Pisara mı Alpkara mı? (İsmi Pek Anlaşılmayan XII. Yüzyılın Bir Garip Türk Kumandanı)

Yıl 2020, , 136 - 139, 25.12.2020

Tuncer Baykara

https://doi.org/10.47702/sematr.2020.9

Öz

Yeni yetişen bilim insanlarının daha çok Yunanca kökenli onomastik ismini kullandıkları şahıs adları bilimi, tarih araştırmalarında son derece büyük bir öneme sahiptir. Şahıs isimlerinin doğru okunuşu, pek çok konunun aydınlanmasında ve doğru anlaşılmasında hayati derecede bir yer tutar. Türk tarihine yön veren tarihi şahsiyetlerin isimlerinin yanlış okunuş ve telaffuzları genelde Türk tarihinin özelde ise, Selçuklu tarihinin en büyük meselelerinden biridir. Bu konu ülkemizde enine boyuna müstakil bir şekilde ele alınmış değildir. Daha da acı olanı, birinin yaptığı hatayı bir başkası hiçbir şekilde tahkik etmeden tekrarlamaktadır. Türk isimleri, kaynağını engin Türk kültüründen alır. Bu yazımızda konu ettiğimiz Alpkara ismi de kaynağını Türk Alplik kültüründen almıştır. Ne yazık ki, yanlış bir okumanın masum kurbanı olarak pek farklı şekillerde karşımıza çıkmıştır. Bu konuda en önemli kaynağımız zaten Khoniates diye anılan Honazlı Niketas’ın Historia adlı eseridir. İsmail Hakkı Uzunçarşılı da bu konuyla meşgul olmuştur. Bu yazımızda amacımız Denizli tarihinde büyük yeri olan bir Türk komutanı Alpkara’ya “iade-i isim” dolayısıyla “iade-i itibar”dır.

Anahtar Kelimeler

Denizli/Ladik, Alpkara, Niketas Khonetas, İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Osman Turan

Is He Pisara or Alpkara? (A Strange Turkish Commander of the XIIth Century, Whose Name Is Not Understood)

Öz

The anthroponymy which the newly grew scientists mostly use the Greek name onomastic, is of great importance in historical research. The correct reading of personal names has a vital place in the enlightenment and correct understanding of many issues. The misspellings and pronunciations of the names of historical figures that shape Turkish history are one of the biggest issues of Turkish history in general and Seljuk history in particular. This issue is not completely discussed in our country. What is even more painful is that someone repeats his/her mistake without any further investigation. Turkish names take their source from the profound Turkish culture. The name Alpkara, which discussed in this article, has taken its source from the Turkish Alpine culture. Unfortunately, we have come across with this name in many different ways as the innocent victim of a wrong reading. Our most important resource in this regard is the work of Honaz Niketas already known as Khoniates, Historia. İsmail Hakkı Uzunçarşılı has also been busy with this issue. In this article, our aim is “restoration of honor” for Alpkara, a Turkish commander who has a great place in Denizli history.

Anahtar Kelimeler

Denizli/Ladik, Alpkara, Niketas Khonetas, İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Osman Turan

Kaynakça

• Ayönü, Yusuf. Selçuklular ve Bizans. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2. Basım, 2018.
• Khoniates, Niketas. Historia (Ionnes ve Manuel Komnenos Devirleri). çev. Fikret Işıltan. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1995.
• Barthold, Wilhelm. Turkestan Down to the Mongol Invasion. London: Southern Materials Center, 3. Basım, 1968.
• Barthold, Vassiliy Vladimiroviç. Moğol İstilasına Kadar Türkistan. haz. Hakkı Dursun Yıldız. İstanbul: Kervan Yayınları, 1981.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı. “Afyon Karahisar, Sandıklı, Bolvadin, Çay, İsaklı, Manisa, Birgi, Muğla, Milas, Peçin, Denizli, Isparta, Atabey ve Eğirdir deki Kitabeler ve Sahip, Saruhan, Aydın, Menteşe, İnanç, Hamit Oğulları hakkında malûmat”. Anadolu Türk Tarihi Vesikalarından II. Kitap. İstanbul: Devlet Matbaası, 1347/1929.
• Turan, Osman. Selçuklular Zamanında Türkiye. İstanbul: Turan Neşriyat Yurdu, 1971.
• Baykara, Tuncer. Denizli Tarihi. İstanbul: Fakülteler Matbaası, 1969.
• Ayan, Ergin. “Selçukluların Şâhmelik ile Macerası ve Harezm’i Fethi”. Marmara Türkiyat Araştırmaları Dergisi 1/2 (Sonbahar 2014), 13-38.