hatta genel peysaj doğru olarak gösterilmediği için bu resmin yerinde gözlemle yapıldığına inanamayız. Stanfield’in ustaca ve tapınağı doğru olarak resmeden suluboyasına Mr. Maude’un kaba eskizinin örnek teşkil etmesi de olanaksızdır. 2016 yilinda, Victoria & Albert Museum, Baskılar ve Çizimler Bolümü eski küratorü Charles Newton ile yaptığım yazışmalar yardımıyla müze kataloğundaki bilgilerin yanlış olduğu, “Maude” adı altında kimliği bilinmeyen şahsın (eğer böyle bir şahıs varsa) basit ve gerçeği temsil etmeyen resminin Stanfield’in suluboyasına model olamayacağına karar verdik. Bu durumda, Sardes’e gitmeyen Stanfield’e yerinde gözlemle ustaca yapılmış fakat bilmediğimiz bir eskizin model olabileceğini düşünmeliyiz. Ayrıca, 1812’de Sardes’de tapınakta çalışmalar ve çizimler yapmış olan ünlü İngiliz neoklasik mimar C.R. Cockerell’in bu sütunları ve başliklarını doğru detalarıyla gösteren karakalem eskizinin Stanfield’e uygun bir model olabileceğini de öne sürdük. Victoria & Albert Museum’a bildirilen bu sonuçların üstünden beş yıl geçmesine rağmen müzenin online kataloğu 2021 yılı Mart ayında hiçbir düzeltme yapılmadan yanlış bilgileri vermekte devam ediyordu. Mart 2021’de Victoria & Albert Museum - Baskılar ve Çizimler Bölümü ile tekrar başlatılan yazışmalar sonucu, müze hatasını kabul etti ve kataloğu öngördüğümüz şekilde düzelteceğini bildirdi. Bu bakımdan memnunuz. Fakat esas önemli olan, hataya ve hatanın uzun zaman düzeltilememesine neden olan ve bizleri üzerinde düşünmeye davet eden “büyük tablo” başkadır: Birbirine dayanan fakat ayrı disiplinlerin uzmanları olan bizler ayrı dünyalarda yaşıyoruz. Müzecilerin, baskı ve çizim uzmanlarının değerleri, gerçekleri ve metodolojileri ile biz arkeolog ve sanat/mimarlık tarihçilerinin gerçekleri ve değerleri ayrı oluyor. Victoria & Albert Museum uzmanlarının kataloglarını yazarken, sadece ellerindeki kağıt-üstündeki resimlere bakmış olmaları, hiçbirinin Sardes’deki tapınağı görmüş olmamaları; hatta, suluboyalardaki sütunların (çok kolay bulunabilen) fotoğrafl arını merak bile etmemiş olmaları düşündürücüdür. Arkeoloji ve müzeciliği temsil eden yakın disiplinler birbirleriyle konuşmalı ve bilgi değişiminde bulunmalıdır: İki tarafın da birbirleriyle paylaşacak önemli değerleri vardır.

Anahtar Kelimeler

Sardes, Victoria & Albert Museum, Artemis Tapınağı, Clarkson Stanfield, Artemis Tapınağı’nı Resimleyenler.

Kaynakça

• Butler 1922 Butler, H.C., Sardis I.1, Th e Excavations, 1910-1914, Brill, Leiden