Tarsus’da Türk İslam Dönemi Mihrapları

Yıl 2025, Sayı: XV, 139 - 159, 16.05.2025

Mustafa Kaya

Öz

Cami mimarisinde mihrap, kıbleye yönelme işlevinin yanı sıra, maddeye bürünmüş derin mananın neticesi olarak ortaya çıkmıştır. Bu mana, Kâbe’yi temsil ile özdeşleşmiş ve Allah’ın (c.c) lütfunun yolunu açan “cennet kapısı olarak simgeleşmiştir. Mihrap, başlangıçta kıble yönü basit çizgi veya Hz. Muhammed’in asası/mızrağı ile ifade bulmuştur. 7. yüzyıl Emevi sanatında yarım daire niş olarak beliren mihrap, 20. yüzyıl Osmanlı geç dönemine kadar bölgesel ve dönemsel üsluplarda uzun soluklu gelişim seyri izlemiştir. Prof. Dr. Ernest Diez’in Mihrabın tarihini yazmak gelecekte yapılacak bir vazifedir deyimiyle mihrabın simgesel boyutunun yanı sıra, biçimsel üslubunun tespitine dair bölgesel ve dönemsel çalışmalar git gide artmaktadır. Buradan hareketle, araştırmada Mersin İli’ne bağlı Tarsus ilçesi merkezinde cami ve mescitlerde bulunan 9 mihraba odaklanılmıştır. Tarsus Ulu Camii mihrabı Ramazanoğlu Beyliği dönemi, diğer 8 mihrap ise Osmanlı dönemi eseridir. Mihraplar, 16.-20. yüzyıl arasına tarihlenen yapılara aittir. Mihraplar genellikle dikdörtgen çerçeveli, yarım silindirik niş, üstte sivri/kaş ve yuvarlak kemerli yarım kubbe kavsaraya sahiptir. Nadirende olsa, yarım ongen planlı niş, sütunceli ve mukarnas kavsaralı mihraplar mevcuttur. Mihraplar, belli başlı örnekler dışında süsleme açısından yalın üsluptadır. Tarsus mihrapları üslup ve estetik açıdan, Anadolu’da; Adana, Hatay, Kahramanmaraş, Gaziantep, Kilis yöreleri, Suriye’deki Memluk ve Osmanlı dönemi mihrapları ile etkileşim ve benzerlik içerisindedir. Mihraplarda, etkileşim, gelenek ve dönem üslupları ağır basmaktadır. Özellikle, Tarsus Ulu Camii mihrabı Osmanlı-Memlûk-Ramazanoğlu etkileşimini, diğer mihraplar ise Osmanlı mimari üslubunu yansıtmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Türk ve İslam Sanatı , Tarsus , Cami , Mihrap , Süsleme

Kaynakça

• Alkaç-Kaplan 2017 Alkaç E., - Kaplan, D., Bir Başkentin Tarihi ve Anıtları Tarsus, Efe Yayınevi, İstanbul, 165.
• Anonim 1938 Anonim, Evliya Çelebi Seyahatnamesi, Devlet Basımevi, İstanbul.