Kilikia’daki Flaviopolis Kentine Ait Yayımlanmamış Sikkeler

Yıl 2022, Sayı: XII, 161 - 178, 25.05.2022

Fatih Erhan

Öz

Bu makalede Flaviopolis kenti tarafından Roma İmparatorluğu Dönemi’nde basılmış olan 5 bronz sikke incelenmiştir. Müzayede web sayfalarında yer alan bu sikkelerin daha önce bilimsel yayımları yapılmamıştır. Çalışmanın amacı, bu sikkelerin detaylı bir şekilde incelenerek bilim dünyasına tanıtılmasıdır. İmparator Vespasianus döneminde MS 73 yılında kurulan Flaviopolis kenti, MS 89-254 yıllarında sikke basmıştır. Tamamı bronz olan bu sikkeler, Roma İmparatorluğu Dönemi’nde Doğu eyaletlerindeki kent sikkelerinin temel birimi assarion ile alt ve üst katlarında basılmıştır; ancak tam bir standart bulunmamaktadır. Bu sikkelerinin tümünde kentin ismi ve neredeyse tamamına yakınında tarih yer alırken, değer işaretleri ve Kat. 2’deki sikke hariç, magistrat isimleri yer almaz. Tip çeşitliliği, diğer Kilikia Pedias kentlerinin birçoğu ile benzer orandayken, özellikle yakınındaki Hierapolis – Kastabala ve Anazarbos gibi metropolislere göre sınırlıdır. Kentin sikkelerinin dolaşımı, görece orta ve düşük yoğunlukta olmak üzere, pedias kentleri ile sınırlıdır. Kat 1’deki Lucius Verus – Athena tipli sikkenin ön yüzünde, imparatorun (imparatorluk portresi olarak da bilinen) III. tip portresi yer alır. Arka yüzde ise sunu yapan Athena tasviri bulunmaktadır. Bölgede ilk kez Roma İmparatorluğu Dönemi’nde, Hadrianus dönemine ait sikkelerde ortaya çıkan ve Marcus Aurelis – Lucius Verus dönemlerinde sıklıkla görülen bu tip, tanrıçanın kentteki kurumsallaşmış kültüne işaret ediyor olmalıdır. Ön yüz tipi, kent için yeniyken, arka yüz tipi ise birlikte imparatorluk yaptığı Marcus Aurelius dönemine ait sikkelerden bilinmektedir. Kat 2’deki Geta – Geta tipli sikke, kentte imparatorun caesarlık dönemine ait ilk sikkedir. Ön yüzde Geta’nın I. tip portresi yer almaktadır. Arka yüzde ise, diğer Kilikia kentlerine ait sikkelerinde bulunmayan, ancak imparatorluğun denarius biriminde basılmış sikkelerinde benzerleri olan figürün, Geta olarak tanımlanmasını önermekteyiz. Ayrıca ilk kez bu sikkede, kentin adının ΦΛΑBΙΟΠΟΛЄΙΤΩΝ şeklinde yeni bir yazılış şekli ve magistrat adının kısaltması yer alır. Sikkenin ön ve arka yüz tasvirleri, hem kent hem de Kilikia Bölgesi için yeni tiplerdir. Kat 3’deki Diadumenianus – Tykhe tipli sikke, kentte bu imparator dönemine ait ilk sikkedir. Ön yüzde imparatorun diğer Kilikia kentlerinin sikkelerindeki tasvirleri ve mermer portreleriyle çok benzemeyen bir büst portresi yer almaktadır. Bunun kalıp ustasının yetersizliği ile ilişkili olduğunu düşünmekteyiz. Bu sikke ile Kat. 4 ve 5. sikkelerin arka yüzlerinde yer alan; ayaklarının altında yüzen nehir tanrısı Pyramos (veya Savrun) ile birlikte kayalıkta oturan kent tanrıçası Tykhe tasvirleri, Kilikia’da ilk kez Tarsos kentine ait MÖ 164- Roma İmparatorluğu Dönemi arasına tarihlendirilen sikkelerde ortaya çıkar. Bu tipin kökeninde Sikyonlu Eutykhides’in M.Ö. 296 - 293 yıllarında Antiokheia kenti için yapmış olduğu heykel yer almaktadır. Ön yüzdeki tasvir kent için yeni bir tip içerirken, arka yüz tipi çeşitli kalıplarda Domitianus döneminden itibaren bilinmektedir. Kat 4’deki Annia Aurelia Faustina – Tykhe tipli sikkenin, kentte aynı yıla ait aynı kalıp ön yüz ve farklı kalıp arka yüz örnekleri vardır. Ön yüzde yer alan portre, Faustina’nın MS 221 yılının ikinci yarısında augusta olması vesilesiyle üretilmiş olmalıdır. Bu sikkede kent için yeni bir tip bulunmamasına rağmen, farklı bir arka yüz kalıbı ilk kez görülür. Kat 5’deki I. Valerianus – Tykhe tasvirli sikkenin, kentte aynı yıla ve aynı kalıba ait ön yüz tipi yer alırken, arka yüz tipi bu imparator döneminde ilk kez görülür. Sikkenin tarihi (MS 253-254) göz önüne alındığında, ön yüzde yer alan tasvir, I. Valerianus’un tahta çıkması vesilesiyle üretilmiş olan portresi olmalıdır.

Anahtar Kelimeler

Kilikia, Flaviopolis, Yayımlanmamış Kent Sikkeleri, Geta, Diadumenianus.

Kaynakça

• Hesiodos Hesiodos, Th eogonia: S. Eyuboğlu,– A. Erhat, “Tanrıların Doğuşu (Th eogonia)”, Hesiodos Eseri ve Kaynakları, Çev. Sabahattin Eyuboğlu – Azra Erhat, TTK Yay., Ankara, 1991.
• Hiorekles Hiorekles, Synekdemos: E. Honigmann, Le Synekdomos d’Hierokles et I’opuscule geographique de George de Chypre, Corpus Bruxellense Historiae Byzantinae. Forma Imperii Byzantini, 1, l’Institut de Philologie et d’Histoire Orientales et Slaves, Bruxelles, 1939.
• Malalas I. Malalas, Chronographia: E. Jeff reys, M. Jeff reys, R. Scott, Th e Chronicle of John Malalas: A Translation, Byzantina Australiensia 4, Australian Association for Byzantine Studies, Melbourne, 1986.